ปรัชญา อภิปรัชญา ญาณวิทยา จิตวิทยา ตรรกศาสตร์ >>

ทฤษฎีเอกนิยมฝ่ายจิตนิยม

(Idealistic Monism)

ทฤษฎีเอกนิยมฝ่ายจิต (Idealistic Monism) ได้แก่พวกที่ถือว่า ความแท้จริงของปฐมธาตุมีเพียงสิ่งเดียว มีลักษณะเป็นนามธรรม นั่นคือ “จิต” จิตหรือนามธรรมเท่านั้นที่มีอยู่จริง โลกนี้ไม่มีอะไร นอกจากจิตดวงเดียว สสารหรือวัตถุไม่มีอยู่จริง จะต้องขึ้นอยู่กับจิต

จิต เป็นบ่อเกิดของสรรพสิ่งในโลก กล่าวคือ จิตหรือวิญญาณ เป็นพื้นฐานที่สำคัญของสิ่งทั้งหลาย แม้ว่ามนุษย์เราจะประกอบด้วยร่างกายและจิตวิญญาณ แต่ส่วนที่สำคัญเป็นตัวบ่งการร่างกาย หรือเป็นการบังคับให้ร่างกายแสดงพฤติกรรมต่าง ๆ ออกมานั่นคือ “จิต”เช่น

ปรัชญาเอกนิยมของสปิโนซ่า (Spinoza) ที่ถือว่า ความจริงแท้มีเพียงอย่างเดียวคือ เนื้อสารสัมบูรณ์ หรือพระเจ้า ซึ่งมีลักษณะเป็นนามธรรม หรือปรัชญาเอกจิตนิยมของเฮเกล (Hegel) ถือว่า ความจริงแท้มีเพียงจิตดวงเดียว ที่เรียกว่า สิ่งสัมบูรณ์ (The Absolute) เป็นต้นกำเนิดของจิตทั้งปวง ลักษณะของจิตคือหยุดนิ่งไม่ได้ จะต้องมีกิจกรรมอยู่ตลอดเวลา ถ้าไม่เช่นนั้น จิตจะไม่มีตัวตนไม่เรียกว่า จิต การเคลื่อนที่ของจิตนั้นเป็นการพัฒนาแบบปฏิพัฒนาการ (Dialectic) ซึ่งมี 3 ระยะคือ จิตดั้งเดิม (Thesis) จิตขัดแย้ง (Anti – Thesis) และจิตสังเคราะห์ (Synthesis) ดังนั้น จิตหรือวิญญาณจึงเป็นอนันตะ