ปรัชญา อภิปรัชญา ญาณวิทยา จิตวิทยา ตรรกศาสตร์ >>

วิวัฒนาการของจิตนิยม

แนวความคิดแบบจิตนิยมมีวิวัฒนาการมาจากปรัชญากรีกโบราณ นักปรัชญากรีกสมัยโบราณยุคแรก ๆ ส่วนใหญ่จะมีแนวความคิดแบบสสารนิยม แต่ก็มีบางท่านที่มีแนวคิดแบบจิตนิยม ในที่นี้จะขอยกตัวอย่างสักหนึ่งท่าน

อแนกซากอรัส (Anaxagoras 500 - 428 ก่อนค.ศ.)

อแนกซากอรัส มีความเชื่อว่า ปฐมธาตุมี 2 อย่างคือ จิต (Mind) และสสาร (Matter) สภาพของจิตจะแทรกอยู่ในทุกสิ่งและทำให้ทุกสิ่งเกิดขึ้น ส่วนสสารนั้น สามารถที่จะแยกออกมาได้มากมาย เขาถือว่า พลังไม่ใช่สสาร แต่เป็นจิตที่เขาเรียกว่า “มโน” หมายถึงจิตหรือพุทธิปัญญา ซึ่งทำให้สิ่งต่าง ๆ เคลื่อนไหว ทำให้เกิดโลกขึ้น สิ่งต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในโลกไม่ว่าจะเป็นความเป็นระเบียบ ความงาม และความกลมกลืนของจักรวาล เป็นสิ่งที่ไม่ได้เกิดจากพลังที่ไร้เหตุผล โลกที่ปรากฏจะต้องมีปัญญาควบคุมไว้ และบังคับให้ดำเนินไปสู่จุดหมายปลายทางที่กำหนดไว้

เกี่ยวกับเรื่องมนุษย์

จิตนิยม เชื่อว่า มนุษย์ประกอบด้วย 2 ส่วนคือ ร่างกาย ซึ่งเป็นสสาร และจิตวิญญาณ ซึ่งเป็นอสสาร ในขณะที่สสารนิยมบอกว่า มนุษย์คือเครื่องจักรกล จิตนิยมก็จะบอกว่า มนุษย์คือจิตวิญญาณ ที่บอกว่ามนุษย์คือจิตวิญญาณ เพราะ

มนุษย์มีการริเริ่ม เหตุว่าสสารทั่วไป เช่น ก้อนหิน ไม่มีริเริ่ม พวกมันมีการเปลี่ยนแปลงหรือเคลื่อนไหว เพราะปัจจัยภายนอกมากระทบ มันจะมีลักษณะเป็นอย่างไร ดำรงอยู่อย่างไร ล้วนแต่ขึ้นอยู่กับปัจจัยภายนอกทั้งสิ้น แต่ว่ามนุษย์ไม่ได้เป็นเช่นนั้น มนุษย์มีการริเริ่ม มีความคิด มีความต้องการ มีความอยาก สิ่งเหล่านี้แหละเป็นตัวการริเริ่มที่ทำให้มนุษย์เกิดการเคลื่อนไหว เช่น ถ้าเราหิวน้ำ เท้าก็จะต้องเดินไปหาน้ำมาดื่ม เป็นต้น
มนุษย์มีการเรียนรู้ มนุษย์คือจิตวิญญาณในแง่ที่ว่า มนุษย์มีความรู้สึกนึกคิด มีอารมณ์ สามารถเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ ได้ ซึ่งแตกต่างจากสสารโดยทั่วไปที่ไม่มีการเรียนรู้
มนุษย์มีความรู้สึกขัดแย้ง ดังที่กล่าวแล้วว่า มนุษย์ประกอบด้วย 2 ส่วนคือร่างกายและจิตวิญญาณ ร่างกายมีการเปลี่ยนแปลง ไม่คงที่ถาวร มีการเกิดขึ้นและดับไป ส่วนจิตวิญญาณ เป็นอมตะ ไม่มีการเปลี่ยนแปลง ถ้าหากคนเรามีแต่ร่างกายอย่างเดียว ก็จะทำอะไรได้ตามความต้องการทางกาย แต่ถ้ามีจิตอยู่ด้วย หากร่างกายจะทำในสิ่งที่ไม่ดี จิตก็จะมีความรู้สึกขัดแย้งไม่ให้ทำในสิ่งนั้น