สุขภาพ ความงาม อาหารและยา สมุนไพร สาระน่ารู้ >>
มะแข่น
ชื่อท้องถิ่น : ลูกระมาศ หมากมาด กำจัดต้น (ใต้) พริกหอม หมักช่วง (แม่ฮ่องสอน)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Zanthoxylum Iimonella Alston.
ชื่อวงศ์ : RUTACEAE
มะแข่นเป็นไม้ขนาดเล็กจนถึงขนาดกลาง สูงประมาณ 5 - 10 เมตร
มีหนามอยู่รอบลำต้นและกิ่ง ต้นอ่อนจะมีสีแดงแกมเขียว
เมื่อผลโตผิวของเปลือกจะมีสีขาวอมเา ลักษณะของใบจะเป็นใบกลุ่มรวม แต่ละใบจะมีใบย่อย
10 - 25 ใบ ช่อดอกเป็นช่อแบบกลุ่มย่อยมีสีขาวอมเทายาวประมาณ 10 - 20 เซนติเมตร
มีดดอกตัวผู้และตัวเมียคนละต้น ดังนั้นในแง่ทางเศรษฐกิจจะใช้เฉพาะต้นตัวเมีย
ผลมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 0.3 - 0.5 เซนติเมตร เปลือกของผลสีเขียว
เมื่อแก่จัดจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเข้มและมีกลิ่นหอม
ส่วนเมล้ดมีสีขาวและเมื่อแก่จัดจะเปลี่ยนเป็นสีดำเข้มเป็นมัน
สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม
โดยธรรมชาติจะพบมะแข่นในเขตป่าดิบแล้ง
หรือป่าดิบเขามีความสูงจากระดับน้ำทะเล 400 - 1,000 เมตร สภาพอากาศค่อนข้างเย็น
ดินมีการระบายน้ำดี พบมีการปลูกมากในเขตจังหวัดแม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ และน่าน
การปลูก
โดยทั่วไปการขยายพันธุ์มะแข่นใช้วิธีการเพาะเมล็ดโดยนำเมล็ดแช่ในน้ำร้อนประมาณ 5 - 10 นาทีแล้วนำไปแช่ในน้ำเย็น 1 คืน เพื่อให้เปลือกนอกแตก และยังเป็นการทำลายไขที่เคลือบเมล็ดออกด้วย เพื่อจะช่วยให้เมล็ดสามารถงอกได้เร็วและได้ผลดีขึ้น จากนั้นนำเมล็ดที่ได้ลงเพาะในแปลงเพาะ ซึ่งจะใช้ดินร่วนที่มีอินทรีย์วัตถุมากๆ และผ่านการฆ่าเชื้อแล้วจนมีใบจริงและแข็งแรงดีจึงย้ายลงถุงชำ รอจนถึงฤดูฝนจึงนำไปปลูกโดยใช้ระยะปลูก 4 x 4 เมตร จำนวน 100 ต้นต่อไร่
การดูแลรักษา
ในระยะแรกควรให้มะแข่นเจริญเติบโตตามธรรมชาติการพรวนดินหรือกำจัดวัชพืชต้องระวังอาจทำให้ระบบรากกระทบกระเทือน ซึ่งอาจทำให้ต้นมะแข่นตายหรือชะงักการเจริญเติบโตได้ เมื่อต้นอายุ 1 - 2 ปี ควรทำการเด็ดยอดเพื่อให้มีการแตกกิ่งก้านเป็นการเพิ่มผลผลิต และยังทำให้ต้นเตี้ยซึ่งจะสะดวกต่อการเก็บเกี่ยว
การเก็บเกี่ยวและผลผลิต
มะแข่นจะเริ่มให้ผลผลิตเมื่ออายุ 3 - 5 ปี โดยที่มะแข่นมีพันธุ์หนักและพันธุ์เบาพันธุ์เบาจะเริ่มออกในเดือนกรกฎาคมและเก็บเกี่ยวได้ในเดือน ตุลาคม - พฤศจิกายน ส่วนพันธุ์หนักจะเริ่มออกดอกในเดือนสิงหาคม และเก็บเกี่ยวผลในเดือนพฤศจิกายน - ธันวาคม มะแข่นอายุ 3 - 5 ปีจะให้ผลผลิตประมาณ 1 -5 กิโลกรัมแห้งต่อต้น อายุ 6 - 10 ปีจะให้ผลผลิต 10 - 15 กิโลกรัมแห้งต่อต้น อายุ 11 - 15 ปีจะให้ผลผลิต 30 - 35 กิโลกรัมแห้งต่อต้น และอายุ 21 - 25 ปี จะให้ผลผลิตถึง 50 กิโลกรัมแห้งต่อต้น
กระวาน
กานพลู
ขมิ้นชัน
จันทน์เทศ
ดีปลี
พริกไทย
มะแข่น
เร่ว
วานิลา
อบเชย
ไทม์
ออริกาโน