ขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม อารยธรรม >>

เพลงพื้นบ้าน

นายบุญเสริม แก่นประกอบ ครู โรงเรียนบ้านชงโค

เพลงพื้นบ้านประเภทเพลงผู้ใหญ่

เพลงผู้ใหญ่ประเภทเพลงกล่อมเด็ก

ประโยชน์ของเพลงกล่อมเด็ก

สำหรับผู้ที่ศึกษาเพลงกล่อมเด็ก จะได้ประโยชน์แก่ตนเองหลายด้านคือ

1.ทำให้เห็นชีวิตความเป็นอยู่ของสังคมในด้านความเชื่อ ความคิดเห็น ภูมิปัญญา ภูมิธรรม การรักธรรมชาติ

เดือนหงาย
เดือนเอ๋ย เดือนหงาย ดาวกระจายทรงกลด
อุ้มเจ้าขึ้นใส่รถ ว่าจะพาไปชมเดือน
พิศแลดูตาไป ดาวก็ไม่งามเหมือน
พิศแลดูเหมือน เหมือนนวลอุแม่นา
ดาวเอ๋ยดาวฟ้า
มวลหมู่ดารา อยู่นาแลเห็น
ดาวว่าดาวไถ ต่อไปก็เป็น
ลูกไก่วิ่งเล่น แล้วนอนหลับเอย
ผีเอ๋ยผีป่า
อยู่ไหนรีบมา หาข้าไวไว
เด็กเล็กหัวดื้อ แม่ซื้ออ่อนใจ
ชักช้าอยู่ใย เจ้าผีป่าเอย
นาฬิเก
เล่ เหล เอย นาฬิเกต้นดก
ปลูกไว้จะแถมพก นกกระทุงมันจะไข่
สานพ้อมใบใหญ่ เอาไว้ใสไข่เจ้านกกระทุง
ใบมันโตเสียเหลือโต เท่าแตงโมนางกะมุง
ครั้งจะเปรียบก็ไม่เหมาะ หนทางมันไกลเกินกรุง

2. สะท้อนวัฒนธรรมประเพณี

ทำให้เห็นความเจริญทางด้านจิตใจ เช่น วัฒนธรรมไทย

เกี่ยวกับผัวเดียว เมียเดียว
สาวเอย
สาวเอย นุ่งขาวห่มแดง
ดอกคำยิ่งแพง สาวน้อยจะห่มสีชมพู
เจ้ามีผัวแล้ว จะแต่งไปให้ใครดู
แต่งไปล่อชู้ เขาก็รู้แล้วนะแม่นา

อรชร
โอละเห่ เอย…. ออ…ระ…ชอน
หมากดิบเสี้ยนอ่อน หมากละคอนฝาดแท้
เสียงละคอนที่ไหนแน่ สาวน้อยก็แลไปดู
เจ้างามคม น้องก็ห่มสีชมพู
ผัวมีแล้ว จะแต่งไปให้ใครดู
แต่งไปล่อชู้ เขาก็รู้อุแม่นา
วัดนอก
เล่ เหล เอย เล่เหลวัดนอก มีแต่ดอกแคแดง
ดอกคำยิ่งแพง สาวน้อยเจ้าห่อสีชมพู
เจ้าก็มีผัวแล้ว จะแต่งไปให้ใครดู
แต่งไปเพื่อล่อชู้ เขาก็รู้ซึ่งแม่นา

พี่ชายมีเมียสอง
เล่ เหล เอย เล่เหล
พี่ชายมีเมียสอง รักน้องไม่เท่า
เมียน้อยก็มีบุญ ไม่ไปแทนคุณเมียเก่า
รักน้องนี้ไม่เท่า พี่รักเจ้าไม่เหมือนกัน

3. ให้ความรู้เกี่ยวกับตำนาน นิทาน วรรณคดีไทย

วัดลุ่ม
เล่ เหล เอย เล่ เหล วันลุ่ม
รูปก็สวยชวยชุ่ม แม่เนื้อนุ่มสีดา
ดาฤาษีไปไถนา เก็บเอามาเลี้ยงไว้
พอฤาษีเข้าฌาณ เยาวมาลย์ร้อยวงมาลัย
ร้อยเอ๋ยร้อยแล้ว นางแก้วเอาไปถวาย
พอนางเติบใหญ่ อยากจะให้มีคู่ครอง
จึงไปประกาศชาวประชา ให้มายกธนูศร
พระนารายณ์สี่กร ก็ยกได้สมใจ
ได้สีดาเยาวลักษณ์ ไปสู่สำนักพลับพลายไชย
นางได้เห็นกวางทอง งามผ่องอำไพ
จึงให้พระรามตามไป รับหาตัวกวางมา
อยู่ทางนี้ได้ทศกัณฐ์ ลักนางพลันนางสีดา
เมืองนคร
เมืองนครเอย แต่ก่อนเก่าเขาเล่ามา
พระศรีธรรมโศกราชมีวาสนา ได้ก่อมหาธาตุยอดทองคำ
ไว้เป็นที่บูชามหาชน ฝูงคนนับถืออุปถัมภ์
ที่ทรุดโทรมซ่อมไว้ไม่ตกต่ำ เช้าค่ำมีคนไปบูชาเอย

4. มีประโยชน์ในแง่วรรณศิลป์ ทำให้เกิดความซาบซึ้งเพราะใช้คำง่าย เป็นพื้นฐานในการศึกษาวรรคดีต่อไป

แมวเอ๋ยแมวเหมียว
มันมาตัวเดียว หรือมาหลายตัว
อย่ามาแถวนี้ จะถูกตีหัว
ลูกหลานฉันกลัว มืดมัวแล้วเอย

ท เอ๋ย ท ทหาร
อยู่ใต้ต้นตาล ยืนนานถือปืน
ทุกวันเวลา ใครมากลางคืน
จนดึกจนดื่น ก็ยืนจ้องเอย
ตำเอ๋ยตำรวจ
ตาดีมีหนวด เที่ยวตรวจทั่วไป
ในมือถือปืน เดี๋ยวยืนเดี๋ยวไล่
รีบมาไวไว หนีตำรวจเอย
ตุ๊กแก
อ้ายตุ๊กแกเอย ตัวมันลายพร้อยพร้อย
งูเขียวตัวน้อย ห้อยหัวลงมา
เด็กนอนไม่หลับ กินตับเสียเถิดวา
อ้ายตุ๊กแกเอย

5. มีประโยชน์ในแง่เป็นเครื่องอบรมสั่งสอนไปในตัว เพราะมีคติสอนใจทั้งคติธรรมและคติโลก เช่นสอนให้กตัญญูรู้บุญคุณผู้ที่เลี้ยงดูตนมา

โอละเห่
โอ้ละเห่เฮ้เห่ เจ้าขุนทะเลละลอก
คลื่นซัดมาเหมือนจอก ละลอกซัดมาเหมือนแหน
พลัดพ่อพลัดแม่ เลี้ยงเจ้าไว้จะเอาบุญ
ต่อเติบหน้ากล้าแข็ง มีเรี่ยวแรงจะแทนคุณ
เลี้ยงเจ้าไว้จะเอาบุญ เจ้าขุนทะเลละลอกเอย
ระลอก
เล่ เหล เอย เล่ เหล ระลอก
คลื่นซัดเหมือน จอก ระลอกซัดเหมือนแหน
ลูกไม่มีแม่ จะเลี้ยงไว้เพื่อเอาบุญ
เติบหน้ากล้าแข็ง จะได้ใช้แรงแทนคุณ
วัดนอก
เล่ เหล เอย เล่ เหล วัดนอก
คลื่นซัดเหมือนจอก ระลอกซัดเหมือนแหน
ลูกไม่มีแม่ จะเลี้ยงไว้เพื่อเอาบุญ
เติบโตภายภาคหน้า จะได้แทนคุณ

6. เป็นเครื่องให้ความเพลิดเพลินทั้งผู้ร้องและผู้ฟังดังที่ได้กล่าวมาแล้ว ท่วงทำนองอันอ่อนโยนของเพลงกล่อมเด็ก การเอื้อนเสียงลากยาว อือ อือ อือ ทำให้เกิดความเพลิดเพลิน เด็กจะหลับง่ายขึ้น ผู้ร้องได้ผ่อนคลายอารมณ์เครียดจากการทำงานหนักประจำวันมาร้องเพลง ถ้าผู้ร้องเอนกายลงนอน ก็ไม่แน่ว่าอาจจะหลับลงพร้อมกันทั้งผู้ร้องผู้ฟังก็ได้

วัดโบสถ์

วัดเอ๋ยวัดโบสถ์ ปลูกข้าวโพดสาลี
ยามลูกเขาตกยาก แม่ยายก็พรากลูกหนี
โอ้ข้าวโพดสาลี ป่านฉะนี้จะโรยรา

เพลงกล่อมเด็กทุกภาคแต่งเป็นถ้อยคำง่ายๆ คล้องจองกัน เช่นเดียวกับกลอน เช่น “นกเอี้ยงเอย ปีกเลี่ยงหางก็ยาว แต่งตัวไปล่อสาว เหลือเจ้าอยู่ตัวเดียว” มีลักษณะคล้ายคำพูดธรรมดามาเรียงต่อกัน เพิ่มความคล้องจองให้ไพเราะโดยมีสัมผัสนอก ลักษณะเช่นนี้คล้ายคลึงกับกลอนเพลงชาวบ้านทั่วไป ที่ไม่เน้นในเรื่องสัมผัสในวรรค ผิดกันแต่ว่าเพลงชาวบ้านจะเป็นกลอนหัวเดียว คือลงท้ายด้วยสระเดียวกัน ดังตัวอย่าง

เพลงพวงมาลัย

ชาย ลอยล่อง พี่จะร้องเป็นพวงมาลัย
น้องจะเล่นก็เล่น จะให้วงพี่เย็นทำไม
น้องจะรำก็รำ คนสวยอย่าร่ำพิไร
ช่อมะม่วงพวงมาลัย รำได้รำไปเถิดเอย

• เพลงกล่อมเด็กภาคอีสาน
• ประโยชน์ของเพลงกล่อมเด็ก
• เพลงกล่อมเด็กภาคเหนือและภาคอีสาน
• คำขึ้นต้นเพลงกล่อมเด็ก
• การแสดงอารมณ์ในเพลงกล่อมเด็ก
• คุณค่าของเพลงกล่อมเด็กภาคอีสาน

---

- เพลงแข่งขัน
- เพลงเกี่ยวกับการประกอบอาชีพ
- เพลงปฎิพากย์
- เพลงประกอบการเล่นพื้นบ้าน
- เพลงประกอบพิธี
- เพลงกล่อมเด็ก

---

• เพลงพื้นบ้าน
• ที่มาของเพลงพื้นบ้าน
• ลักษณะของเพลงพื้นบ้าน
• ประเภทของเนื้อเพลง
• การแบ่งประเภทของเพลงพื้นบ้าน
• เพลงพื้นบ้านประเภทเพลงผู้ใหญ่
• เพลงพื้นบ้านประเภทเพลงเด็ก
• บรรณานุกรม