ข้าวโพด (corn, maize) Zea mays L.

คุณค่าทางอาหาร

ส่วนประกอบของเมล็ดข้าวโพดที่สามารถรับประทานได้หนัก 100 กรัม ประกอบด้วยน้ำ 10 กรัม โปรตีน 10 กรัม ไขมัน 4.5 กรัม คาร์โบไฮเดรต 70 กรัม เส้นใย 2 กรัม เถ้า 2 กรัม พลังงานเฉลี่ย 1,525 กิโลจูลต่อ 100 กรัม มีโปรตีนชนิดซีน(zein) 6-15 เปอร์เซ็นต์ และได้มีการปรับปรุงพันธุ์โดยใช้ยีน Opaque-2 ให้มีการสร้างกรดอะมิโนที่จำเป็นในปริมาณสูงสองชนิด คือทริปโทเฟน (tryptohane) และไลซีน (lysine)

แป้งที่เก็บสะสมไว้ในเอนโดสเปิร์มประกอบด้วยแอมิโลเพคทิน 67% แอมิโลส 33% เอนโดสเปิร์มมีน้ำหนักประมาณ 80 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักเมล็ด มีฟอสฟอรัส และแคลเซียมน้อย มีโปรตีน 67% ของโปรตีนทั้งหมดที่พบในเมล็ด มีปริมาณของไขมันและเกลือแร่ที่พบในจมูกข้าวหรือเอ็มบริโอมากกว่า 80% ของที่พบทั้งหมดในเมล็ด โดยเอ็มบริโอมีน้ำหนักประมาณ 12 % ของน้ำหนักเมล็ดทั้งหมด

ข้าวโพดที่มีสีเหลืองอุดมไปด้วยโปรวิตามินเอ(provitamin A) ซึ่งสามารถเปลี่ยนรูปเป็นคริพโทแซนทิน (cryptoxanthin) โดยวิตามินที่พบในข้าวโพดทั้งหมดถูกพบที่ชั้นเนื้อเยื่อซึ่งอยู่ล้อมรอบเอนโดสเปิร์มและชั้นแอลิวโรน (aleurone layer) แป้งข้าวโพดมีคุณสมบัติที่ไม่เหมาะสมต่อการผลิตขนมปัง เนื่องจากขาดกลูเทน (gluten) ซึ่งเป็นโปรตีนที่พบเป็นปริมาณมากในข้าวสาลี เมล็ดข้าวโพด 1,000 เมล็ดหนักประมาณ 250-300 กรัม (Koopmans et al., 1996)

สีของเมล็ดข้าวโพดขึ้นอยู่กับสารสีในเอนโดสเปิร์ม(endosperm) ชั้นแอลิวโรน(aeleurone layer) และผนังผล(pericarp) เมล็ดข้าวโพดที่มีสีเหลืองถูกควบคุมด้วยยีนที่ทำให้เอนโดสเปิร์มมีสีเหลืองแต่ผนังผลใสไม่มีสี ส่วนเมล็ดข้าวโพดที่มียีนควบคุมสีอยู่ที่ผนังผลนั้นมีสีแดง ส้ม น้ำตาล และสีอื่นๆ ส่วนยีนที่ควบคุมสีในชั้นแอลิวโรนนั้นมีทั้งสีแดง ม่วง ฟ้า ทอง และน้ำตาล และในเมล็ดข้าวโพดบางพันธุ์อาจมียีนที่ควบคุมสีต่างๆ ทั้งในเอนโดสเปิร์ม ชั้นแอลิวโรน และผนังผลรวมกัน เมล็ดข้าวโพดที่มีสีดำเกิดจากการมีผนังผลสีแดงเข้ม มีชั้นแอลิวโรนสีน้ำเงินและน้ำตาล ส่วนเมล็ดข้าวโพดที่มีสีเขียวอ่อนเกิดจากการมีชั้นแอลิวโรนสีฟ้าอยู่ทางด้านนอกของเอนโดสเปิร์มที่มีสีเหลือง (Levetin and McMahon, 2003)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
การจำแนกข้าวโพด
การใช้ประโยชน์
คุณค่าทางอาหาร
การขยายพันธุ์
นิเวศวิทยา
การเก็บเกี่ยว
การส่งออก