ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับพระไตรปิฎก

๕. การสังคายนาเป็นเหตุให้เกิดพระไตรปิฎก

ได้กล่าวถึงพระเถระที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับพระไตรปิฎกมาแล้วหลายรูป แต่พระไตรปิฎกก็เกิดขึ้นภายหลังที่พระเถระทั้งหลาย ได้ร่วมกันร้อยกรองจัดระเบียบพระพุทธวจนะแล้ว ในสมัยที่พระพุทธเจ้าทรงมีพระชนม์อยู่ ยังไม่มีการจัดระเบียบหมวดหมู่ ยังไม่มีการจัดเป็นพระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎกและพระอภิธรรมปิฎก นอกจากมีตัวอย่างการจัดระเบียบวินัยในการสวดปาติโมกข์ลทุกกึ่งเดือน ตามพระพุทธบัญญัติและการจัดระเบียบธรรมในสังคีติสูตรและทสุตตรสูตร

ที่พระสารีบุตรเสนอไว้ กับตัวอย่างที่พระพุทธเจ้าทรงชี้แจงวิธีจัดระเบียบพระธรรมแก่พระจุนทและพระอานนท์ในปาสาทิกสูตร และสามคามสูตร ดังกล่าวมาแล้วในเบื้องต้น

ในสมัยก่อนที่พระพุทธเจ้าใกล้จะปรินิพพาน ได้ตรัสกับพระอานนท์ว่า “ ธรรมและวินัยที่เราแสดงแล้ว บัญญัติแล้วแก่ท่านทั้งหลาย ธรรมและวินัยนั้น จะเป็นศาสดาของท่านทั้งหลาย เมื่อเราล่วงลับไปแล้ว ”
จึงกำหนดเป็นหลักฐานชี้ชัดได้ว่า ในสมัยของพระพุทธเจ้ายังไม่มีคำว่า พระไตรปิฎก มีแต่คำว่า ธรรมวินัย คำว่า ไตรปิฎก หรือ ติปิฏก ในภาษาบาลีนั้น เกิดขึ้นภายหลังที่ทำสังคายนาแล้ว แต่จะเป็นภายหลังสังคายนาครั้งใดนั้นจะได้กล่าวต่อไป

ถึงอย่างไรก็ตาม แม้คำว่า พระไตรปิฎก จะเกิดในสมัยหลังพุทธปรินิพพาน ก็ไม่ทำให้สิ่งที่บรรจุอยู่ในพระไตรปิฎกนั้น คลายความสำคัญลงเลย เพราะคำว่า ไตรปิฎก เป็นเพียงภาชนะ คือกระจาดหรือตะกร้าสำหรับใส่ผลไม้สิ่งของเท่านั้น ส่วนตัวผลไม้ที่บรรจุอยู่ในภาชนะกล่าวคือพุทธวจนะ ได้มีมาแล้วในสมัยที่พระพุทธเจ้าทรงเผยแผ่พระพุทธศาสนา ก็มิได้เก่าคร่ำคร่าหรือหมดยุคสมัยแต่อย่างใดเลย

» ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับพระไตรปิฎก
» ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับพระวินัยปิฎก
» ความหมาย การเรียกชื่อย่อ การจัดหมวดหมู่
» ประเภทและลำดับชั้นคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา

บรรณานุกรม

กลุ่มวิชาการพระพุทธศาสนาและจริยศึกษา กองศาสนศึกษา กรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ.
อธิบายวินัย สำหรับนักธรรมชั้นตรี. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์การศาสนา, ๒๕๔๑.
กองวิชาการ สำนักงานอธิการบดี มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. เก็บเพชรจากคัมภีร์พระไตรปิฎก. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๔๕.
พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). รู้จักพระไตรปิฎกเพื่อเป็นชาวพุทธที่แท้. กรุงเทพฯ : บริษัทสหธรรมิก จำกัด, ๒๕๔๓.
พระเมธีธรรมาภรณ์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต). การปกครองคณะสงฆ์ไทย. กรุงเทพฯ : บริษัทสหธรรมิกจำกัด, ๒๕๓๙.
พระราชธรรมนิเทศ (ระแบบ ฐิตญาโณ). พระวินัยปิฎกย่อ เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๔๐.
_______________. พระวินัยปิฎกย่อ เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๔๐.
พระอมรมุนี (จับ ฐิตธมฺโม ป. ๙). นำเที่ยวในพระไตรปิฎก. กรุงเทพฯ : สภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๓๕.
สุชีพ ปุญญานุภาพ. พระไตรปิฎก ฉบับสำหรับประชาชน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙.
เสถียรพงษ์ วรรณปก. คำบรรยายพระไตรปิฎก. กรุงเทพฯ : ธรรมสภา, ๒๕๔๓.
สมเด็จพระวันรัต (ทับ พุทฺธสิริ เปรียญ ๙). พระวินัยแปล. กรุงเทพฯ : หจก. โรงพิมพ์ชวนพิมพ์,๒๕๓๙.
อุทัย บุญเย็น. พระไตรปิฎกสำหรับผู้เริ่มศึกษา. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์โพธิ์เนตร, ๒๕๔๘.
Sayagyi U ko Lay. Guide to Tipitaka. Selangor Buddhist Vipassana Meditation Society : Selangor Malaysia, ๒๐๐๐.