ข้าวฟ่าง (Sorghum) Sorghum bciolor (L.) Moench

วงศ์ GRAMINAE, POACEAE

ถิ่นกำเนิดและการแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์

ความหลากหลายทางพันธุกรรมของข้าวฟ่างที่เป็นพันธุ์ป่าและพันธุ์ปลูก พบมากที่ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของทวีปแอฟริกา มีการสันนิษฐานว่าประเทศเอธิโอเปียมีการปลูกข้าวฟ่างเป็นพืชอาหารหลักเมื่อประมาณ 5,000-7,000 ปี มาแล้ว โดยมีการคัดเลือกพันธุ์จากข้าวฟ่างป่า ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า S. bicolor (L.) Moench subsp. verticilliflorum (Steud.) มีชื่อพ้องว่า S. arundinaceum (Desv.) Stapf. ซึ่งมีการแพร่กระจายมายังประเทศต่างๆ ในตะวันออกกลางจนถึงอินเดีย โดยเส้นทางการเดินเรือและการติดต่อค้าขายอย่างน้อยเมื่อ 3,000 ปีที่แล้ว จากนั้นมีการแพร่หลายไปยังประเทศจีนโดยผ่านไปตามเส้นทางสายไหม และแพร่กระจายมายังพม่าและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ตามบริเวณแนวชายฝั่งทะเลโดยเส้นทางการเดินเรือจากประเทศจีน

ข้าวฟ่างถูกนำเข้าสู่ทวีปอเมริกาโดยทาสผิวดำจากทางตะวันตกของทวีปแอฟริกา และได้มีการนำข้าวฟ่างเข้าสู่ประเทศสหรัฐอเมริกาโดยการติดต่อซื้อขายจากแอฟริกาเหนือ แอฟริกาใต้ และอินเดีย ในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 มีการนำพันธุ์ข้าวฟ่างเข้าไปปลูกอย่างแพร่หลายในทวีปอเมริกาใต้และออสเตรเลีย(CGIAR online, 2001) เพื่อผลิตเมล็ดข้าวฟ่างเป็นอาหารคนและใช้เลี้ยงสัตว์ ในปัจจุบันมีการปลูกข้าวฟ่างอย่างแพร่หลายในทวีปแอฟริกา เอเชีย อเมริกาเหนือ อเมริกาใต้ และออสเตรเลีย

ข้าวฟ่างที่ปลูกในประเทศจีน มีลักษณะที่แตกต่างไปจากข้าวฟ่างซึ่งปลูกในประเทศอินเดีย พม่า บริเวณชายฝั่งทะเลของเกาหลีและจีน และพบว่าข้าวฟ่างที่นิยมปลูกในประเทศไทย พม่า และพื้นที่บางส่วนของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีแป้งที่มีลักษณะเหนียว ซึ่งถูกคัดเลือกพันธุ์ปลูกโดยเกษตรกรในท้องถิ่น

ข้าวฟ่างเป็นธัญพืชที่มีความสำคัญเป็นอันดับ 5 รองจากข้าวสาลี ข้าว ข้าวโพด และข้าวบาร์เลย์ สามารถปลูกได้บนพื้นที่ตั้งแต่ระดับน้ำทะเลจนถึงที่ระดับความสูง 2,200 เมตร จากระดับน้ำทะเล และที่เส้นรุ้ง 50 องศาเหนือในสหรัฐอเมริกาและรัสเซีย จนถึง 40 องศาใต้ ในประเทศอาร์เจนตินา (จุฬี, 2540 ; Stenhouse and Tippayaruk, 1996)

ภาพข้าวฟ่าง (Sorghum bicolor (L.) Moench)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
การจำแนกข้าวฟ่าง
การใช้ประโยชน์
คุณค่าทางอาหาร
การขยายพันธุ์
นิเวศวิทยา
การเก็บเกี่ยว-การส่งออก