รัฐสภา พรรคการเมืองและการเลือกตั้ง

การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของไทย

การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ถือว่าเป็นกระบวนการที่สำคัญของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ถ้าขาดการเลือกตั้งแล้วก็จะไม่ถือว่าการเมืองการปกครองนั้นเป็นการปกครองในระบอบประชาธิปไตย เพราะการเลือกตั้งนั้นเป็นกระบวนการที่จะสรรหาตัวแทนของประชาชนทั้งประเทศเข้าไปปฏิบัติหน้าที่ในสภา เพื่อทำหน้าที่สนองความต้องการหรือเจตนารมณ์ของประชาชนส่วนใหญ่ในประเทศ

สำหรับประเทศไทยเราหลังจากมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 เป็นต้นมา เราได้มีการเลือกตั้งทั่วไปแล้วถึง 15 ครั้ง นับแต่มีการเลือกตั้งครั้งแรกเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2476 ถึง 24 กรกฎาคม 2531 ทั้งนี้ไม่นับการเลือกตั้งซ่อม การเลือกตั้งเพิ่มและการเลือกตั้งซ้ำ โดยเฉพาะการเลือกตั้งซ่อมนั้นจะมีขึ้นเกือบทุกสมัยของรัฐบาลเนื่องจากสมาชิกตาย ลาออก ขาดคุณสมบัติบ้าง แต่ถึงอย่างไรการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนอยู่ 4 ประเภท คือ

1. การเลือกตั้งทั่วไป คือ การเลือกตั้งผู้แทนราษฎรทั่วประเทศในคราวเดียวกัน เช่น 22 เมษายน 2522 , 18 เมษายน 2526 และ 27 กรกฎาคม 2529 เป็นต้น

2. การเลือกตั้งเพิ่ม คือ การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเพิ่มอีกจำนวนหนึ่ง สมมติว่ารัฐบาลชุดแรกมีสมาชิกอยู่ 100 คน เกิดมีรัฐบาลชุดใหม่เข้ามาแทนที่ อาจจะมาโดยปฏิวัติหรือรัฐประหารก็ตามเข้ามาบริหารประเทศยังให้สมาชิกจำนวน 100 คนนั้นอยู่เหมือนเดิม และมีการจัดการเลือกตั้งเพิ่มมาอีก 50 คน เพื่อให้ได้สมาชิก 150 คน ดังนี้ ซึ่งเป็นการเลือกตั้งในบางเขตบางจังหวัดเท่านั้น เช่น ในการเลือกตั้งเพิ่มเติมเมื่อ 5 มิถุนายน 2492

3. การเลือกตั้งซ่อม คือ การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นบางคน เนื่องจากสมาชิกภาพของผู้แทนราษฎรสิ้นสุดจะต้องเลือกตั้งซ่อมภายใน 90 วัน

4. การเลือกตั้งซ้ำ คือ การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นบางเขตหรือบางคนเนื่องจากการเลือกตั้งในคราวก่อนเป็นไปโดยมิชอบและศาลหรือองค์การ ซึ่งมีอำนาจวินิจฉัยว่าการเลือกตั้งเป็นไปโดยมิชอบ
การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของไทยทั้ง 4 ประเภทนี้ จะมีวิธีการหลักการอย่างไรขึ้นอยู่กับพระราชบัญญัติเกี่ยวกับการเลือกตั้งและรัฐธรรมนูญได้กำหนดไว้ เพราะแต่ละคราวการเลือกตั้งทั่วไปอาจจะแตกต่างกันไป ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับรัฐธรรมนูญและพระราชบัญญัติการเลือกตั้ง ผู้รับผิดชอบคือกระทรวงมหาดไทยจะต้องดำเนินไปตามนั้นโดยเคร่งครัดและอย่างบริสุทธิ์ยุติธรรม