ข้าวสาลี (Wheat) Tritcum aestivum Linn.

วงศ์ GRAMINAE, POACEAE

ถิ่นกำเนิดและการแพร่กระจายทางภูมิศาสตร์

ข้าวสาลีมีถิ่นกำเนิดในตะวันออกกลางเมื่อประมาณ 7,500-6,500 ปีก่อนคริสตศักราช ข้าวสาลีเป็นพืชปลูกของกรีกโบราณ เปอร์เชีย อียิปต์ และทั่วทั้งทวีปยุโรป ตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์โดยมีหลักฐานว่าข้าวสาลีได้มีการปลูกอย่างแพร่หลายในที่ราบบริเวณทะเลเมดิเตอร์เรเนียน เอเชียตะวันตก และยุโรปตะวันตก ตั้งแต่ 4,000 ปีก่อนคริสตศักราช และมีการบันทึกว่าข้าวสาลีเป็นพืชที่มีความสำคัญในเอเชียตะวันตกเฉียงใต้ ซึ่งได้มีการแพร่หลายไปยังประเทศจีนเมื่อประมาณ 300 ปีก่อนคริสตศักราช ในปี ค.ศ. 1529 ชาวสเปนได้นำพันธุ์ข้าวสาลีไปปลูกในดินแดนที่ค้นพบใหม่ และในปี ค.ศ. 1664 ได้มีการนำข้าวสาลีไปปลูกในประเทศฟิลิปปินส์

ข้าวสาลีเป็นธัญพืชที่มีการปรับตัวได้ดีที่สุด สามารถเจริญเติบโตได้ตั้งแต่พื้นที่ราบระดับน้ำทะเล จนถึงระดับความสูง 4,500 เมตรจากระดับน้ำทะเล ตั้งแต่บริเวณภูมิอากาศแบบเส้นศูนย์สูตรจนกระทั่งถึงบริเวณเส้นอาร์กติกเซอร์เคิล(The Arctic Circle) ข้าวสาลีเป็นธัญพืชที่มีการปลูกและเก็บเกี่ยวผลผลิตได้มากเป็นอันดับ 1 ของโลก เนื่องจากมีการปลูกเพื่อบริโภคอย่างแพร่หลายทั่วโลกมาเป็นเวลานาน (van Ginkel and Villarel, 1996 ; Wickens, 2001)

ประเทศที่มีพื้นที่ปลูกข้าวสาลีมากที่สุดในโลกคือ สาธารณรัฐประชาชนจีน รองลงมาคือ อินเดียและสหรัฐอเมริกา ส่วนเนเธอร์แลนด์สามารถผลิตข้าวสาลีให้ผลผลิตสูงสุด คือ 1,200-1,400 กิโลกรัมต่อไร่

ประเทศที่มีความต้องการข้าวสาลีมากคือ อดีตประเทศสหภาพโซเวียต กลุ่มประเทศยุโรป และสาธารณรัฐประชาชนจีน ในประเทศไทยมีการปลูกข้าวสาลีในพื้นที่ภาคเหนือของประเทศ และมีแนวโน้มที่จะขยายพื้นที่ปลูกมากขึ้น เนื่องจากประเทศไทยมีความต้องการข้าวสาลีในปริมาณที่มากกว่าที่ผลิตได้ จึงมีการนำเข้าข้าวสาลี ทั้งในรูปของข้าวสาลี แป้งข้าวสาลี และข้าวสาลีบด (อัจฉรา และคณะ, 2540) ในประเทศไทยพบหลักฐานว่ามีการนำแป้งข้าวสาลีมาจากประเทศอินเดียตั้งแต่สมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยา และมีการนำมาปลูกในประเทศไทยในปี พ.ศ. 2477 ที่โรงเรียนกสิกรรม จังหวัดแพร่ ในช่วงฤดูหนาวจำนวน 4 สายพันธุ์ และต่อมามีการทดลองปลูกในเขตอำเภอต่างๆ ของจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย น่าน ลำพูน แม่ฮ่องสอน ลำปาง รวมทั้งในบางพื้นที่ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ คือ ขอนแก่น กาฬสินธุ์ และนครราชสีมา (คณาจารย์ภาควิชาพืชไร่นา, 2542)

ภาพที่ 4.47 ข้าวสาลีสามารถปลูกได้ทางภาคเหนือ
และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย (สุรชัย, 2535)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
การจำแนกข้าวสาลี
การใช้ประโยชน์
คุณค่าทางอาหาร
การขยายพันธุ์
นิเวศวิทยา
การเก็บเกี่ยว-การส่งออก