ศาสนา ลัทธิ ความเชื่อ นิกาย พิธีกรรม >>

สมถะวิปัสสนา

พระยุคลธรรมทั้ง ๖ ประการ จัดเป็นธาตุ

๑. กายปัสสัทธิ จิตตปัสสัสธิ กายระงับ จิตระงับ ปฐวีธาตุดิน ๒๑
๒. กายลหุตา จิตตลหุตา กายเบา จิตเบา เตโชธาตุ ๔
๓. กายมุทุตา จิตตมุทุตา กายอ่อน จิตอ่อน อาโปธาตุ ๑๒
๔. กายกัมมัญญตา จิตตกัมมัญญตา กายควรแก่กรรมจิตควรแก่กรรม วาโยธาตุ ๖
๕. กายปาคุญญตา จิตตปาคุญญตา กายคล่องแคล่ว จิตคล่องแคล่ว อากาสธาตุ ๑๐
๖. กายุชุคคตา จิตตุชุคคตา กายตรง จิตตรง ปฐวีธาตุ ๒๑

๑. กายปัสสัทธิ จิตตปัสสัทธิ กายระงับ จิตระงับ

ปฐวีธาตุ ๒๑

๑. เกษา ๒. โลมา ๓. นขา ๔. ทันตา ๕. ตะโจ ๖. มังสัง ๗. นหารู ๘. อัฏฐิ ๙. อัฏฐิมิญชัง ๑๐. วักกัง ๑๑. หทยัง ๑๒. ยกนัง ๑๓. กิโลมกัง ๑๔. ปิหกัง ๑๕. ปัปผาสัง ๑๖. อันตัง ๑๗. อันตคุณัง ๑๘. อุทริยัง ๑๙. กรีสัง ๒๐. มัตถเก ๒๑. มัตถลุงคัง

๒. กายลหุตา จิตตลหุตา กายเบา จิตเบา

เตโชธาตุ ๔

๑.สันตัปปัคคี นั้น ได้แก่ ไฟธาตุอันเป็นพนักงานให้อบอุ่นกายแก่สัตว์ทั้งหลาย จึงอุ่นอยู่ มิได้เย็น
๒.ปริทัยหัคคี นั้น ได้แก่ ไฟธาตุอันเป็นพนักงานให้กายร้อน ระส่ำ ระสาย กระวน กระวาย มีประการต่าง ๆ
๓.ชิรนัคคี นั้น ได้แก่ ไฟธาตุเผากายให้คร่ำค่าแก่ชราลงทุก ๆ วัน
๔.ปริณามัคคี นั้น ได้แก่ ไฟธาตุ อันเป็นพนักงานเผาอาหารให้ย่อยยับ

๓. กายมุทุตา จิตตมุทุตา กายอ่อน จิตอ่อน

อาโปธาตุ ๑๒

๑. ปิตตัง ๒. เสมหัง ๓. ปุพโพ ๔. โลหิตัง ๕. เสโท ๖. เมโท ๗. อัสสุ ๘. วสา ๙. เขโฬ ๑๐. สิงฆานิกา ๑๑. ละสิกา ๑๒. มุตตัง

๔. กายกัมมัญญตา จิตตกัมมัญญตา กายควรแก่กรรม จิตควรแก่กรรม

วาโยธาตุ ๖

๑.อุธังคมาวาตา นั้น ได้แก่ลมอันพัดแต่พื้นเท้า จนตลอดถึงเบื้องบนศรีษะ
๒.อโธคมาวาตา นั้น ได้แก่ลมอันพัดแต่เบื้องบนศรีษะ จนที่สุดเบื้องต่ำ คือปลายเท้า
๓.กุจฉิสยาวาตา นั้น ได้แก่ลมที่พัดอยู่ในท้อง
๔.โกฏฐาสยาวตา นั้น ได้แก่ลมที่พัดอยู่ในลำไส้
๕.อังคมังคานุสาริโนวาตา นั้น ได้แก่ลมอันพัดซ่านทั่วสรรพางค์กาย
๖.อัสสาสะปัสาสะวาตา นั้น ได้แก่ลมหายใจเข้า-ออก

๕. กายปาคุญญตา จิตตปาคุญญตา กายคล่องแคล่ว จิตคล่องแคล่ว

อากาสธาตุ ๑๐

๑. ช่องตาซ้าย ๒. ช่องตาขวา ๓. ช่องจมูกซ้าย ๔. ช่องจมูกขวา ๕. ช่องหูซ้าย ๖. ช่องหูขวา ๗. ช่องทวารหนัก ๘. ช่องทวารเบา ๙. วจีทวาร ได้แก่ช่องปาก ๑๐. มโนทวาร ได้แก่ช่องหทัย รวมอากาศเป็น ๑๐

๖. กายุชุคคตา จิตุชุคคตา กายตรง จิตตรง

ปฐวีธาตุ ๒๑

๑. เกศา ๒. โลมา ๓. นขา ๔. ทันตา ๕. ตะโจ ๖. มังสัง ๗. นหารู ๘. อัฏฐิ ๙. อัฏฐิมิญชัง ๑๐. วักกัง ๑๑. หทยัง ๑๒. ยกนัง ๑๓. กิโลมกัง ๑๔. ปิหกัง ๑๕. ปัปผาสัง ๑๖. อันตัง ๑๗. อันตคุนัง ๑๘. อุทริยัง ๑๙. กรีสัง ๒๐. มัตถเก ๒๑. มัตถลุงคัง

<< ย้อนกลับ | สารบัญ | หน้าถัดไป >>