วิทยาศาสตร์ ดาราศาสตร์ ฟิสิกส์ เคมี ชีววิทยา >>
ข้อมูลทั่วไปของนกยูง
พฤติกรรมทั่วไป
พฤติกรรมในฤดูผสมพันธุ์
นกยูงไทย
พฤติกรรมทั่วไป
พฤติกรรมโดยทั่วไป ปกตินกยูงจะหากินอยู่รวมกันเป็นฝูงขนาดเล็ก โดยพบ ตั้งแต่ 2 -
6 ตัว สมาชิกส่วนใหญ่เป็นตัวเมีย และ นกที่ยังโตไม่เต็มวัย
ซึ่งมักติดตามนกตัวเมียอยู่เสมอ อันเนื่องจาก ความสัมพันธ์ในสมัยที่ยังเป็น ลูกนก
คอยติดตามแม่ ดังนั้น นกยูงตัวเมียใหญ่ จึงมีบทบาทในการนำ สมาชิก ออกหากิน และ
คอยดูแลฝูงให้ปลอดภัย ส่วนนกยูงตัวผู้ ที่โตเต็มวัยแล้ว นอกฤดูผสมพันธุ์
มักอยู่ร่วมหากินกับ ฝูงตัวเมียด้วย แต่เมื่อเข้าฤดูผสมพันธุ์ นกยูงตัวผู้
จะแยกออกจากฝูง อยู่ตามลำพัง อย่างเด่นชัด
ในรอบวันหนึ่งๆ นกยูง มีกิจกรรมเริ่มตั้งแต่
การบินออกจากคอนไม้ลงสู่พื้นป่าเบื้องล่าง เพื่อหากิน และ ดำเนินกิจกรรมต่างๆ
เรื่อยๆไปจนเย็น โดยในช่วง ฤดูร้อน และ ฤดูฝน นกยูงจะออกหากินตามหาดทราย ในช่วงหลัง
06.30 น. แต่ถ้าเป็นฤดูหนาว เวลาหากิน จะเลื่อนไปช้ากว่าเดิม อีก ราวหนึ่งชั่วโมง
หรือ ชั่วโมงครึ่ง เพราะตอนเช้าในฤดูนี้ บริเวณเหนือลำน้ำจะมีหมอกปกคลุมอยู่หนา
ไม่สามารถมองเห็นได้ไกล ศัตรูของ นกยูง เช่น เสือ ชะมด อีเห็น
อาจแอบซุ่มรออยู่ตรงไหนก็ได้ นกยูง จึงต้องรอให้แดดออกกล้า เผาหมอกให้จางลงเสียก่อน
จึงจะลงจากคอนหากิน แต่ก็มีบางครั้ง ที่อาจพบนกยูงบินร่อนลงสู่หาด
ขณะที่กำลังมีหมอกหนา อยู่
อาหารของนกยูง การหากินของ นกยูง ตามหาดริมลำห้วย
มักจะเดินตามกันอย่างช้าๆ สลับกับการหยุดยืนนิ่งเฉย เป็นเวลานานๆ
มันจะไม่ใช้เท้าคุ้ยเขี่ย หาอาหารอย่างไก่ป่า แต่จะใช้ปากจิกกิน
อาหารที่กินส่วนมากเป็น เมล็ดหญ้า และ ใบอ่อนของพืชล้มลุกหลายชนิด เช่น กก แห้วหมู
พง อ้อ ผักโขมใบหนาม กุ่มน้ำ ละว้าตีเมีย โสนดง หงอนไก่ป่า ใบบอน ฯลฯ นอกจากนี้
ยังกินแมลงชนิดต่างๆ ตลอดจน กบ เขียดขนาดเล็ก เช่น กบบัว กบสีขาวดำ หรือ
หากเจอลูกปลา ที่ติดอยู่ใน แอ่งน้ำ ตื้นๆ นกยูง ก็จะจัดการเช่นกัน เมื่อ นกยูง
หากินไปจนสุดหาด จะบินข้ามน้ำไปหากินบนหาดอื่นถัดไป แต่ถ้าเป็นหาดที่อยู่ใกล้ และ
น้ำไม่ลึกนัก มันจะเดินท่อง ผ่าน กระแสน้ำไปเลย
นอกจากจะหากินตามหาด และ ที่ราบริมน้ำแล้ว นกยูง
จะสลับเข้าไปหากินตามโป่งใหญ่ๆ ที่มักมีแหล่งน้ำอยู่ด้วย และ
ในบริเวณที่โล่งแจ้งกลางป่า โดยเฉพาะป่าโปร่งแถบริมห้วย ที่มีพวกไผ่หนาม ไผ่ซางนวล
ไผ่ไร่ ขึ้นปะปน ซึ่งใบ และ ขุยไฝ่ เหล่านี้เป็นอาหารอย่างดีของ นกยูง นอกจากนั้น
ไม้เถา และ พืชล้มลุก ที่นกยูงชอบกิน เช่น เกาขี้กา ผักเป็ด ผักคาดหมู มะเขือพวง
และ ผลไทร ที่หล่นตามใต้ต้น ก็มีให้เลือกกินอยู่มาก ทั้งหญ้า และ ไม้พุ่ม
ที่ขึ้นกระจัดกระจาย ในบริเวณป่า ยัง เป็นแหล่งกำบังอย่างดี ช่วยอำพราง นกยูง
ให้พ้นจากศัตรูธรรมชาติ ดังนั้น นกยูง จึงมักแวะเข้าไปหากิน และ หลบพักผ่อน
ตามที่โล่งแจ้ง กลางป่า ในเวลากลางวันเป็นเวลานานๆ อย่างไรก็ตาม
การใช้พื้นที่หากินของ นกยูง ไม่มีแบบแผนลำดับช่วงเวลาตายตัว ว่า
จะเข้าไปหากินในพื้นที่ ประเภทใด ก่อน แต่ขึ้นอยู่กับโอกาส และ การหลบหลีกศัตรู
นิสัยอย่างหนึ่ง ที่เป็นภัยต่อตัวนกยูงเอง คือ
มักมีปฎิกริยาต่อเสียงดังผิดปกติ เช่น เสียงปืน เสียงไม้หัก ไม้ล้มดัง
นกยูงจะส่งเสียงร้อง และ การส่งเสียง ร้องบนกิ่งไม้ที่จับคอนนอน ในเวลาเช้าตรู่ และ
ตอนใกล้ค่ำ เป็นการเปิดเผยที่ซ่อน ให้ศัตรูผู้ล่าเห็นตัวได้โดยง่าย
เป็นสาเหตุหนึ่งที่ นกยูงถูกล่า โดย พราน และ ศัตรู โดยธรรมชาติ
การรักษาความสะอาด และ สัญชาตญาณ ระวังภัย นกยูง เป็น นกที่ค่อนข้างพิถีพิถัน
ในการจัดแต่งขน และ ดูแลความสะอาดอยู่เสมอ มันชอบ ไซ้ขน นอนอาบแดด และ คลุกดินฝุ่น
เพื่อให้เห็บ ไร ตามตัวหมดไป โดยระหว่างการหากิน นกยูง อาจหยุดพักไซ้ขนปีกหาง
เป็นระยะๆ แต่ทั่วไปแล้ว การไซ้ขน และ การจัดแต่งขนจะทำจริงจัง หลังจากที่หากิน
เรียบร้อยแล้ว การจัดแต่ง และ ไซ้ขนบริเวณคอ และ บริเวณรอบๆ หัว ให้แก่กัน
เมื่อไซ้ขนเสร็จ ถ้าบริเวณนั้นมีที่โล่ง ซึ่งปลอดภัย และ แดดจัด
มันจะพากันนอนอาบแดด โดยกางปีกข้างหนึ่งออก คลุกพื้นดิน เพื่อผึ่งแดดสัก 2 - 3 นาที
แล้วจึงสลับข้าง หรือ ไม่บางตัว ก็อาจขยับตัว นอนตะแคงข้าง แล้ว
ยกปีกข้างหนึ่งชี้ขึ้นสูง หันบริเวณปีกออกรับแสง แล้วจึงสลับปีก หากอาบแดดแล้ว เห็บ
ไร ยังไม่ถูกกำจัด มันก็อาจลงนอนคลุกฝุ่นไปมา แล้วลุกขึ้นสลัดฝุ่นทิ้ง
การนอนคลุกฝุ่น ส่วนใหญ่ของ นกยูง มักทำในบริเวณป่า มากกว่า ตามหาดทรายริมลำน้ำ
เพราะ มีดินฝุ่นละเอียด และ แห้งกว่นอกจากนี้ยังพบว่า นกยูงทั้งตัวผู้ และ ตัวเมีย
มักระวังและรักษาหางเป็นอย่าดี ขณะที่เดินข้ามน้ำ มันจะยกหางขึ้นสูงให้พ้นน้ำ
ถ้าเป็น นกยูงตัวผู้ ที่มีแพนขน ปิดหาง ยาวมากๆ ระหว่างเดินบนหาด ก็จะ ยกแพนหาง
ให้พ้นจากพื้นเช่นกัน ยกเว้นขณะที่เดินช้าๆ หรือ
หยุดยืนจึงปล่อยขนหางให้ลู่ลงกับพื้น นกยูง ยังเป็นสัตว์ ที่มีสัญชาตญาณ
ระวังภัยสูง มักหวาดระแวง และ สงสัย กับสิ่งผิดปกติเสมอ ดังนั้น ในการ
ปรากฏตัวตามที่โล่ง เช่น ตามหาดทราย บริเวณโป่ง หรือ ที่โล่งแจ้งในป่า
หากไม่แน่ใจว่า บริเวณนั้นจะปลอดภัยพอ ก็จะหลีกเลี่ยงไม่เข้าไปใช้ หรือ
อาจบินไปเกาะสังเกตการณ์อยู่บนต้นไม้สูง จนแน่ใจว่าปลอดภัย จึงบินร่อนลงเข้าไป
ใช้พื้นที่นั้น แม้แต่ขณะที่หากิน เมื่อก้มลงจิกอาหาร 2 - 3 ครั้ง
มันจะยกหัวขึ้นมองรอบๆ ครั้งหนึ่ง ทำอยู่เช่นนี้ สลับกันไป จนแน่ใจ
ก็อาจเพิ่มจำนวนครั้ง การจิกกินเป็น 4 - 5 ครั้ง แล้วจึง ยกหัวขึ้นมอง ขณะเดียวกัน
ถ้ามีเสียงผิดปกติ เช่น เสียงกิ่งไม้หัก หรือ เสียงร้องเตือน ของสัตว์ป่าอื่นๆ
ที่หากินอยู่ใกล้เคียง อาทิ พวกพญากระรอก นกกระแตแต้แว้ด และ นกจาบคาเคราน้ำเงิน
ที่จะร้อง ทุกครั้ง เมื่อเห็น คน หรือ เหยี่ยวใหญ่ มันจะหยุดหากิน แล้วมองดูรอบๆ
ถ้าเสียงยังคงดังอีก นกยูง จะวิ่งหนีเข้าไปในแนวป่ารกทึบทันที เพราะเป็นที่ หลบ
ซ่อนอย่างดี เนื่องจาก ขนของนกยูง สามารถพัฒนา ให้ปรับระดับ
ความเข้มของสีได้อย่างรวดเร็ว คือ ถ้าอยู่กลางแดด สีขน จะเด่นใส แวววาว
แต่ถ้ามันเดินเข้าในที่ร่ม ขนสีเขียวเหลือบน้ำเงินสดใส
จะปรับเป็นสีเขียวน้ำเงินหม่น กลมกลืน ไปกับสีเขียว ของพุ่มใบ ต่างๆ
จนสังเกตเห็นได้ยาก แต่ถ้าอันตรายอยู่ในระยะประชิดตัว นกยูง วิ่งหนีไม่ทัน
มันจะบินหนีก่อน แล้วค่อยร่อนลงสู่พื้นป่า วิ่งหนี หรือ
อาจบินขึ้นเกาะที่สูงก่อนแล้วจึงร่อนลงวิ่งหนี
รูปแบบ และ การส่งเสียงร้อง การส่งเสียงร้องของ นกยูง นั้น
จะมีขึ้นตลอดทั้งวัน และ ดังก้องทั่วผืนป่า โดยมันจะเริ่มส่งเสียงร้องตั้งแต่
เช้ามืด ประมาณตี 5 และร้องถี่ขึ้นในช่วงเวลา 06.30 - 07.30 น.
ก่อนที่จะบินลงจากคอนหากิน ในเวลากลางวัน และ บ่าย จะได้ยินเสียงร้อง ของ
นกยูงอยู่บ้าง แต่จะร้องถี่มาก ขึ้น อีกครั้ง ในช่วงเวลาเย็น ตั้งแต่ 18.00 - 19.00
ส่วนเวลากลางคืน นกยูง จะไม่ส่งเสียงร้อง นอกจากเมื่อตกใจ จะร้อง " โต้ง โฮ้ง "
เพียงครั้งเดียว
เสียงร้องของ นกยูง มีหลายเสียง ซึ่ง
จะขึ้นกับลักษณะพฤติกรรมในช่วงนั้นๆ คือ
- เสียง " โต้ง โฮ้ง โตังโฮ้ง .... " เป็นเสียงร้องทั่วไปของนกยูงตัวผู้
ที่ใช้ร้องทั้งวัน อันเป็นการร้อง เพื่อประกาศเขตแดนทั่วๆไป แต่ในระยะผสมพันธุ์
เสียงร้องดังกล่าว จะเพี้ยนต่างไปเล็กน้อย โดยลากเสียงยาวมากขึ้น และ
ลงท้ายคล้ายเสียงแมวร้อง ทำให้ได้ยินเป็นเสียง " โต้งโฮ้ง โต้งโฮ้ง โต้งโฮ้ง
เมี้ยว "
- เสียง " ตั๊ก ..ตั๊ก " สั้นๆ ดังขึ้นเป็นช่วงๆ เป็นเสียงร้องเตือนภัย
เมื่อเห็นศัตรู หรือ เกิดความสงสัย
- เสียง "กอก กอก กอก ... " ติดต่อกันเป็นเวลานานเมื่อตกใจ หรือ
บางครั้งอาจร้อง " โต้งโฮ้ง " เพียงครั้งเดียว
- เสียง " อ้าว อ้าว .." หรือ " อ่า ฮาก... " เป็นเสียงนกยูงตัวผู้
ขณะรำแพนหาง หรือ ขณะลงกินโป่ง เพื่อเรียกหาตัวเมีย หรือ เชิญชวนให้นกตัวเมีย
เข้ามาใกล้ จะได้รำแพนหางออก หรือ บางครั้ง อาจใช้ในเวลา ตื่นตกใจ
หนีไปคนละทิศละทาง
- เสียง " ก -รอก...ก ก-รอก...ก " รัวเบาๆ เป็นการเรียกหากัน ให้กลับมารวมฝูง หลังจากตื่นตกใจ หนี ไปคนละทิศละทาง
การเลือกแหล่งที่นอน เมื่อถึงเวลาเย็น นกยูง ที่หากินอยู่ตามท้องที่ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นริมห้วย หรือ ภายในบริเวณป่า ก็จะต้องหาแหล่งนอน ในบริเวณนั้นๆเลย โดยปกติ ช่วงเวลาที่ นกยูง จะบินขึ้นคอนนอน มักอยู่ในช่วง 18.00 - 18.30 น. แต่ถ้าเป็นฤดูหนาว จะบินขึ้นเร็วกว่าเดิม ประมาณ ครึ่งชั่วโมง นกยูง จะเกาะนอนบนต้นไม้สูงใหญ่ทั่วไป โดยไม่เลือกชนิดของต้นไม้ การบินขึ้นเกาะคอน จะบินขึ้นสู่กิ่งต่ำๆ ก่อน ทีละตัว แล้วค่อยๆ ไต่ไปตามปลายกิ่ง โดยใช้ การบิน หรือ กระโดด ขึ้นไปเกาะกิ่ง ที่สูงขึ้นไปเรื่อยๆ จนถึงตำแหน่งประมาณเหนือกลางต้นเล็กน้อย ก็จะจับคอนนอน นอกจากนี้พบว่า นกยูง ในฝูง จะเกาะ นอน บนต้นไม้เดียวกัน หรือ บางครั้งอาจต่างต้น แต่เป็นกลุ่มของหมู่ไม้ใหญ่ที่อยู่ใกล้ๆกัน คอนไม้ใด ที่นกจับนอน หากมีสิ่งรบกวนทำให้มันตกใจ มันจะบิน ออกไป หา แหล่งนอนใหม่ แต่ถ้า มีดแล้ว ก็จะนอนในบริเวณนั้นเลย
