เนื้อหาของวรรณคดีไทย

1. วรรณคดีพุทธศาสนา คือ วรรณคดีที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับคำสอนพุทธศาสนา เช่น

- ไตรภูมิพระร่วง ของพระมหาธรรมราชาที่ 1 หรือพญาลิไทย สมัยสุโขทัย
- มหาชาติคำหลวง ของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ สมัยอยุธยาตอนต้น
- พระมาลัยคำหลวง และ นันโทปนันทสูตรคำหลวง ของเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร

สมัยอยุธยาตอนปลาย

- ร่ายยาวมหาเวสสันดรชาดก ของเหล่ากวีสมัยรัตนโกสินทร์
- ปฐมสมโพธิกถา และ สรรพสิทธิ์คำฉันท์ ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส สมัยรัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
- สมุทรโฆษคำฉันท์ เสือโคคำฉันท์ ของ พระมหาราชครู สมัยอยุธยา

2. วรรณคดีสุภาษิตคำสอน คือ วรรณคดีที่มุ่งสั่งสอนแสดงแนวทางประพฤติ ปฏิบัติตนตามหลักศาสนาหรือจริยธรรม เช่น

- สุภาษิตพระร่วง ไม่ปรากฏนามผู้แต่ง
- กฤษณาสอนน้องคำฉันท์ ของสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส

สมัยรัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์

- โคลงโลกนิติ ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร
- อิศรญาณภาษิต ของหม่อมเจ้าอิศรญาณ
- โคลงโสฬสไตรยางค์ และ โคลงนฤทุมนาการ ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- สุภาษิตสอนหญิง ของสุนทรภู่

3. วรรณคดีที่เกี่ยวกับประเพณีและพิธีกรรม เช่น

- ลิลิตโองการแช่งน้ำ ใช้ในพิธีสาบานตนของข้าราชสำนักในสมัยอยุธยา
- ฉันท์กล่อมช้าง สำนวนต่างๆ ใช้ในพระราชพิธีสมโภชช้าง
- ลิลิตพยุหยาตราเพชรพวง ของเจ้าพระยาพระคลัง (หน) บันทึกภาพเรือต่างๆ ในกระบวนพยุหยาตรา
- พระราชพิธีสิบสองเดือน ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

4. วรรณคดีที่เกี่ยวกับเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ เช่น

- โคลงยวนพ่าย สดุดีวีรกรรมสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถแห่งกรุงศรีอยุธยา ที่รบชนะเชียงใหม่
- ลิลิตตะเลงพ่าย สดุดีวีรกรรมสมเด็จพระนเรศวรมหาราชในสงครามยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชา
- ราชาธิราช อิงพงศาวดารมอญ
- สามก๊ก อิงพงศาวดารจีน

5. วรรณคดีเพื่อความบันเทิง เช่น

- รามเกียรติ์ เพื่อการแสดงโขน ละครใน หนังใหญ่
- อิเหนา เพื่อแสดงละครใน
- สังข์ทอง คาวี มณีพิชัย ไชยเชษฐ์ ไกรทอง เพื่อแสดงละครนอก
- พระอภัยมณี เพื่อแสดงหุ่นกระบอก ลิเก
- มัทธนะพาธา เพื่อแสดงละครพูดสลับลำ (ร้อง)

6. วรรณคดีนิราศ คือ วรรณคดีที่บันทึกความรู้สึกของกวีที่ต้องเดินทางจากคนรักเปรียบเทียบกับธรรมชาติสองข้างทาง เช่น

- โคลงกำสรวล นิราศหริภุญชัย ทวาทศมาส ของกวีสมัยอยุธยา
- นิราศนรินทร์ ของนายนรินทรธิเบศร์ (อิน)
- นิราศเมืองแกลง นิราศภูเขาทอง ของสุนทรภู่
- นิราศลอนดอน ของหม่อมราโชทัย

เห็นแก่ลูก
พระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีผีเสื้อสมุทร
พระบรมราโชวาท
อิศรญาณภาษิต
บทพากย์เอราวัณ