สังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ การเมือง เศรษฐศาสตร์ >>
พระราชดำรัส : ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
1 | 2 |
3 | 4 | 5
| 6 | 7 | 8 |
9 | 10 |
11
| 12 | 13 |
14
| 15 | 16 |
17
| 18 | 19 |
20
| 21 | 22 |
23
| 24 | 25 |
26
| 27 | 28 |
29
| 30 | 31 |
32
| 33 | 34 |
35
| 36 | 37 |
38
| 39 | 40 |
41
| 42 | 43 |
44
| 45 | 46 |
47
| 48 | 49 |
50
| 51 | 52 |
53
| 54 | 55 |
56
| 57 | 58 |
59
| 60 | 61 |
62
| 63 | 64 |
65
| 66 | 67 |
68
| 69 | 70 |
71
| 72 | 73 |
74
| 75
| 76
พระราชดำรัสตอบ
พระบรมวงศานุวงศ์ผู้แทนรัฐบาลต่างประเทศ
แลข้าทูลละอองธุลีพระบาทในงานเฉลิมพระชนมพรรษา พ.ศ. 2421
ก็ในราชการทั้งปวง ตั้งแต่เฉลิมพระชนม์พรรษาครั้งก่อน
ซึ่งข้าพเจ้าได้กล่าวขึ้นในที่ประชุมมาจนถึงบัดนี้
การทั้งปวงก็ยังเป็นไปโดยเรียบร้อย .....
คือการในเมืองภูเก็ต ซึ่งเกิดขึ้นคราวก่อน เรียบร้อยเป็นปกติดีแล้ว
ภายหลังก็มีเหตุบ้างเล็กน้อย เพราะข้าวขึ้นราคาดีบุกลงราคา
เราก็ได้ยอมลดหย่อนพิกัดดีบุกให้พอสมควร แต่เห็นว่าในเมืองตะวันตก
พวกจีนเข้าไปตั้งทำเหมืองแร่ดีบุก เป็นพวกเป็นเหล่ากัน มักจะมีเหตุอันตรายเกิดขึ้น
ด้วยวิวาทกันแลกันบ่อย ๆ
.....เห็นว่าจะต้องมีข้าหลวงใหญ่สำหรับบังคับบัญชาหัวเมืองฝ่ายตะวันตกทั้งมวล
เมื่อมีเหตุเกิดขึ้นจะได้ระงับได้ทันท่วงที จึงเห็นว่ามีเมืองตรัง .....
ควรจะตั้งเป็นเมืองสำหรับข้าหลวงอยู่รักษา .....
อนึ่ง การจลาจลในเมืองเขมร ซึ่งคอเวอนแมนต์ของเราได้มีความร้อนใจ
เพื่อจะรักษาทางพระราชไมตรีกรุงฝรั่งเศษนั้น เป็นการสำคัญ แต่บัดนี้ก็เห็นว่า
นักองค์วัดถา อ่อนกำลังลงแล้ว ท่านแอดมิราล เมืองไซ่ง่อน
แลผู้ครองเมืองเขมรคงจะจัดการปราบปรามให้เรียบร้อยไปได้..... แต่การในเมืองพระตะบอง
เมืองนครเสียมราฐนั้น เห็นว่าพระยาคทาธรธรนินทร์ และพระยานุภาพไตรภพ
ผู้ว่าราชการเมือง ก็เข้าใจราชการพอรักษาเมืองไม่ให้มีเหตุ เป็นที่วางใจได้
อนึ่ง เมื่อปีกลายนี้ ในพระราชอาณาเขตของเราต้องปิดข้าว
เพราะฝนไม่บริบูรณ์ตามฤดู ราคาข้าวขึ้นไปกว่าปกติ แต่ในปีนี้ฝนที่กรุงเทพฯ
แลต่อกรุงเก่า ก็ดูบริบูรณ์ดี.....
อนึ่ง เรื่องชำระความศาลต่าง ๆ ซึ่งได้จัดชำระเพื่อจะให้ความเบาบาง
ตามซึ่งได้คิดจัดไว้แต่ปีกลายนี้นั้น ได้รับรายงานเสมอทุกเดือน.....
อนึ่ง ตำแหน่งที่สมุหนายกอัครมหาเสนาบดี
ซึ่งเป็นตำแหน่งใหญ่สำคัญว่างลงในปีนี้ เห็นว่าสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระบำราบปรปักษ์ สมควรจะทรงรับตำแหน่งนี้ได้
จึงได้มอบราชการในกรมมหาดไทย แลหัวเมืองขึ้นทั้งปวงถวายท่านทรงบังคับ.....
อนึ่ง เห็นว่าเมืองฉะเชิงเทรา เป็นเมืองตั้งอยู่ใกล้ปากน้ำบางประกง
ต่อขึ้นไปตามลำน้ำนั้นเป็นเมืองปราจีนบุรี เมืองนครนายก
ในพื้นที่เมืองเหล่านั้นเป็นท้องทุ่งที่ทำไร่นาได้มาก .....จึงได้ขุดคลอง
ตั้งแต่คลองแสนแสบไปถึงคลองท่าไข่..... บัดนี้คลองนั้นก็ขุดเสร็จแล้วให้ชื่อว่า
คลองนครเนื่องเขต ได้เปิดให้ราษฎรเดินไปมาแลจับจองที่นา.....
ระยะทางตั้งแต่ลำธารวังน้ำเย็นมาตกถึงคลองบางไผ่ แขวงเมืองฉะเชิงเทราเป็นทาง400
เส้น เป็นที่ราษฎรประสงค์อยากจะให้ขุดคลองในที่นั้น .....
อนึ่งตั้งแต่ปลายคลองพระโขนง แขวงนครเขื่อนขัณฑ์ไปตกแม่น้ำบางปะกง
แขวงเมืองฉะเชิงเทรา ทาง 1150 เส้น ที่แผ่นดินเป็นที่อุดมดี
ท้องทุ่งก็ว่างไม่มีลำคลอง ราษฎรไม่ได้ทำนา .....
จัดให้พระยาดำรงราชพลขันธ์เป็นผู้ขุด
อนึ่ง คลองมหาสวัสดิ์ แลคลองภาษีเจริญ แขวงเมืองนครชัยศรี
ซึ่งเป็นของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ขุดขึ้นไว้นั้น
ดูตื้นเสียไปทั้งสองคลอง ..... ถ้าขุดคลองในระหว่าง ให้ตลอดถึงกัน
คงจะชักกับแก้ให้หายตื้นไปได้..... บัดนี้คลองนั้นก็สำเร็จแล้ว เป็นระยะคลองยาว 340
เส้น ให้ชื่อว่า "คลองทวีวัฒนา"..... แลบัดนี้ก็ยังได้ขุดต่อไป .....
ไปออกบ้านสี่พระยา แม่น้ำเมืองนครชัยศรี ระยะทาง 540 เส้น
ด้วยเห็นว่าเป็นทุ่งว่างไม่มีไร่นา แลเป็นทางตรง สายน้ำจะเป่าลงมาในคลองทวีวัฒนาแรง
ได้ลงมือขุดในเดือน 8 นี้แล้ว แลแขวงเมืองสุพรรณกับกรุงเก่าต่อกัน
ที่นั้นทำนาเกือบจะต่อถึงกันแล้ว..... ถ้าการนี้สำเร็จทุ่งนาเมืองสุพรรณ
กับแขวงกรุงเก่าก็เป็นอันติดต่อกัน
