ชื่อวิภังค์ (เป็นอภิธัมมปิฎก)

๑.ขันธวิภังค์ แจกขันธ์ ๕

ก. สุตตันตภาชนียะ แจกตามแนวพระสูตร

ขันธ์หรือกอง ๕ คือ กองรูป, กองเวทนา, กองสัญญา, กองสังขาร, กองวิญญาณ.

ใน ๕ กองนั้น กองรูปเป็นไฉน ? รูปใด ๆที่เป็นอดีต อนาคต หรือปัจจุบัน, ภายในหรือภายนอก, หยาบหรือ ละเอียด, เลวหรือประณีต, อยู่ในที่ไกลหรือใกล้ รวบรวมย่นย่อรูปนั้นเข้าเป็นอันเดียวกัน นี้เรียกว่า รูป.

( ต่อจากนั้นเป็นการอธิบายรูปที่เป็นอดีต อนาคต ปัจจุบันว่า หมายความอย่างไร อธิบายหมด จนกระทั่งว่า รูปที่อยู่ไกลหรือใกล้ ความหมายว่าอย่างไร แล้วอธิบายเวทนา, สัญญา, สังขาร และวิญญาณ ในทำนองเดียวกับรูป จนจบหมด ทุกข้อ จัดว่าจบสุตตันตภาชนียะ ).

ข. อภิธัมมภาชนียะ แจกตามแนวอภิธรรม

ขันธ์หรือกอง ๕ คือ กองรูป, กองเวทนา, กองสัญญา, กองสังขาร, กองวิญญาณ.

ใน ๕ กองนั้น กองรูปเป็นไฉน ? รูปที่มีอย่างเดียว ได้แก่รูปทั้งปวง มิใช่เหตุ, ไม่มีเหตุ เป็นต้น ( ทำนอง เดียวกับที่กล่าวไว้ในรูปกัณฑ์ในธัมมสังคณี เล่มที่ ๓๔ ที่ย่อมาแล้ว ) จนถึงหมวดที่ ๑๑ คือรูปแจกออกเป็น ๑๑ อย่าง มีอะไร บ้าง.

ต่อจากนั้นอธิบายกองเวทนา ( ความรู้สึกอารมณ์ ) ตั้งแต่อย่างเดียวไปจนถึง ๑๐ อย่าง แล้งอธิบาย ยักย้ายนัย ไปจนถึงเวทนา ๒๔ เวทนา ๓๐ และเวทนามากอย่าง.

ต่อจากนั้นอธิบายกองสัญญา ( ความจำได้หมายรู้ ), กองสังขาร ( เจตนาหรือความคิด ) และกองวิญญาณ ( ความรู้แจ้งอารมณ์ ) ในทำนองเดียวกับเวทนา.

ค. ปัญหาปุจฉกะ หมวดถามตอบปัญหา

การถามตอบปัญหาในเรื่องขันธ์ ๕ นี้ ตั้งตามแนวบทตั้งของธัมมสังคณี เล่มที่ ๓๔ กล่าวคือ ตั้งคำถามว่า ขันธ์ ๕ นั้น เป็นกุศลเท่าไร, เป็นอกุศลเท่าไร, เป็นอัพยากฤตเท่าไร ( ลงท้ายจนจบอภิธัมมมาติกา ) คือท้ายของปิฏฐิทุกะ (หมวด ๒ รั้งท้าย ) ว่าเป็นธรรมมีข้าศึกเท่าไร ไม่มีข้าศึกเท่าไร

ครั้นแล้วได้ตอบเป็นลำดับไปว่า " กองรูปเป็นอัพยากฤต, ส่วนกองทั้งสี่ ( นอกจากนั้น ) เป็นกุศลบ้าง, อกุศล บ้าง, อัพยากฤตบ้าง " นอกจากนั้นกล่าวถึงขันธ์หรือกอง ๒ ว่า ไม่ควรกล่าวว่าประกอบด้วยเวทนา ที่เป็นสุขบ้าง เป็นทุกข์บ้าง ไม่สุขไม่ทุกข์บ้าง แต่ขันธ์หรือกอง ๓ ประกอบด้วยเวทนาที่เป็นสุขบ้าง เป็นทุกข์บ้าง ไม่ทุกข์ไม่สุขบ้าง.

ตอนจบได้กล่าวว่า รูปขันธ์ ( กองรูป ) ไม่มีข้าศึก ส่วนขันธ์ ๔ ( ที่เหลือ ) มีข้าศึกบ้าง ไม่มีข้าศึกบ้าง.

<< ย้อนกลับ || หน้าถัดไป >>

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๒

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๓

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๔

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๕

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๖

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๗

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๘

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๙

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑๐

» พระะอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑๑

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑๒