ข้าวฟ่าง (Sorghum) Sorghum bciolor (L.) Moench

คุณค่าทางอาหาร

เมล็ดข้าวฟ่างแห้งหนัก 100 กรัม ประกอบด้วยน้ำ 8-16 กรัม โปรตีน 8-15 กรัม ไขมัน 2-6 กรัม คาร์โบไฮเดรต 70-80 กรัม เส้นใย 1-3 กรัม เถ้า 1-2 กรัม พลังงาน 1,300-1,600 กิโลกรัม/100 กรัม ของส่วนที่รับประทานได้ เมล็ดข้าวฟ่าง 1,000 เมล็ด หนัก 13-40 กรัม สารแทนนินในเมล็ดข้าวฟ่างเป็นตัวกำหนดคุณค่าทางโภชนาการ เนื่องจากสารแทนนินสามารถยึดจับกับโปรตีน และทำให้มีการย่อยโปรตีนได้น้อยลง โปรตีนส่วนใหญ่ คือ โปรลามีน (prolamine) ซึ่งไม่ค่อยมีคุณค่าทางโภชนาการนัก นอกจากนี้สารแทนนินที่อยู่บนส่วนต่างๆ ของเมล็ดยังทำให้เมล็ดมีรสขมด้วย โดยพบว่าเมล็ดข้าวฟ่างที่มีสีแดง ชมพู และน้ำตาลมักมีรสขมกว่าเมล็ดข้าวฟ่างสีขาวและเหลือง ซึ่งสารแทนนินสามารถถูกกำจัดออกได้โดยการขัดสีผนังผลและเปลือกเมล็ด แต่ถ้าสารแทนนินอยู่ในเอนโดสเปิร์มซึ่งเต็มไปด้วยแป้ง ก็ถูกกำจัดออกยาก

ลำต้นสดของข้าวฟ่างมีปริมาณสารอาหารแตกต่างกันตามพันธุ์และอายุของลำต้น โดยทั่วไปพบว่า ลำต้นสดหนัก 100 กรัม ประกอบด้วยน้ำ 78-86 กรัม ลำต้นแห้งหนัก 100 กรัม ประกอบด้วยโปรตีน 12 กรัม คาร์โบไฮเดรต 40-50 กรัม เส้นใย 20-30 กรัม ในการใช้ลำต้นและใบสดของข้าวฟ่างเลี้ยงสัตว์ ต้องระมัดระวังเกี่ยวกับปริมาณของกรดไฮโดรไซยานิก (hydrocyanic acid) ที่มีอยู่ในปริมาณที่แตกต่างกันในแต่ละพันธุ์ด้วย เนื่องจากในสภาพที่แห้งแล้งมากนั้น จะมีการสร้างและสะสมสารนี้สูงในส่วนของใบอ่อนและกิ่งแขนง ถ้าสัตว์ได้รับสารนี้ในปริมาณมากอาจทำให้สัตว์ป่วยและตายได้ แต่ถ้านำส่วนลำต้นและใบไปทำหญ้าแห้งเลี้ยงสัตว์สารนี้ก็จะสลายไป (กฤษฎา, 2537 ; Stenhouse and Tippayaruk, 1996)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
การจำแนกข้าวฟ่าง
การใช้ประโยชน์
คุณค่าทางอาหาร
การขยายพันธุ์
นิเวศวิทยา
การเก็บเกี่ยว-การส่งออก