ทางออกสู่รูปแบบใหม่ของสังคมเศรษฐกิจ

(social democracy)

จากสงครามโลกครั้งที่ 2 โครงสร้างของเศรษฐกิจโลกได้เปลี่ยนไปอย่างมีนัยยะสำคัญ กลางทศวรรษ 1970 เราได้เห็นการเปลี่ยนผ่านจากลัทธิเคนส์ และลัทธิฟอร์ดดิส มาเป็นโลกาภิวัตน์เสรีนิยมใหม่ (neo-liberal globalization) โลกหลังสงครามพยายามสร้างระเบียบโลกที่ทำให้พฤติกรรมทางเศรษฐกิจมีความรับผิดชอบต่อสังคม ให้ความสำคัญกับจุดมุ่งหมายด้านการมีงานทำเต็มที่ และความมั่นคงทางสังคมเหนือสิ่งอื่นใด และพยายามลดช่องว่างระหว่างประเทศรวยและประเทศจน ลัทธิเคนส์และฟอร์ดดิส เป็นเทคนิควิธีการเพื่อให้การเมืองสามารถปรับระบบตลาดซึ่งมีความเหลื่อมล้ำ นโยบายและมาตรการดังกล่าวถึงภาวะวิกฤตช่วงกลางทศวรรษ 1970 จากจุดนั้นนโยบายทั้งหลายถูกละเลยไปเรื่อย ๆ แล้วยอมให้การเปิดเสรีและระบบตลาดเสรีเข้าครอบงำ ผลก็คือ เกิดความขัดแย้งทางสังคมจากความสุดขั้วภายในสังคมและระหว่างสังคม ระหว่างคนรวยและคนจน และแนวโน้มสู่การล่มสลายของการเงินและวิกฤตภาวะธรรมชาติ

ถ้าหากจะมีทางออก คงจะไม่ใช่การหันกลับไปสู่แนวทางก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง จะต้องเป็นแนวคิดเกี่ยวกับระบบเศรษฐกิจแบบใหม่เลยทีเดียวที่ใช้ทรัพยากรประหยัดและไม่สร้างมลภาวะ ต้องสนองความต้องการขั้นพื้นฐานของมนุษย์มากกว่าเดิม และซึ่งสามารถทำได้ด้วยเทคโนโลยีที่ใช้แรงงานในอัตราส่วนลดลง ต้องเป็นกิจกรรมสนองความจำเป็นของมนุษย์ด้านสังคม ได้แก่สุขภาพ การศึกษา การดูแลเด็ก และความสนุกสนาน และต้องเป็นกิจกรรมที่ใช้ แรงงานเข้มข้น จะสู่จุดมุ่งหมายเหล่านี้ได้จะต้องเปลี่ยนระบบคุณค่าของสังคมอย่างพลิกหน้ามือเป็นหลังมือ รวมทั้งการให้คุณค่าของงานประเภทต่าง ๆ รัฐจะต้องกลายเป็นผู้กำกับ และให้ความชอบธรรมกับกิจกรรมใหม่ๆ เหล่านี้ แต่รัฐจะตอบสนองข้อเสนอเหล่านี้ได้ก็ด้วยแรงผลักดันจากเบื้องล่างคือแรงกดดันจากพลเมืองนักเคลื่อนไหวเท่านั้น