จอมยุทธ แห่งบ้านจอมยุทธ.
ภูจอมยุทธ.ความรู้ทั่วไป สารนิเทศ การศึกษา คอมพิวเตอร์ >>
ปี่พาทย์
เป็นชื่อวงดนตรีไทยอย่างหนึ่ง ที่ประกอบด้วยเครื่องเป่า คือ ปี่ ผสมกับเครื่องตี อันได้แก่ ระนาด และฆ้องชนิดต่างๆ กับเครื่องทำจังหวะ เช่น ฉิ่ง ฉาบ กรับ โหม่ง ตะโพน กลองทัพ กลองแขก และกลองสองหน้า เป็นต้น
วงปี่พาทย์ มีอยู่หลายชนิดและหลายชนิด เช่น วงปี่พาทย์ธรรมดา (ปี่พาทย์ไทย) วงปี่พาทย์นางหงส์ วงปี่พาทย์มอญ และวงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์ เป็นต้น ส่วนขนาดนั้นก็มักแบ่งออกเป็นวงปี่พาทย์เครื่องห้า เครื่องคู่ และเครื่องใหญ่
วงปี่พาทย์ธรรมดา หรือปี่พาทย์ไทย นั้น คงมีปี่พาทย์เครื่องห้า มาแต่สมัยสุโขทัยซึ่งประกอบด้วย ปี่ หนึ่งเลา ระนาด (เอก) หนึ่งราง ฆ้องวง (ใหญ่) หนึ่งวง ตะโพน หนึ่งใบ และกลองทัด หนึ่งลูก
สมัยรัตนโกสินทร์ เมื่อได้มีการสร้างเครื่องปี่พาทย์ เพิ่มเติมขึ้น แล้วจึงได้เกิดมีปี่พาทย์เครื่องคู่ และเครื่องใหญ่ขึ้น ปี่พาทย์เครื่องคู่นั้น ประกอบด้วยเครื่องที่ทำทำนองเป็นคู่ คือ ปี่คู่หนึ่ง (ปี่นอก, ปี่ใน) ระนาดคู่หนึ่ง (ระนาดเอก และทุ้ม ) ฆ้องวงคู่หนึ่ง (ฆ้องวงใหญ่ และเล็ก) ส่วนเครื่องทำจังหวะนั้น ประกอบด้วยกลองทัดคู่หนึ่ง (ลูกเสียงสูง เรียกว่า ตัวผู้ ลูกเสียงต่ำเรียกว่า ตัวเมีย) ตะโพนหนึ่งลูก ฉิ่งหนึ่งคู่ ฉาบเล็ก และฉาบใหญ่ อย่างละหนึ่งคู่ โหม่ง หนึ่งใบ กลองสองหน้า (บางทีใช้กลองแขกหนึ่งคู่แทน)
ปี่พาทย์ เครื่องคู่นี้มีบรรเลงกันแพร่หลาย มาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่สาม ครั้นถึงรัชกาลที่สี่ได้มีการคิดสร้างระนาดทอง (ระนาดเอกเหล็ก) และระนาดทุ้มเหล็ก ขึ้นอีก จึงได้มีการเติมระนาดทั้งสองชนิดนี้เข้าไปในวงปี่พาทย์เครื่องคู่ เลยกลายเป็นปี่พาทย์เครื่องใหญ่ไป
ส่วนวงปี่พาทย์มอญ นั้นแต่เดิมเป็นของชาวรามัญนำเข้ามา ของเดิมมีเพียงปี่มอญ ฆ้องมอญ ฉิ่ง ฉาบ ตะโพนมอญ และเปิงมาง เท่านั้น วงปี่พาทย์ดังกล่าว มีสำเนียงเศร้า ๆ เย็น ๆ เหมาะแก่การบรรเลงในงานศพ
สำหรับวงปี่พาทย์นางหงส์ ก็ใช้บรรเลงในงานศพเช่นกัน และใช้กันมาก่อน แต่ปัจจุบันไม่ค่อยพบแล้ว วงปี่พาทย์นางหงส์ แบ่งออกเป็นสามขนาด เช่นเดียวกับปี่พาทย์ไทย
ส่วนวงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์ นั้น เป็นวงพิเศษที่สมเด็จ ฯ กรมพระยานริศรานิวัดติวงศ์ ทรงปรับปรุงขึ้นใหม่ สำหรับใช้บรรเลงประกอบการแสดงละครดึกดำบรรพ์เท่านั้น ท่านต้องการให้มีน้ำเสียงไพเราะนุ่มนวล และฟังเย็นหูจึงได้ตัดเอา เครื่องดนตรีประเภทที่มีเสียงแหลม และเสียงอึกทึกครึกโครมออกเสีย คงเหลือไว้แต่เครื่องบรรเลงที่มีเสียงเย็นนุ่มหู ฟังไพเราะเท่านั้น
>>> กลับหน้าหลัก สารานุกรมไทย >>>
