เทคโนโลยี นวัตกรรม สิ่งประดิษฐ์ วิศวกรรม เกษตรศาสตร์ >>
ข้าวโพด
เรียบเรียงโดย : นายสุฤชัย คล้ายเชียงราก ศูนย์สารสนเทศ
ข้าวโพด เป็นพืชจำพวกหญ้า มีลำต้นตั้งตรง แข็งแรง สูงประมาณ 1.5 เนื้ออภายในลำต้นมีลักษณะคล้ายฟองน้ำใบจะเป็นเส้นตรงปลายแหลมยาวประมาณ 30-100 เซนติเมตร เส้นกลางของใบจะเห็นได้ชัด ตรงขอบใบมีขนอ่อนๆ ดอกตัวผู้และดอกตัวเมียอยู่ในต้นเดียวกัน ช่อดอกตัวผู้อยู่ส่วนยอดของลำต้น ช่อดอกตัวเมีย อยู่ต่ำลงมาอยู่ระหว่างกาบใบและลำต้น ฝักเกิดจากดอกตัวเมียที่เจริญเติบโตแล้ว ฝักอ่อนจะมีสีเขียว เมื่อฝักแกเป็นสีเหลืองนวลคนไทยเริ่มรู้จักข้าวโพดหลังสงครามโลกครั้งที่ 1 โดยหม่อมเจ้าสิทธิพร กฤดากร ได้นำข้าวโพดพันธุ์ที่ใช้เลี้ยงสัตว์มาปลูกและทดลองใช้เลี้ยงสัตว ซึ่งในขณะนั้นยังเป็นที่รู้จักกันน้อย จนกระทั้งหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 การใช้ข้าวโพดเริ่มแพร่หลายขึ้นเนื่องจาก หลวงสุวรรณวาจกกสิกิจได้นำการเลี้ยงไก่ แบบการค้ามาสาธิตและกระตุ้นให้ประชาชนปฏิบัติตาม ผู้เลี้ยงไก่จึงรู้จักใช้ข้าวโพดมากขึ้นกว่าเดิม แต่เนื่องจากระยะนั้นข้าวโพดมีราคาสูงและหายาก การใช้ข้าวโพด จึงใช้เป็นเพียงส่วนประกอบของอาหารหลัก ซึ่งมีรำและปลายข้าว เป็นส่วนใหญ่ แต่ในปัจจุบันผู้เลี้ยงสัตว์รู้จักข้าวโพดกันทั่วไป และเริ่มแพร่หลายไปเรื่อยๆ จนกระทั่งปัจจุบันประเทศไทยปลูกข้าวโพดในปีหนึ่งๆ เป็นจำนวนมาก เพื่อรองรับการอุปโภค บริโภค นำไปเลี้ยงสัตว์ ผลิตเครื่องสำอาง ที่นับวันก็จะมีการพัฒนา ผลิตภัณฑ์ ที่มาจากข้าวโพดมากยิ่งขึ้น
เราสามารถจำแนกข้าวโพดตามพฤกษศาสตร์ โดยนำลักษณะของแป้งและเปลือกหุ้มเมล็ดเป็นหลัก แบ่งได้ 7 ชนิดคือ
- ข้าวโพดหัวบุบ (dent corn) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ซี เมย์ส
อินเคนทาทา (Zea mays indentata) เมล็ดส่วนบนมีรอยบุ๋มเนื่องจากมีแป้งอ่อน
และส่วนข้างเป็นแป้งชนิดแข็ง เมื่อตากเมล็ดให้แห้ง แป้งอ่อนจะยุบหดตัวลง
จึงเกิดลักษณะหัวบุบดังกล่าว ขนาดของลำต้น ความสูง เหมือนข้าวโพดไร่ทั่วๆ ไป
สีของเมล็ดอาจเป็นสีขาว สีเหลือง หรือสีอื่นๆ
แล้วแต่พันธุ์ข้าวโพดชนิดนี้นิยมปลูกกันมากใสสหรัฐอเมริกา
- ข้าวโพดหัวแข็ง (flint corn) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ซี เมย์ส
อินดูราทา (Zea mays indurata) เมล็ดมีแป้งแข็งห่อหุ้มโดยรอบ หัวเรียบไม่บุบ
เมล็ดค่อนข้างกลม มีปลูกกันมากในเอเชียและอเมริกาใต้
ข้าวโพดไร่ของไทยที่นิยมปลูกกันอยู่เป็นชนิดนี้ทั้งสิ้น สีของเมล็ดอาจเป็นสีขาว
สีเหลือง สีม่วง หรือสีอื่น แล้วแต่ชนิดของพันธุ์
- ข้าวโพดหวาน (sweet corn) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ซี เมย์ส แซคคาราทา
(Zea mays saccharata) นิยมปลูกกันอย่างแพร่หลาย ใช้รับประทานฝักสด
เพราะฝักมีน้ำตาลมาก ทำให้มีรสหวาน
เมื่อแก่เต็มที่หรือแห้งเมล็ดจะหดตัวเหี่ยวย่น
เนื่องจากน้ำตาลไม่สามารถเปลี่ยนเป็นแป้งได้
- ข้าวโพดคั่ว (pop corn) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ซี เมย์ส อีเวอร์ทา
(Zea mays everta) เมล็ดมีขนาดค่อนข้างเล็ก มีแป้งประเภทแข็งอยู่ภายใน ภายนอก
ห่อหุ้มด้วยเยื่อที่เหนียวและยืดตัวได้ เมล็ดมีความชื้นภายในอยู่พอสมควร
เมื่อถูกความร้อยจะเกิดแรงดันภายในเมล็ดระเบิดตัวออกมา เมล็ดอาจมีลักษณะกลม
หรือหัวแหลมก็ได้ มีสีต่างๆ กัน เช่น เหลือง ขาว ม่วง
- ข้าวโพดแป้ง (flour corn) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ซี เมย์ส อะมิโลเซีย
(Zea mays amylocea) เมล็ดประกอบด้วยแป้งชนิดอ่อนมาก เมล็ดค่อนข้างกลม
หัวไม่บุบ หรือบุบเล็กน้อย นิยมปลูกในอเมริกาใต้ อเมริกากลาง และสหรัฐอเมริกา
ชาวอินเดียแดงนิยมปลูกไว้รับประทานเป็นอาหาร
- ข้าวโพดป่า (pod corn) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ซี เมย์ส ทูนิกา (Zea
mays tunica) มีลักษณะใกล้เคียงข้าวโพดพันธุ์ป่า มีลำต้นและฝักเล็กกว่า
ข้าวโพดธรรมดา ขนาดเมล็ดค่อนข้างเล็กเท่าๆ กับเมล็ดข้าวโพด
มีขั้วเปลือกหุ้มทุกเมล็ดและยังมีเปลือกหุ้มฝักอีกชั้นหนึ่ง
เหมือนข้าวโพดธรรมดาทั่วๆ ไป เมล็ดมีลักษณะต่างๆ กัน
ข้าวโพดชนิดนี้ไม่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ ปลูกไว้เพื่อการศึกษาเท่านั้น
- ข้าวโพดข้าวเหนียว (waxy corn) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ซี เมย์ส เซอราทินา (Zea mays ceratina) เมล็ดมีแป้งอ่อนคล้ายแป้งมันสำปะหลัง นิยมปลูก เพื่อรับประทานฝักสดคล้ายข้าวโพดหวานแม้จะไม่หวานมาก แต่เมล็ดนิ่ม รสอร่อย ไม่ติดฟัน เมล็ดมีสีต่างๆ กัน เช่น เหลือง ขาว ส้ม ม่วง หรือมีหลายสีในฝักเดียวกัน
ข้อมูลจาก : จดหมายข่าวผลิใบ ปีที่ 14 ฉบับที่ 11 ประจำเดือนธันวาคม 2554 กรมวิชาการเกษตร
