สมถะวิปัสสนา

ทิฏฐิวิสุทธิ

ทิฏฐิวิสุทธิ เป็น ไฉน

ญาณเป็นเครื่องรู้ว่าสัตว์มีกรรมเป็นของตน (กัมมัสสกตาญาณ) ญาณอันสมควรแก่การหยั่งรู้ อริยสัจ (สัจจานุโลมิกญาณ ) ญาณของท่านผู้พร้อมเพรียงด้วยมรรค (มัคคญาณ) ญาณของท่านผู้พร้อมเพรียงด้วยผล
นิกเขปกัณฑ์ – สุตตันติกทุกะ อภิธรรมปิฎก – ธรรมสังคณี

พระโยคาวจรเจ้าตั้งอยู่ในสมถยานิกะแล้วพึงกำหนดปัญญาวิปัสสนาลงให้เห็น ซึ่งนามธรรมและรูปธรรม อันเป็นลักษณะแห่งจิตกามาพจร จิตรูปพจร แลกำหนดเอาซึ่งองค์แห่งฌาณมีวิตกเป็นอาทิ และเจตสิกอันเป็นสัมมปยุตตธรรม เกิดพร้อมดับจิตนั้น นั่นพึงพิจารณาเนืองๆ ว่าจิตนี้มีลักษณะดังฤา อาศัยซึ่งสิ่งอันใด จึงประพฤติเป็นไปให้เห็นว่าอาศัยหทัยรูป แลหทัยรูปนั้นอาศัยมหาภูตรูป มหาภูตรูปบังเกิดเป็นที่อาศัย และกำหนดเอา ซึ่ง อุปาทายรูป ๒๔ อันอาศัยมหาภูตรูป ๔ แลวัณณะ คันณะ รส โอชา ประสาทรูป ๕ แลวัตถุภาวรูป อินทรีย์รูป แลเสียง ๒ ประการ แลอากาศธาตุโดยสังเขป ในรูป ๒๔ แล ให้กำหนดเบญจขันธ์ทั้ง ๕ แลนามรูปทั้ง ๒ คู่ เหมือนกันดังทะลายตาลทั้งคู่นั้น พึงให้เข้าใจว่าใช่สัตว์ใช่บุคคล นามรูปพากันท่องเที่ยวอยู่ในภูมิทั้ง ๓ นี้ ดังมนุษย์ขี่สำเภาลอยไปในมหาสมุทร อาศัยแก่กันทั้ง ๒ จึงเที่ยวไปได้ก็เหมือนกัน ถ้าเห็นโดยแท้ด้วย วิปัสสนาญาณ ดังนี้ชื่อว่า ทิฏฐิวิสุทธิ

ธรรมฐิติญาณ ญาณกำหนดรู้ความตั้งอยู่ด้วยธรรมเป็นปัจจัย

ปัญญาในการกำหนดปัจจัยว่า สังขารอาศัยปัจจัยเป็นไป วิญญาณอาศัยสังขารจึงเกิด วิญญาณอาศัยปัจจัยเป็นไป นามรูปอาศัยวิญญาณจึงเกิด นามรูปอาศัยปัจจัยเป็นไป สฬายตนะอาศัยนามรูปจึงเกิด สฬายตนอาศัยปัจจัยเป็นไป ผัสสะอาศัยสฬายตนจึงเกิด ผัสสะอาศัยปัจจัยเป็นไป เวทนาอาศัยผัสสะจึงเกิด เวทนาอาศัยปัจจัยเป็นไป ตัณหาอาศัยเวทนาจึงเกิด ตัณหาอาศัยปัจจัยเป็นไป อุปาทานอาศัยตัณหาจึงเกิด อุปาทานอาศัยปัจจัยเป็นไป ภพอาศัยอุปาทานจึงเกิด ภพอาศัยปัจจัยเป็นไป ชาติอาศัยภพจึงเกิดขึ้น ชาติอาศัยปัจจัยเป็นไป ชราและมรณะอาศัยชาติจึงเกิด แม้ ธรรมทั้งสองอย่างนี้ก็อาศัยปัจจัยเกิดขึ้น ดังนี้ เป็น ธรรมฐิติญาณ

<< ย้อนกลับ | สารบัญ | หน้าถัดไป >>