เสือดาว

ลักษณะทั่วไป

เสือดาวมีเขตกระจายพันธุ์กว้างขวางมากและมีลักษณะถิ่นที่อยู่อาศัยหลากหลาย เสือดาวในแต่ละพื้นที่จึงมีลักษณะภายนอกแตกต่างกันมาก เสือดาวในป่าโปร่งหรือทุ่งหญ้ามักมีพื้นสีเหลืองทองหรือน้ำตาลแดง เสือดาวในทะเลทรายมีสีครีมซีดจนถึงน้ำตาลเหลือง เสือดาวในบริเวณที่หนาวเย็นจะมีสีเทามากกว่า ส่วนเสือดาวในป่าฝนจะมีสีน้ำผึ้งเข้ม และเสือดาวบนภูเขาสูงมีสีคล้ายเสือดาวในป่าฝนแต่เข้มกว่า เสือดาวที่อยู่ในเขตหนาวเช่นเสือดาวพันธุ์อามูร์มีการเปลี่ยนสีตามฤดูกาลด้วย โดยจะมีสีซีดที่สุดในฤดูหนาว

ชนิดย่อย

มีการจำแนกพันธุ์เสือดาวออกเป็นชนิดย่อยหลายแบบ บางแบบแยกออกเป็นประมาณ 6-7 ชนิดย่อย แต่บางแบบแยกออกมากถึง 30 ชนิดย่อย อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันนักอนุกรมวิธานมักจำแนกเสือดาวที่ยังอยู่ออกเป็น 9 ชนิดย่อย

ยังอาจมีชนิดย่อยอื่นอีกที่อิงการจัดแบบเก่า ที่จำเป็นต้องเอ่ยถึงเนื่องจากมีการอ้างอิงในในรายงานการวิจัยหลายฉบับที่นำมาประกอบบทความนี้

เสือดาวมีลายดอกสีดำอยู่ทั่วตัว ตั้งแต่หัว ลำตัว ขา และหาง จุดบริเวณสีข้าง หลัง และสะโพก มีลักษณะเป็นจุดเรียงกันเป็นวงเล็ก ๆ มีช่องว่างตรงกลาง เรียกว่า "ลายขยุ้มตีนหมา" ลักษณะของลายใช้เป็นตัวระบุพันธุ์ของเสือดาวได้ เช่นเสือดาวพันธุ์อามูร์มีลายดอกใหญ่ ดอกที่สีข้างซึ่งใหญ่ที่สุดมีขนาดราว 5x5 เซนติเมตร มีช่องว่างระหว่างดอกมาก อาจมากถึง 2.5 เซนติเมตร จุดที่เรียงกันเป็นลายดอกจะเชื่อมติดกันเป็นวง ไม่มีแยกจากกัน และที่กลางดอกจะมีสีเข้ม เสือดาวในตอนเหนือของจีนและเทือกเขาหิมาลัยมีดอกใหญ่เช่นกัน แต่เทียบกับเสือดาวอามูร์แล้วดอกจะค่อนข้างเล็กกว่า อยู่ชิดกันมากกว่า และสันดอกบางกว่า ลายดอกขนาดใหญ่ของเสือดาวพันธุ์อามูร์

ในทวีปแอฟริกามีเสือที่มีลายจุดทั่วตัวอยู่สองชนิดคือเสือดาวกับเสือชีตาห์ แต่สามารถแยกชนิดได้ไม่ยากนัก จุดบนตัวเสือดาวที่กลางตัวจะเป็นลายดอก แต่เสือชีตาห์เป็นจุดทึบและเล็กกว่า เสือดาวมีน้ำหนักเฉลี่ยใกล้เคียงกับเสือชีตาห์แต่มีความสูงต่างกันมาก ขณะยืนเสือชีตาห์จะสูงกว่าเสือดาวเกือบสองเท่าเพราะเสือชีตาห์มีขายาวและรูปร่างผอมเพรียว เสือดาวมีหัวโตกว่าเสือชีตาห์และที่หน้าไม่มีลายเส้นสีดำพาดจากหัวตาไปที่มุมปากอย่างเสือชีตาห์

ในทวีปอเมริกาใต้มีเสืออีกชนิดหนึ่งที่คล้ายเสือดาวยิ่งกว่าเสือชีตาห์เสียอีก นั่นคือเสือจากัวร์ จุดแตกต่างที่สังเกตได้ง่ายคือ เสือดาวมีรูปร่างเพรียวกว่า มีหางยาวกว่า และหัวเล็กกว่า กรามเล็กกว่า ลายดอกของเสือดาวจะเล็กกว่าและไม่มีจุดดำกลางดอกอย่างเสือจากัวร์

หัวของเสือดาวค่อนข้างเล็กและมน ม่านตาสีเหลือง เขียว หรือเทา รูม่านตากลม หูกลม หลังหูมีสีดำและมีแต้มสีขาวตรงกลาง ขาของเสือดาวค่อนข้างสั้น ปลายหางสีดำ ใต้หางมีสีขาว เมื่อแม่เสือดาวเดินนำหน้าลูก ๆ ในป่าทึบที่มืดครึ้ม สีขาวที่ใต้หางและจุดขาว 2 จุดที่หลังหู อาจเป็นสัญญาณบอกทิศของแม่ที่ดีให้ลูก ๆ ของมัน

กะโหลกของเสือดาวมีรูปร่างเหมือนกับเสือโคร่งมาก แม้แต่นักวิทยาศาสตร์ที่เชี่ยวชาญที่ต้องการจำแนกชนิดเสือสองชนิดนี้จากกระโหลกจะต้องดูจากขนาดเท่านั้น ขนาดของเสือดาวแตกต่างกันมากขึ้นกับพันธุ์และสถานที่ ตัวที่ใหญ่ที่สุดอาจมีความยาวเกือบ 5 ฟุตและหางอีก 3 ฟุต ตัวผู้มักใหญ่กว่าตัวเมีย 20-40%

ที่อุทยานแห่งชาติครูเกอร์ แอฟริกาใต้ เสือดาวตัวผู้ตัวเต็มวัยมีน้ำหนักเฉลี่ย 58 กิโลกรัม ส่วนตัวเมียมีน้ำหนักเฉลี่ย 37.5 กิโลกรัม แต่มีตัวผู้ตัวหนึ่งที่มีน้ำหนักถึงกว่า 91 กิโลกรัม เสือดาวที่อยู่บนภูเขาริมชายฝั่งของจังหวัดเคปของแอฟริกาใต้จะมีขนาดเล็กกว่ามาก ตัวผู้มีน้ำหนักเฉลี่ย 31 กิโลกรัม ขนาดเล็กนี้คาดว่าเป็นผลจากสัตว์เหยื่อมีขนาดเล็กนั่นเอง ในป่าฝนทางตะวันออกเฉียงเหนือของกาบอง เสือดาวตัวเมียเต็มวัยตัวหนึ่งหนัก 26 กิโลกรัม และตัวผู้สองตัวมีน้ำหนัก 34 และ 41 กิโลกรัม เสือดาวในป่าฝนของอุทยานแห่งชาติไทของไอเวอรีโคสต์กลับมีน้ำหนักมากกว่า เคยมีเสือดาวตัวผู้ตัวหนึ่งที่นี่มีน้ำหนัก 56 กิโลกรัม

เสือดาวในคาบสมุทรอาหรับมีขนาดเล็ก ตัวผู้ที่อาศัยอยู่ทางตอนเหนือของทะเลทราย Judean ของอิสราเอลมีน้ำหนัก 30 กิโลกรัม ส่วนตัวเมียมีน้ำหนักเฉลี่ยเพียง 23 กิโลกรัมเท่านั้น แต่ในพื้นที่ค่อนมาทางเทือกเขาในประเทศอิหร่านและเอเชียกลาง เสือดาวจะมีขนาดใหญ่ขึ้นมาก เคยมีผู้ชั่งน้ำหนักของเสือดาวตัวผู้ตัวหนึ่งในบริเวณนี้มีน้ำหนักถึง 90 กิโลกรัม เสือดาวในบริเวณนี้นอกจากมีสีซีดแล้วยังมีขนยาวขึ้นในฤดูหนาว จนบางครั้งผู้คนก็เรียกว่า เสือดาวหิมะ

ในประเทศจีน เสือดาวเต็มวัยตัวเมียในจีนมีน้ำหนักเฉลี่ย 32 กิโลกรัม เสือดาวพันธุ์อามูร์ตัวผู้มีน้ำหนักเฉลี่ย 32-48 กิโลกรัม แต่บางตัวอาจมีน้ำหนักมากถึง 75 กิโลกรัม ตัวเมียมีน้ำหนัก 25-43 กิโลกรัม ในศรีลังกา เสือดาวเพศผู้มีน้ำหนักเฉลี่ย 56 กิโลกรัม เพศเมียมีน้ำหนักเฉลี่ย 29 กิโลกรัม ตัวที่หนักที่สุดในศรีลังกามีน้ำหนัก 77 กิโลกรัม ในทางตะวันตกของไทย เสือดาวตัวผู้สองตัวที่จับได้มีน้ำหนัก 60 และ 70 กิโลกรัม ในตอนกลางของประเทศอินเดีย เสือดาวตัวผู้มีน้ำหนัก 50 และ 70 กิโลกรัม

แม้ว่าเสือดาวจะมีขนาดเล็กเทียบกับเสือชนิดอื่น แต่มันมีพละกำลังมากอย่างเหลือเชื่อ เสือดาวมีกะโหลกหนัก มีโพรงสำหรับกล้ามเนื้อกรามขนาดใหญ่ มีหนวดและคิ้วยาวเป็นพิเศษช่วยในการปกป้องดวงตา และช่วยในการเคลื่อนไหวยามค่ำคืน เสือดาวทนแล้งได้ดี สามารถอยู่ได้โดยไม่ต้องกินน้ำได้หลายวัน โดยอาศัยน้ำจากเหยื่อที่มันกินเท่านั้น