วิทยาศาสตร์ ดาราศาสตร์ ฟิสิกส์ เคมี ชีววิทยา >>
ฝนดาวตก
แม้ผู้คนทั่วไปจะตื่นเต้นอยากดูฝนดาวตก เพียงเพราะเป็นปรากฏการณ์ที่หาดูได้ยาก
แต่สำหรับนักดาราศาสตร์ ฝนดาวตกมีความหมายถึงปริศนาแห่งชีวิตบนโลกทีเดียว
ผู้สังเกตบนโลกเห็นทิศทางของฝนดาวตกต่างกันแล้วแต่มุมที่โลกปะทะกับสายธารอุกกาบาตฝนดาวตกเป็นปรากฏการณ์ที่หาดูได้ยาก
เป็นโอกาสหนึ่ง ให้เราได้รู้จักความเป็นไปของวัตถุในฟากฟ้าเสมือนเป็น
ห้องเรียนธรรมชาติ จึงควรเตรียมพร้อมทั้งด้านข้อมูล
และอุปกรณ์เพื่อการศึกษาอย่างเป็นวิทยาศาสตร์
เราจำเป็นต้องรู้จักกลุ่มดาวที่มาของฝนดาวตกชุดที่จะสังเกต
เพราะเป็นจุดศูนย์กลางของฝนดาวตก ที่เรียกว่า เรเดียนท์ (Radiant)
ซึ่งเป็นจุดที่โลกปะทะกับกระแสธารอุกกาบาต และต้องรู้เวลา
ที่กลุ่มดาวนั้นจะปรากฏให้เห็นในท้องฟ้าด้วย
แหล่งสังเกตควรเป็นลานโล่ง ไม่มีต้นไม้สูงและอาคารบดบังสายตา
ใช้เก้าอี้ผ้าใบเอนนอนหันหน้า ไปทางกลุ่มดาวที่ต้องการ
การบันทึกข้อมูลและผลการสังเกตอย่างเป็นวิทยาศาสตร์ทำให้สนุกมากขึ้น โดยทั่วไป
ผู้คนมักสังเกตฝนดาวตกช่วงหลังเที่ยงคืนไปจนถึงเช้ามืด เนื่องจากโลกหมุนรอบตัวเอง
หันส่วนมืดปะทะกับกระแสธารอุกกาบาตโดยตรง
เราจึงเห็นดาวตกสว่างและเคลื่อนที่เร็วกว่า เมื่อสังเกตช่วงหัวค่ำ
ดูฝนดาวตกที่ไหนดี ?
เราสามารถวางแผนดูฝนดาวตกได้ทั่วประเทศตามสะดวก โดยหาที่มืดสนิท
ท้องฟ้าเปิดโล่ง ไม่มีต้นไม้หรือสิ่งก่อสร้างบดบังสายตา อาจเป็นอุทยาน บนยอดเขา
หรือที่พักห่างไกลชุมชน เพียงแต่หนีจากแสงไฟและมลภาวะเรื่องหมอกควัน
บริเวณที่สูงมักมีสภาพท้องฟ้าปลอดโปร่งกว่า แต่ต้องศึกษาสภาพอุตุนิยมวิทยา
ประกอบในระยะใกล้วันที่สังเกตด้วย
ดูฝนดาวตกอย่างไร ?
วิธีดีที่สุดคือนอนเก้าอี้ผ้าใบสังเกตดูฝนดาวตก ด้วยความอดทน
ใช้เวลาปรับตัวอย่างน้อย 15 นาที เพื่อให้สายตาคุ้นเคยกับความมืด
ดูตาเปล่าไม่ต้องใช้อุปกรณ์ใด ๆ ช่วย เพราะตามองได้กว้างตาม ธรรมชาติ หามุมดีที่สุด
ควรมองไปทางขอบฟ้าด้านตะวันออก ซึ่งกลุ่มดาวสิงโตขึ้นมาเวลาประมาณ เที่ยงคืน
แต่ดาวตกอาจลุกเป็นลูกไฟเมื่อเข้ามาในเขตบรรยากาศโลกซึ่งมองเห็นในตำแหน่งใด ๆ
ได้ทั่วท้องฟ้า
ฝนดาวตกเป็นปรากฏการณ์ที่ดูสบาย ๆ ไม่มีอันตรายแต่อย่างใด
หากเตรียมเก้าอี้ผ้าใบไปเอนนอน ดูด้วยจะสะดวกขึ้น
และถ้ามีการบันทึกข้อมูลการสังเกตอย่างเป็นวิทยาศาสตร์ก็จะสนุกมากขึ้น ควรนับว่าใน
1 ชั่วโมงมีดาวตกกี่ดวงที่มาจากกลุ่มดาวสิงโต หากวิ่งมาจากบริเวณรูปเคียวเกี่ยวข้าว
หรือหัวสิงโต ก็แสดงว่าเป็นฝนดาวตกลีโอนิดส์
หากดาวตกนั้นไม่ได้มีทิศทางมาจากหัวสิงโต ก็เป็นดาวตกจากแหล่งอื่น
ให้บันทึกสรุปจำนวนดาวตกในแต่ละชั่วโมงที่สังเกต ส่วนช่วงที่ฝนดาวตก
หนาแน่นมากก็ใช้เพียงการประมาณรวม ๆ ปกติแล้วพายุฝนดาวตกมักเกิดเป็นช่วงสั้น ๆ
เท่านั้น
แม้ผู้คนทั่วไปจะตื่นเต้นอยากดูฝนดาวตก
เพียงเพราะเป็นปรากฏการณ์ที่หาดูได้ยาก แต่สำหรับนักดาราศาสตร์
ฝนดาวตกมีความหมายถึงปริศนาแห่งชีวิตบนโลกทีเดียว สงสัยกันว่า
ดาวหางอาจเป็นพาหะนำความพร้อมของชีวิตจากธุลีดาวหางที่อยู่เขตนอกของ
ระบบสุริยะอันเย็นยะเยือก ผ่านเข้าสู่เขตบรรยากาศโลกได้ดังเช่นฝนดาวตก
อาศัยกระบวนการ ความร้อนเมื่อลุกไหม้ในบรรยากาศโลกสมัยแรกเริ่ม
อุบัติเป็นโมเลกุลแห่งชีวิตเกิดและเติบโตขึ้น ในสภาพแวดล้อมบนโลกในสมัยดึกดำบรรพ์
แม้ฝนดาวตกจะเป็นปรากฏการณ์ที่น่าสนใจ
แต่ธรรมชาติของซากธารอุกกาบาตที่ดาวหาง
สลัดทิ้งไว้ในอวกาศเป็นเพียงกลุ่มเศษซากวัตถุที่กระจายตัวหลายกระจุก ไร้ทิศทาง
ไร้ระเบียบ ยากที่จะคำนวณ พยากรณ์ทั้งเวลาและปริมาณฝนดาวตกให้ถูกต้องแม่นยำ ได้
อย่างไรก็ตาม ฝนดาวตกชุดใหญ่ก็เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่มนุษย์ได้เห็นครั้งใด
ก็ตื่นเต้น มหัศจรรย์ใจไม่รู้ลืม
