ความรู้ทั่วไป สารนิเทศ การศึกษา คอมพิวเตอร์ >>

เกร็ดความรู้ จากสารานุกรมไทย

พุ่มข้าวบิณฑ์

"ข้าวสุกที่บรรจุในกรวยใส่ไว้ในพุ่มดอกไม้ใช้ในการเซ่นบูชา, ชื่อลายอย่างหนึ่งรูปเหมือนพุ่มข้าวบิณฑ์ บางทีเรียกว่า ทรงข้าวบิณฑ์"

คำว่าพุ่มข้าวบิณฑ์นี้ทางการช่างศิลปะไทยแต่เดิม ท่านกำหนดเอารูปลักษณะทรวดทรงภายนอกจากบาตรพระ พุ่มข้าวบิณฑ์จำแนกออกในรูปลักษณะ และความหมายสำหรับใช้ในงานต่าง ๆ กัน คือ

1. เป็นทรงพุ่มใช้เป็นเครื่องตกแต่งหลังคาเรือนยอด โดยปักอยู่ส่วนบนสุดของยอดบุษบก ยอดมณฑป ยอดปราสาท ยอดมงกุฎ (พระวิหารยอดในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม) ยอดเทียนเครื่องบูชา
2. เป็นทรงพุ่มดอกไม้สด สำหรับจัดพานเป็นเครื่องนมัสการหรือถวายสักการะพระพุทธปฏิมา พระพุทธบาท พระบรมสารีริกาธาตุ เทพยอดา พระบรมอัฐิของพระมหากษัตริย์ในอดีต
3. เป็นทรงของส่วนยอดเจดีย์ในสมัยสุโขทัยเรียกว่า เจดีย์ยอดทรงข้าวบิณฑ์
4. เป็นทรงพุ่มดอกไม้เงิน ดอกไม้ทอง สำหรับเจ้าหน้าที่เชิญเข้าในขบวนเครื่องสูงแทนจารมร
5. เป็นชื่อลายอย่างหนึ่งซึ่งมีลักษณะของทรงพุ่มเข้าตามรูปทรงของข้าวบิณฑบาต หรือทรงดอกบัวตูม ลายที่ประดิษฐ์อยู่ในทรงพุ่มนี้เรียกว่า ลายพุ่มข้าวบิณฑ์ แบ่งออกเป็นสามประเภท คือ ลายพุ่มข้าวบิณฑ์ดอกลาย ก้านแย่งและโคมแย่ง ทั้งสามประเภทนี้ยังแบ่งเป็นชนิดของลายได้อีกสามชนิดคือ ลายพุ่มข้าวบิณฑ์ธรรมดาหน้าสิงห์ และเทพประนม

>>> กลับหน้าหลัก สารานุกรมไทย >>>