ปรัชญา อภิปรัชญา ญาณวิทยา จิตวิทยา ตรรกศาสตร์ >>

อภิปรัชญาว่าด้วยพระเจ้า หรือสิ่งสัมบูรณ์

ความสงสัยหรือการคิดค้นเรื่องสิ่งอันเป็นเหตุหรือเป็นปฐมเหตุของสรรพสิ่งเป็นเรื่องที่มีมานานตั้งแต่สมัยปรัชญากรีกโบราณ โดยตั้งเป็นคำถามว่า อะไรเป็นปฐมธาตุหรือปฐมเหตุของสรรพสิ่ง ? หรืออะไรเป็นบ่อเกิดของสรรพสิ่ง ? นักปรัชญาพยายามศึกษาสืบค้นในเรื่องนี้อย่างจริงจังโดยอาศัยหลักการต่าง ๆ รวมทั้งหลักการทางตรรกวิทยา และสรุปได้ว่ามีสิ่งหนึ่งที่เป็นปฐมเหตุของสรรพสิ่ง สิ่งนั้นเรียกว่ากฎเหตุผลสากลบ้าง สิ่งสัมบูรณ์บ้าง พระผู้เป็นเจ้าบ้าง จึงเป็นเหตุให้มีการแบ่งแยกนักปรัชญาเป็น 2 พวกคือพวกที่เชื่อไม่เชื่อพระเจ้า ซึ่งเรียกสิ่งอันเป็นปฐมเหตุของสรรพสิ่งว่า กฎเหตุผลสากลบ้าง สิ่งสัมบูรณ์บ้าง นักปรัชญากลุ่มนี้ถูกเรียกว่า “อเทวนิยม” (Atheism) และอีกพวกหนึ่งที่เชื่อในเรื่องพระเจ้า ซึ่งเรียกสิ่งอันเป็นปฐมเหตุของสรรพสิ่งว่า พระผู้เป็นเจ้า นักปรัชญากลุ่มนี้ถูกเรียกว่า “เทวนิยม” (Theism)

เมื่อเกิดคริสตศาสนาซึ่งสอนว่าพระผู้เป็นเจ้าเป็นผู้สร้างสรรพสิ่ง นักปรัชญาที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เต็มไปด้วยอิทธิพลของคริสตศาสนาจึงต้องสนใจเรื่องพระผู้เป็นเจ้าด้วย ในแวดวงของชาวคริสต์ด้วยกันแล้ว เรื่องพระเจ้ามีอยู่หรือไม่มิใช่ปัญหา เพราะชาวคริสต์เชื่อว่า พระเจ้ามีอยู่แน่นอน และเพราะพระเจ้ามีอยู่ สรรพสิ่งจึงมีอยู่ พระเจ้าเป็นผู้สร้างสรรพสิ่ง

บางความเห็นของนักเทวนิยม เห็นว่า “พระเจ้าไม่ใช่สิ่งใด ๆ หรือยู่ในกาละและเทศะ คือไม่ขึ้นอยู่กับเวลาและสถานที่ ไม่มีเกิดไม่มีการเปลี่ยนแปลง ไม่มีเสื่อมไม่มีดับ ไม่มีอยู่ในที่ใด ๆ จึงมิใช่สิ่งใดในจักรวาล และพระเจ้าก็ไม่ใช่ทุกสิ่งในจักรวาลรวมกัน” (ผศ.วิธาน สุชีวคุปต์ และคณะ: 2532)

การศึกษาเรื่องพระเจ้า (God) หรือสิ่งสัมบูรณ์ (Absolute) เป็นการค้นคว้าหาสัจภาวะเรื่อง หรือสิ่งที่มีอำนาจเหนือมนุษย์ โดยอธิบายเกี่ยวกับธรรมชาติ ความมีอยู่และคุณลักษณะของพระเจ้า พระเจ้ามีจริงไหม มีธรรมชาติอย่างไร สัมพันธ์กับสิ่งต่าง ๆ อย่างไร ความสัมพันธ์ระหว่างพระเจ้ากับโลกและสัตว์ทั้งปวง การศึกษาเรื่องพระเจ้าหรือสิ่งสัมบูรณ์ จัดเป็นอภิปรัชญาสาขาหนึ่ง คืออภิปรัชญาที่ว่าด้วยพระเจ้าหรือสิ่งสัมบูรณ์ นักปรัชญาที่สนใจศึกษาส่วนมากจะเป็นนักปรัชญาฝ่ายจิตนิยม ส่วนนักปรัชญาฝ่ายสสารนิยมจะปฏิเสธความมีอยู่ของพระเจ้า

อย่างไรก็ตาม แม้ว่าในปัจจุบันวิทยาการจะเจริญก้าวหน้า หรือหลักการทางวิทยาศาสตร์มีการพัฒนาไปมาก การศึกษาอภิปรัชญาว่าด้วยพระเจ้า หรือความคิดของเทวนิยมนี้ ก็ยังเป็นแนวความคิดหนึ่งที่คนทั่วไปยังให้ความเลื่อมใส และสนใจกันอยู่

คำว่า “เทวนิยม” (Theism) ในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 ได้นิยามความหมายไว้ว่า “เทวนิยม หมายถึงลัทธิที่เชื่อว่ามีพระเจ้าผู้ยิ่งใหญ่พระองค์เดียว พระเจ้านั้นทางมีอำนาจครอบครองโลก และสามารถดลบันดาความเป็นไปในโลก”

ในพจนานุกรมศัพท์ปรัชญา อังกฤษ – ไทย ฉบับราชบัณฑิตสถาน ได้นิยามความหมายของคำว่า “เทวนิยม” (Theism) ไว้ว่า “เทวนิยม หมายถึงทัศนะที่เชื่อว่าพระเป็นเจ้า (God) มีจริง ทรงเป็นผู้สร้างและคุ้มครองโลก และทรงไว้ซึ่งอัพภันตรภาพ (Immanence) และอุตรภาพ (Transcendence) ตรงกันข้ามกับ อเทวนิยม (Atheism)

ในทางอภิปรัชญา นักปรัชญาเทวนิยมจะเชื่อว่า พระเจ้ามีอยู่จริง คือเป็นภาวะที่มีอยู่อย่างเที่ยงแม้ถาวร ไม่ใช่เป็นเพียงอุดมคติอย่างที่นักปรัชญาธรรมชาติเข้าใจ เพราะนักปรัชญาธรรมชาตินำเอาคำว่า “พระเจ้า” ไปใช้เพียงหมายความถึงมโนภาพอย่างหนึ่ง ซึ่งยึดเป็นค่านิยมหรือเป็นเป้าหมายของมนุษย์เท่านั้น