มาตรฐานและดัชนีคุณภาพสิ่งแวดล้อม

1. มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมหมายถึง ค่าหรือปริมาณของสารมลพิษหรือสิ่งที่อาจเป็นอันตรายต่อชีวิตและทรัพย์สิน ซึ่งสามารถให้มีอยู่ได้ในสิ่งแวดล้อมโดยไม่ก่อให้ให้เกิดความเสียหายต่อสิ่งที่ค่ามาตรฐานนั้นคุ้มครองในอันที่จะทำให้คุณภาพชีวิตดีขึ้น และค่ามาตรฐานดังกล่าวจะต้องกำหนดโดยหน่วยงานหรือสถาบัน มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมแบ่งเป็น 3 ประเภท ได้แก่ มาตรฐานมลพิษจากแหล่งกำเนิด มาตรฐานมลพิษในสิ่งแวดล้อม และมาตรฐานความปลอดภัยในการประกอบอาชีพ

2. การกำหนดมาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมจะพิจารณาโดยการใช้ค่า "เกณฑ์" เป็นหลัก ซึ่งที่มีการพัฒนาในปัจจุบันและได้ค่าที่แน่นอน คือมาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมด้านมลพิษ

3. การกำหนดมาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมนี้อาจจำแนกตามวัตถุประสงค์ ได้ 3 ประการคือ มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมเพื่อความอยู่รอด มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมเพื่อค่าใช้จ่ายต่ำสุด และมาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมเพื่อสุนทรียภาพ

4. มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมในแต่ละพื้นที่อาจแตกต่างกันมากทั้งชนิดของตัวแปร หรือที่เรียกว่าสารมลพิษ ปริมาณ และวิธีตรวจวัด ซึ่งจะเห็นได้จากมาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมต่างๆ ที่กำหนดไว้ในประเทศไทย ต่างประเทศและโดยองค์การระหว่างประเทศ และค่ามาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของสภาพทางภูมิประเทศ สภาพทางเศรษฐกิจและสังคมเป็นต้น

5. ดัชนีคุณภาพสิ่งแวดล้อมไม่ใช่มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อม แต่เป็นตัวชี้สถานการณ์สิ่งแวดล้อมที่ถูกวัดเป็นปริมาณซึ่งไม่มีหน่วย โดยการบูรณาการตัวแปรที่สำคัญไว้ ซึ่งปัจจุบันนี้ประเทศไทยยังไม่มีกำหนดดัชนีคุณภาพสิ่งแวดล้อมขึ้นมาใช้

ความหมายและประเภทของมาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อม

มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมที่สำคัญมี 3 ประเภท คือมาตรฐานมลพิษในสิ่งแวดล้อม Ambient standards มาตรฐานมลพิษที่แหล่งกำเนิด Emission or effluent standards มาตรฐานความปลอดภัยในการทำงาน Occupational health and safety standards

สิ่งสำคัญที่จะจำแนกความแตกต่างของค่ามาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมทั้ง 3 ประเภท พิจารณาได้จาก (1) สถานที่ที่ค่ามาตรฐานจะคุ้มครอง กล่าวคือ ค่ามาตรฐานในสิ่งแวดล้อมจะคุ้มครองสภาพแวดล้อมภายนอก (2) ค่ามาตรฐานจากแหล่งกำเนิดจะกำหนดปริมาณที่ยอมให้ระบายออกจากแหล่งกำเนิด และ (3) ค่ามาตรฐานความปลอดภัยในการทำงานจะคุ้มครองคนงานในสถานที่ทำงาน

แนวคิดพื้นฐานในการกำหนดมาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อม

1. การดำเนินการกำหนดค่ามาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมนั้นต้องศึกษาค่าเกณฑ์ที่ได้มีการทดลองหรือศึกษาไว้ และจำแนกตัวแปรที่กำหนดมาตรฐาน แล้วเริ่มติดตามตรวจสอบคุณภาพสิ่งแวดล้อมด้านนั้นๆ ศึกษาปัจจัยทางเศรษฐกิจและสังคม ความเป็นไปได้ในทางปฏิบัติ รวมทั้งความปลอดภัยชีวิติมนุษย์ และในที่สุดเป็นขั้นตอนการพิจจารณาเพื่อตัดสินใจเลิกค่าและกำหนดเป็นมาตรฐานใช้บังคับต่อไป และการปรับปรุงเมื่อมีการประเมินผลเป็นระยะๆ

2. การกำหนดค่ามาตรฐานเพื่อความอยู่รอด (Survival standards) เพราะเป็นการคุ้มครองความปลอดภัยของมนุษย์ซึ่งนับเป็นสิ่งจำเป็นต่อสังคมและการพัฒนาในทุกเรื่อง

มาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อมของประเทศไทยและที่อื่น

ประเภทมาตรฐานสิ่งแวดล้อม มี 3 ประเภท คือ (1) มาตรฐานมลพิษในสิ่งแวดล้อม (2) มาตรฐานมลพิษจากแหล่งกำเนิด (3) มาตรฐานความปลอดภัยในการทำงาน

ดัชนีคุณภาพสิ่งแวดล้อม

ค่าดัชนีคุณภาพสิ่งแวดล้อมเป็นค่าที่ได้จากการบูรณาการตัวแปรที่สำคัญเพื่อเป็นตัวชี้สถานการณ์ของคุณภาพสิ่งแวดล้อม ดัชนีที่มีค่าสูงกว่าจะมีคุณภาพสูงกว่า

ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบสิ่งแวดล้อม

การจัดการและการบริหารสิ่งแวดล้อม

ปัญหาคุณภาพสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย