ปรัชญา อภิปรัชญา ญาณวิทยา จิตวิทยา ตรรกศาสตร์ >>

ลัทธิเพลโต้ในทางอภิปรัชญา

เพลโต้ได้ตั้งทฤษฎีที่ถือว่า “วิญญาณเป็นเนื้อสาร”

คำว่า “เนื้อสาร” หมายถึงสิ่งที่คงอยู่อย่างยั่งยืน ไม่เปลี่ยนแปลง ที่ว่าวิญญาณเป็นเนื้อสารจึงหมายความว่าวิญญาณคงอยู่อย่างไม่มีการเปลี่ยนแปลง แม้ว่าร่างกายจะตายไป วิญญาณก็ไม่ตายไปพร้อมกับร่างกาย

เพลโต้ ได้แบ่งหน้าที่ของจิตหรือวิญญาณออกเป็น 2 ระดับคือ

ระดับต่ำ ได้แก่การจงใจ และความรู้สึก เป็นการทำหน้าที่ระดับต่ำของวิญญาณ เพราะต้องเกี่ยวข้องกับร่างกาย วิญญาณส่วนนี้จึงไม่เป็นอมตะ จำต้องตายหรือแตกสลายไปพร้อมกับร่างกาย กล่าวคือเมื่อร่างกายตายแล้ววิญญาณก็ทำหน้าที่รู้สึกโดยผ่านประสาทสัมผัสของร่างกายไม่ได้ และไม่สามารถสั่งให้ร่างกายเคลื่อนไหวหรือทำพฤติกรรมใด
ระดับสูง ได้แก่การคิด เป็นการทำหน้าที่ระดับสูงของวิญญาณ เพราะการคิดย่อมประกอบด้วยเหตุผลหรือต้องใช้สติปัญญา เหตุผลหรือสติปัญญา เป็นสิ่งที่ไม่ตาย เพราะไม่ขึ้นอยู่กับร่างกาย

เพลโต้ได้แบ่งวิญญาณหรือจิตออกเป็น 3 ส่วนคือ

1. ส่วนที่เป็นความอยากหรือตัณหา
2. ส่วนที่เป็นความรู้สึก หรืออารมณ์
3. ส่วนที่เป็นเหตุผล

วิญญาณ ส่วนที่เป็นความอยากหรือตัณหา และส่วนที่เป็นความรู้สึกหรืออารมณ์ เป็นวิญญาณเทียม หรือเป็นวิญญาณที่อยู่กับร่างกาย ไม่เป็นอมตะ เมื่อร่างกายแตกสลายก็จะแตกสลายหรือดับไปด้วย ส่วนวิญญาณที่เป็นส่วนของเหตุผล หรือมนัสวิญญาณนั้น เป็นอมตะ

เพลโต้เชื่อว่า วิญญาณที่แท้จริงของมนุษย์คือมนัสวิญญาณ วิญญาณมนุษย์มีกำเนิดมาจากวิญญาณโลก ซึ่งอยู่ในโลกแห่งแบบ เนื่องจากวิญญาณมนุษย์เคยอยู่ในโลกแห่งความคิดมาก่อน จึงกลับไปสู่โลกแห่งความคิดนั้นอีก วิญญาณมีกัมมันตภาพในตัวเองและเป็นเหตุให้สรรพสิ่งเคลื่อนไหว เมื่อเป็นเช่นนี้ วิญญาณจึงไม่ได้ถูกสร้างขึ้น เพราะเหตุที่ไม่ได้ถูกสร้างขึ้น จึงเป็นสิ่งที่ไม่แตกทำลาย วิญญาณมีอยู่ก่อนร่างกาย ร่างกายเป็นเพียงพาหนะของวิญญาณ ต้องอาศัยวิญญาณหรือมีวิญญาณคอยควบคุม จุดหมายปลายทางของวิญญาณคือโลกแห่งความคิด

ดังนั้น จึงสรุปเหตุผลที่เพลโต้ให้เกี่ยวกับอมฤตภาพของวิญญาณได้ดังต่อไปนี้

วิญญาณเป็นสิ่งเชิงเดี่ยว แบ่งแยกย่อยลงอีกไม่ได้ วิญญาณจึงไม่แตกสลายและเป็นอมตะ
พระผู้เป็นเจ้าผู้สร้างวิญญาณเป็นผู้มีความกรุณา ไม่ให้วิญญาณแตกดับ และไม่ให้สิ้นผลแห่งการกระทำของตน วิญญาณจึงเป็นอมตะ
วิญญาณเป็นหลักของชีวิต จึงจำเป็นต้องคงอยู่เพื่อก่อกำเนิดชีวิตใหม่ วิญญาณจึงเป็นอมตะ
วิญญาณเป็นสิ่งที่มีเหตุผล ในเมื่อเหตุผลเป็นสิ่งที่ไม่ตายหรือเป็นอมตะ วิญญาณก็จะต้องเป็นอมตะด้วย
วิญญาณมีอยู่ก่อนร่างกาย จึงจำเป็นต้องมีอยู่หลังจากร่างกายตายไป
วิญญาณเคยอยู่ในโลกแห่งความคิดมาก่อน เมื่อเกิดในร่างกายแล้ว จึงคิดถึงโลกแห่งความคิด เมื่อร่างกายตายลงจึงกลับไปสู่โลกแห่งความคิดอีก และรวมกับความคิดซึ่งเป็นสิ่งนิรันดร