วิทยาศาสตร์ ดาราศาสตร์ ฟิสิกส์ เคมี ชีววิทยา >>

คุณค่าทางอาหารและผลที่มีต่อสุขภาพ
พืชให้สารกระตุ้นที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจของประเทศไทย

พืชให้สารกระตุ้นที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจของประเทศไทย

กาแฟ ( Coffee ) Coffea spp.L

วงศ์ RUBIACEAE

ถิ่นกำเนิด กาแฟอราบิก้า ( arabica coffee ) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Coffea arabica .L อยู่ในที่สูงทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ของเอธิโอเปีย มีการนำไปปลูกในประเทศเยเมนในคริสตวรรษที่ 12 จากนั้นนำไปปลูกในอินเดียและศรีลังกาในคริสศตวรรษที่ 16 และ17 โดยนักเดินทางชาวอาระเบีย ในปี

ค.ศ 1699 มีการนำไปปลูกในประเทศชวาหรืออินโดนีเซีย และในคริสตวรรษที่ 18 มีการแพร่พันธุ์ไปสู่ทะเลแคริบเบียนและอเมริกาใต้ ในคริสตวรรษที่ 19 มีการนำไปปลูกยังแอฟริกา

กาแฟโรบัสต้า ( robusta coffee ) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Caffea canephora Pierre exFroehn มีถิ่นกำเนิดในป่าบนพื้นที่ล่างในเขตเส้นศูนย์สูตรของประเทศนิวกินีไปจนถึงประเทศ อูกานดา ปัจจุบันมีการปลูกมากในประเทศอินโดนีเซีย เวียดนาม อินเดีย และเขตร้อนของแอฟริกา

การใช้ประโยชน์ นำเมล็ดกาแฟมาคั่วและบดเพื่อชงกับน้ำร้อนเป็นเครื่องดื่ม มีการจำหน่ายผงกาแฟโดยบรรจุในภาชนะสูญญากาศ ในปัจจุบันนิยมการบริโภคกาแฟที่นำสารสกัดจากเมล็ดกาแฟคั่ว มาทำให้แห้งแล้วบดเป็นผง ซึ่งมีการบริโภคประมาณ 20% ของกาแฟทั้งหมดในโลก นิยมจากผลิตจากเมล็ดกาแฟโรบัสต้า ขณะที่การผลิตกาแฟคั่วนิยมใช้กาแฟอราบิก้า เนื่องจากมีกลิ่นหอมกว่า

กาแฟสำเร็จรูปเป็นที่นิยมในสหราชอาณาจักร ญี่ปุ่น และสหรัฐอเมริกา ตามลำดับ และในปัจจุบันมีการผลิตกาแฟที่ไม่มีคาเฟอีน(decafenated coffee) สำหรับเป็นเครื่องดื่มของคนสูงอายุ ผู้ป่วยด้วยโรคประจำตัวบางอย่าง และสตรีมีครรภ์ นอกจากนี้ยังมีการผลิตกาแฟพร้อมดื่ม สูตรต่าง ๆ ที่มีการบรรจุกล่องกระดาษ ขวด หรือกระป๋องสำหรับจำหน่ายด้วย

นอกจากนี้ยังมีการนำกาแฟมาปรุงแต่งรสชาติของนมสด ลูกกวาด ขนมปัง ขนมเค้ก คุ๊กกี้ มีการนำมาใช้เป็นสมุนไพรรักษาอาการปวดท้องและท้องเสีย มีการใช้ผงกาแฟคั่วกลบกลิ่นศพก่อนฝังเพื่อป้องกันการคุ้ยเขี่ยของสัตว์กัดแทะในประเทศที่มีกาแฟเป็นพืชประจำถิ่น เปลือกเมล็ดและกากเมล็ดใช้ทำปุ๋ยและวัสดุคลุมดิน

คุณค่าทางอาหาร เอ็นโดสเปิร์มของเมล็ดกาแฟหนัก 100 กรัม ประกอบด้วยน้ำ 10-13 กรัม โปรตีน และกรดอะมิโนอิสระ 11-16 กรัม ไขมัน 12-14 กรัม น้ำตาลซูโครสและน้ำตาลริคิวซิงก์ 5-9กรัม เซลลูโลสและโพลีแซคคาไรด์อื่น 32-48 กรัม กรดอินทรีย์ 10-15 กรัม เถ้าและแร่ธาตุ 4 กรัม สารคาเฟอีนในกาแฟอราบิก้ามีค่า 0.6-1.7 % ในกาแฟโรบัสต้า 1.5 –3.3 % ในระหว่างการคั่วเมล็ดกาแฟน้ำส่วนใหญ่ระเหยหมดไป น้ำตาลเปลี่ยนรูปเป็นคาราเมล ( caramelized ) และสารโพลีแซคคาไรด์เปลี่ยนรูปเป็นถ่าน ( Carbonize ) สารประกอบอื่น ๆ เปลี่ยนรูปเป็นสารระเหยประมาณ 700 ชนิด

เมล็ดกาแฟอราบิก้าจำนวน 1,000 เมล็ดหนัก 450-500 กรัม ส่วนเมล็ดกาแฟโรบัสต้าจำวน 1,000 เมล็ดหนัก 400 กรัม

การเก็บเกี่ยว เลือกเก็บเกี่ยวเฉพาะผลกาแฟแก่ในทุก ๆ 7-10 วัน ในบางครั้งอาจมีการเก็บเกี่ยวผลที่อายุต่างกันในคราวเดียวกัน เพื่อลดต้นทุนค่าแรงงาน หรือเก็บเกี่ยวเฉพาะผลกาแฟร่วงที่สุกจัดเต็มที่ ซึ่งทำให้ได้เมล็ดกาแฟที่มีคุณภาพดีที่สุด ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความนิยมของแต่ละประเทศ

การขยายพันธุ์ กาแฟเป็นไม้พุ่มยืนต้น ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด และในปัจจุบันมีการใช้วิธีเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช

ชา ( tea ) Camellia sinensis ( L.) Kuntze

โกโก้ ( Cacoa, cacao ) Theobroma cacao L.

ยาสูบ ( Tobacco ) Nicotiana tabacum L .

โคลา (Cola) Cola spp. Schott&Emdl .

หมาก ( areca palm ) Areca catechu L.

พลู ( Betel peper ) Piper betle L.