ข้าวบาร์เลย์ (Barley) Hordeum vulgare L.

วงศ์ GRAMINAE, POACEAE

ถิ่นกำเนิดและการแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์

ข้าวบาร์เลย์เป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดในตะวันออกกลางมานานกว่า 7,000 ปี ก่อนคริสตศักราช โดยเคยเป็นธัญพืชที่มีปริมาณมากและมีราคาถูกที่สุดในยุคโบราณของแถบนั้น ข้าวบาร์เลย์มีการแพร่กระจายในเขตโลกเก่าระหว่าง 5,000-2,000 ปี ก่อนคริสตศักราช แพร่มายังประเทศอินเดียเมื่อ 3,000 ปี ก่อนคริสตศักราช และมายังประเทศจีนเมื่อ 2,000 ปี ก่อนคริสตศักราช ในยุคล่าอาณานิคมมีการนำข้าวบาร์เลย์มาปลูกในโลกใหม่โดยโคลัมบัส ในปัจจุบันมีการปรับปรุงพันธุ์ข้าวบาร์เลย์ที่สามารถปลูกได้แพร่หลายในสภาพแวดล้อมต่างๆ กัน ตั้งแต่เส้นรุ้งที่ 70 องศาเหนือ ในประเทศนอร์เวย์ จนถึงเส้นรุ้งที่ 44 องศาใต้ในประเทศนิวซีแลนด์

ในประเทศทิเบต เอธิโอเปีย และแถบเทือกเขาแอนดีสมีการปลูกข้าวบาร์เลย์บนพื้นที่ลาดชันของภูเขา ในหลายพื้นที่ของทวีปแอฟริกาตอนเหนือ อัฟกานิสถาน ปากีสถาน อีริเทรีย และเยเมน มีการปลูกข้าวบาร์เลย์เฉพาะในช่วงฤดูฝน ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีการปลูกข้าวบาร์เลย์ในบริเวณตอนกลางของประเทศพม่า อินโดนีเซีย และไทย ในพื้นที่ซึ่งเป็นภูเขาหรือพื้นที่ซึ่งมีความสูงจากระดับน้ำทะเลมาก (Ceccarelli and Grando, 1996)

ในประเทศไทยมีการปลูกข้าวบาร์เลย์โดยการสนับสนุนของบริษัทบุญรอดบริวเวอรี จำกัด เพื่อใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตเบียร์ในเขตพื้นที่ของจังหวัด เชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน ลำปาง น่าน ลำพูนและพะเยา (อัจฉรา และคณะ, 2540; บุญล้อม, 2546)

ภาพแปลงปลูกข้าวบาร์เลย์
ทางภาคเหนือของประเทศไทย (สุรชัย, 2535)

ภาพรวงข้าวบาร์เลย์
(สุรชัย, 2535)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
การจำแนกสายพันธุ์
การใช้ประโยชน์
นิเวศวิทยา