สภาวะความเสื่อมโทรมของแนวปะการัง

ในการที่จะประเมินสภาพของแนวปะการังบริเวณใดว่ามีสภาพสมบูรณ์หรือเสื่อมโทรมนั้น ก็จะต้องทราบและเข้าใจลักษณะโครงสร้างทางธรรมชาติของชุมชนปะการังในแต่ละบริเวณด้วย การประเมินสภาพแนวปะการังโดยทั่วไปมักพิจารณาโดยตรง จากอัตราส่วนระหว่างปะการังมีชีวิตกับปะการังตาย ต่อหน่วยพื้นที่ โดยอาจมีการพิจารณารวมกับลักษณะของปะการังที่ตายหรือถูกทำลายในลักษณะต่างๆ ที่มีความรุนแรงมากน้อยแตกต่างกันด้วย เช่น ผลจากการโดนระเบิด การถูกปกคลุมด้วยตะกอน การปกคลุมหรือถูกรุกรานจากสิ่งมีชีวิตอื่น การระบาดของดาวมงกุฎหนาม การหัวทำลายจากการทิ้งสมอเรือ หรือถูกเหยียบย่ำจากนักท่องเที่ยว และการถูกทำลายจากพายุ เป็นต้น

อย่างไรก็ตามการประเมินสภาพของแนวปะการังโดยการพิจารณาจากอัตราส่วนของปะการังมีชีวิตกับปะการังตายเพียงอย่างเดียวนั้น บางครั้งไม่อาจบ่งบอกถึงสภาพความสมบูรณ์หรือเสื่อมโทรมที่แท้จริงของแนวปะการังได้ และไม่อาจบอกได้ว่าแนวปะการังบริเวณนั้นมีศักยภาพที่สามารถจะฟื้นคืนสภาพได้เองหรือไม่ ดังนั้นจึงต้องพิจารณาถึงปัจจัยอื่นประกอบด้วย เช่นชุมชนสิ่งมีชีวิตอื่นๆ หรือสภาพของระบบนิเวศโดยรวม เป็นต้น

กรมประมงโดยโครงการจัดการทรัพยากรปะการัง ได้ทำการสำรวจและจัดทำแผนที่ปะการังในน่านน้ำไทยโดยการสำรวจและประเมินพื้นที่แนวปะการังในอ่าวไทยและฝั่งอันดามัน โดยจำแนกสภาพปะการังออกเป็น 5 ระดับ คือ สภาพสมบูรณ์ดีมาก สมบูรณ์ดี สมบูรณ์ปานกลาง เสื่อมโทรม และเสื่อมโทรมมาก โดยการประเมินสภาพเป็นอัตราส่วนร้อยละของแต่ละพื้นที่ ซึ่งสภาพแนวปะการังในอ่าวไทย ในการสำรวจระหว่าง ปี 2538 – 2541 สรุปว่าสภาพปะการังในอ่าวไทยฝั่งตะวันออกมีสภาพสมบูรณ์ดี ประมาณ 36% และอ่าวไทยฝั่งตะวันตกมีปะการังสภาพสมบูรณ์ดี ประมาณ 52% (กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ้างถึง กรมประมง, 2546)

ถึงแม้ว่าจากผลการสำรวจดังกล่าวถ้ามองภาพโดยรวมอาจจะเห็นว่าสภาพทั่วไปของปะการังในน่านน้ำไทยยังอยู่ในระดับที่สมบูรณ์อยู่พอสมควร แต่จากสภาพความเสื่อมโทรมของปะการังประกอบกับสิ่งแวดล้อมที่เสื่อมโทรมนั้น ส่งผลให้ปะการังอ่อนแอ และทำให้ปะการังมีแนวโน้มเสื่อมโทรมเพิ่มขึ้น และอัตราการเสื่อมโทรมของปะการังจะเพิ่มขึ้น เร็วกว่าในอดีตที่ผ่านมาแม้ว่าหลายพื้นที่จะมีกิจกรรมการอนุรักษ์และมาตรการในการระวังป้องกันแนวปะการังในลักษณะต่างๆ เพิ่มขึ้นโดนเฉพาะการใช้ประโยชน์ในด้านการท่องเที่ยว