ปรัชญา อภิปรัชญา ญาณวิทยา จิตวิทยา ตรรกศาสตร์ >>
รากเหง้าเหตุผลและศีลธรรมตะวันตก
สมเกียรติ ตั้งนโม
ความคิดเห็นโดยทั่วไป
ชีวิตของโสกราตีส
แนวความคิดต่างๆ
จริยศาสตร์
สกุลความคิดรองของโสกราตีส
ชีวิตของโสกราตีส
โสกราตีสถือกำเนิดในปี 470 หรือ 469 B.C.E., ในกรุงเอเธนส์ เป็นบุตรของ
Sophroniscus, ผู้พ่อซึ่งมีอาชีพเป็นประติมากร และ Phaenarete
ผู้เป็นแม่ซึ่งเป็นหมอตำแย. ในช่วงแรกเขาได้ร่ำเรียนศิลปะจากพ่อของเขา
แต่ต่อมาภายหลังได้อุทิศตัวเองให้กับการทำสมาธิและการสอนปรัชญาโดยปราศจากค่าตอบแทน
โดยไม่คำนึงถึงความยากจนข้นแค้นของตัวเอง
ความสำนึกเกี่ยวกับงานอาชีพของเขา
ซึ่งเขาพิจารณาว่ามันเป็นภารกิจแห่งสวรรค์
เขาไม่ยอมให้ตัวเองถูกทำให้ไข้วเขวโดยความกังวลใจเกี่ยวกับบ้านและความสนใจต่างๆทางการเมือง
โสกราตีสได้แต่งงานกับผู้หญิงชาวเอเธนส์คนหนึ่ง นามว่า Xanthippe
ซึ่งเป็นคนที่มีคุณลักษณะทางอารมณ์ที่ปรวนแปรและแปลกประหลาดเอามากๆ. แน่นอน
Xanthippe ไม่ใช่ภรรยาในอุดมคติ แต่จะต้องยอมรับด้วยเช่นกันว่า
โสกราตีสก็ไม่ใช่สามีในอุดมคติเช่นเดียวกัน เขาลืมหน้าที่ต่างๆในบ้านของเขา
เพราะมันอยู่นอกเหนือความสนใจอย่างสุดขั้วของเขาในเรื่องปรัชญานั่นเอง
โสกราตีสไม่ได้อุทิศตัวให้กับเรื่องทางการเมืองอย่างแข็งขัน
แม้ว่าในช่วงวัยหนุ่ม เขาจะเป็นทหารก็ตาม และได้ช่วยชีวิต Alcibiades
(นายพลและนักการเมืองชาวเอเธนส์)ในการศึกแห่ง Mantinea. เขาเชื่อว่า
มันจะเป็นการดีกว่าที่จะรับใช้ประเทศของเขา
โดยการอุทิศตัวเองในฐานะที่เป็นตัวอย่างหนึ่งของคนที่สมบูรณ์แบบที่สุด
เชื่อฟังกฎหมายต่างๆ แม้กระทั่งจะต้องบูชายัญหรือสังเวยชีวิตของตัวเองก็ตาม
และนอกจากนี้ การอุทิศตัวของเขายังจะเป็นการเตรียมคนหนุ่มให้มีความเฉลียวฉลาดขึ้น
ในทางที่ตรงข้ามกับคนหนุ่มที่เห็นแก่ตัวและบ้าอำนาจซึ่งบรรดาพวกโซฟิสท์สร้างขึ้น
ซึ่งได้เบี่ยงเบนไปและทำให้ประเทศชาติหย่อนยาน
แต่ทัศนคติและท่าทีในเชิงวิพากษ์และเหน็บแนมประชดประชันของโสกราตีส
และการศึกษาที่ตามมาที่ถูกเสี้ยมสอนโดยเขา
ได้ก่อให้เกิดความไม่พอใจโดยทั่วไปและความเป็นปรปักษ์ของผู้คน
รวมไปถึงความเป็นอริส่วนตัวที่หลายๆคนมีต่อเขา
ทั้งนี้โดยไม่คำนึงถึงความซื่อตรงหรือความตรงไปตรงมาของเขา
โสกราตีสเป็นที่ประจักษ์ในฐานะผู้นำของปัญญาชนชั้นสูงคนหนึ่ง
ที่อยู่ด้านตรงข้ามกับทรราชย์หรือผู้ปกครองที่กดขี่ประชาชน
และเป็นกระทั่งตัวกลั่นที่แท้จริงของพวกปฏิกริยา.
สภาวการณ์ทางความคิดอันนี้ที่เป็นปรปักษ์ต่อโสกราตีส
ซึ่งมันได้ตกผลึกและมีการนำเอารูปธรรมทางกฎหมายมาใช้เพื่อกล่าวโทษและประณามเขาอย่างรุนแรงโดย
Meletus, Anytus, และ Lycon ในข้อหาคนหนุ่มที่ชั่วช้า ทุจริตคิดมิชอบ
ปฏิเสธเทพเจ้าต่างๆของชาติ และได้นำเสนอเทพเจ้าองค์ใหม่ๆขึ้นมาแทน
โสกราตีสดูถูกเหยียดหยามการที่จะปกป้องตัวเอง และด้วยเหตุดังนั้น
เขาจึงยินยอมให้กับความหยิ่งทะนงและความยโสอันไร้สาระของบรรดาผู้พิพากษาซึ่งได้ลบหลู่ตัวเขาให้ได้อายต่อหน้าผู้คน
โดยบอกให้เขากล่าวขอโทษต่อการกระทำของตัวเขาไม่มากก็น้อย
ต่อสายตาของจิตวิญญาณของตัวเอง เขาไม่ยอมพ้นโทษเพื่อชีวิตทางโลก
เพราะเขาเชื่อว่า สิ่งที่มากไปกว่านั้นคือการตัดสินอันเป็นนิรันดร์ของเหตุผล
ซึ่งมันจะเป็นอมตะและไม่มีวันตาย. เขาเลือกที่จะตาย.
เขาถูกประกาศว่ากระทำความผิดโดยคะแนนเสียงข้างมากเพียงเล็กน้อยเท่านั้น
เขายืนขึ้นด้วยจิตวิญญาณอันไม่อาจเอาชนะได้
และอย่างไม่ย่อท้อต่อหน้าศาลสถิตยุติธรรม และถูกตัดสินว่ามีความผิดให้ต้องตาย
โสกราตีสถูกบังคับให้อยู่ในคุกเป็นเวลาหนึ่งเดือนก่อนการประหาร
(ทั้งนี้เพราะ
กฎหมายห้ามให้มีการดำเนินการลงโทษประหารในช่วงระหว่างที่เรือศักดิ์สิทธิ์ไม่อยู่
เพราะต้องออกเดินทางไปที่ Delos ซึ่งเป็นเกาะแห่งหนึ่งของกรีกปีละครั้ง) Crito
สานุศิษย์ของโสกราตีสได้เข้ามาเยี่ยมเยือนเขาในคุก
และวางแผนการหนีให้กับอาจารย์ของเขา แต่อย่างไรก็ตาม โสกราตีสปฏิเสธที่จะทำเช่นนั้น
และประกาศว่า ไม่ว่าจะอย่างไรก็ตาม
เขาไม่ปรารถนาที่จะทอดทิ้งการเชื่อฟังต่อกฎหมายต่างๆของประเทศของตน
เขาใช้เวลาผ่านไปโดยการเตรียมตัวสำหรับความตาย
โดยการสนทนากับสานุศิษย์ทั้งหลายของเขาเกี่ยวกับเรื่องของจิตวิญญาณ
และที่มีชื่อเสียงเหนือกว่าเรื่องใดของเขาก็คือ
"การสนทนาในเรื่องความเป็นอมตะของวิญญาน"(dialogue on the immortality of the soul)
ซึ่งมันเกิดขึ้นช่วงเวลาสั้นๆก่อนการตายของเขา
และเรื่องนี้ได้รับการสาธยายใหม่อีกครั้ง
ด้วยศิลปะอันหาที่เปรียบมิได้โดยเพลโตในเรื่อง Phaedo
คำพูดสุดท้ายของโสกราตีสที่มีต่อบรรดาสานุศิษย์ของเขา
ภายหลังจากความเงียบสงัดเมื่อเขาได้ดื่มยาพิษ(hemlock -
เป็นพืชมีพิษชนิดหนึ่ง)ลงไปแล้ว คือ "ฉันเป็นหนี้ Aesculapius ด้วยไก่ตัวหนึ่ง"
(Aesculapius คือเทพเจ้าทางด้านแพทยศาสตร์)
ซึ่งได้เป็นผู้ส่งตัวเขาจากความชั่วร้ายของชีวิตด้วยของขวัญคือความตาย.
เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นนี้เป็นปี 399 B.C.E., รวมอายุของโสกราตีสได้ 71 ปี
