ข้าวโพด (corn, maize) Zea mays L.

วงศ์ GRAMINAE, POACEAE

ถิ่นกำเนิดและการแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์

ข้าวโพดมีถิ่นกำเนิดอยู่ในเม็กซิโกและอเมริกากลาง สันนิษฐานว่าการนำมาปลูกโดยชนพื้นเมืองเมื่อประมาณ 5,000 ปีมาแล้ว ซึ่งทำให้มีการแพร่กระจายของข้าวโพดไปยังทวีปอเมริกาเหนือและอเมริกาใต้ ต่อมาเมื่อโคลัมบัสค้นพบทวีปอเมริกา ในปี ค.ศ. 1493 ได้มีการนำเมล็ดข้าวโพดไปเผยแพร่ในสเปนทำให้มีการแพร่กระจายไปทั่วทวีปยุโรป และแพร่ต่อมายังทวีปเอเชีย โดยในช่วงศตวรรษที่ 16 ชาวโปรตุเกสได้นำพันธุ์ข้าวโพดมาปลูกในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในช่วง 50-60 ปีมานี้ประเทศสหรัฐอเมริกาได้มีการพัฒนาและปรับปรุงพันธุ์ข้าวโพดยุคใหม่ ซึ่งมีการแพร่กระจายไปทั่วโลก ชนพื้นเมืองในทวีปอเมริกาเรียกข้าวโพดว่า maize แต่ในยุโรปเรียกธัญพืชที่ปลูกเป็นพืชอาหารหลักว่า corn เช่น ในประเทศอังกฤษ corn หมายถึง ข้าวสาลี(wheat) และในสก๊อตแลนด์ corn หมายถึง ข้าวโอ๊ต(oats)

ภาพลำต้นและฝักข้าวโพด

ภาพที่ฝักข้าวโพดสายพันธุ์ต่างๆ
ที่มีสีสีนแตกต่างกัน(Benette and Leitch, 2005)

พื้นที่ปลูกข้าวโพดอยู่ที่อันดับสามของพื้นที่ปลูกพืชเศรษฐกิจของโลกรองจากข้าวสาลีและข้าวเจ้า ข้าวโพดสามารถปลูกได้ตั้งแต่เส้นรุ้งที่ 50 องศาเหนือในทวีปยุโรปตอนกลาง เรื่อยลงมาในเขตร้อนชื้นที่เส้นรุ้ง 42 องศาใต้ ในประเทศนิวซีแลนด์และทวีปอเมริกาใต้ สามารถปลูกได้ในพื้นที่ต่ำกว่าระดับน้ำทะเลในที่ราบ แคสเปี้ยน (Caspian Plain) และพื้นที่สูงกว่า 3,600 เมตรในประเทศเปรู

ในประเทศไทยมีหลักฐานทางประวัติศาสตร์บันทึกไว้ว่า ชาวโปรตุเกสได้นำพันธุ์ข้าวโพดมาปลูกในประเทศไทยในช่วงสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ส่วนการนำเข้าข้าวโพดพันธุ์ดีจากสหรัฐอเมริกามาปลูกในประเทศไทยนั้น เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2463 โดยหม่อมเจ้าสิทธิพร กฤษดากร และในปี พ. ศ. 2494 ได้มีการส่งข้าวโพดจากประเทศอินโดนีเซียเข้ามาปลูก เป็นพันธุ์ที่ให้ผลผลิตสูง เกษตรกรนิยมปลูกอย่างแพร่หลาย ต่อมามีการปรับปรุงพันธุ์ที่ต้านทานโรคราน้ำค้าง คือพันธุ์สุวรรณ 1 และส่งเสริมให้ปลูกตั้งแต่ปี พ.ศ. 2518 เป็นต้นมา (ทวีศักดิ์, 2540; Koopmans et al., 1996; Levetin and McMahon, 2003)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
การจำแนกข้าวโพด
การใช้ประโยชน์
คุณค่าทางอาหาร
การขยายพันธุ์
นิเวศวิทยา
การเก็บเกี่ยว
การส่งออก