เทคโนโลยี นวัตกรรม สิ่งประดิษฐ์ วิศวกรรม เกษตรศาสตร์ >>

ข้อมูลการเกษตร

พืชไร่

ข้าวฟ่างไม้กวาด พันธุ์ เคยูบี 1

เรียบเรียง : ธำรงศิลป โพธิสูง ศูนย์วิจัยพืชข้าวโพดข้าวฟ่างแห่งชาติ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

เป็นพืชชนิดเดียวกับข้างฟ่างทั่ว ๆ ไป แต่มีลักษณะรวงเมล็ดแตกต่างกัน คือ รวงข้าวฟ่าง มีแขนงเรียกว่าแส้ แตกออกจากจุดเดียวกับทีฐานรวง แส้มีความเหนียวสปริงตัวได้ดี ไม่เปราะหรือหักง่าย เมล็ดมีขนาดค่อนข้างเล็ก มีเปลือกหุ้มสีดำหรือสีน้ำตาลเป็นมันวาว หุ้มเมล็ดไว้เกือบมิดมีก้านรวงเหนียว จึงใช้ทำเป็นไม้กวาดได้ดี

การใช้ประโยชน์

ส่วนใหญ่เป็นการเก็บเกี่ยวรวงไปใช้ในอุตสาหกรรมทำไม้กวาด แปรงทาสีพู่กันและแปรงปัดฝุ่น รวงที่นวดเมล็ดออกแล้วนำไปย้อมสีทำสิ่งประดับบ้าน ส่วนเมล็ดลำต้นและใบใช้เป็นอาหารสัตว์ได้

ลักษณะเด่นของข้าวฟ่างไม้กวาด

1. ทนทานต่อสภาพความแห้งแล้ง เจริญเติบโตได้ดีในดินแทบทุกชนิดยกเว้นพื้นที่ ที่เป็นทรายจัดหรือ ที่ลุ่มมีน้ำขัง
2. อายุการเก็บเกี่ยวสั้น ใช้เวลาตั้งแต้ปลูกจนถึงตัดรวงเพื่อทำไม้กวาด เพียง 65 วันเท่านั้น จึงสามารถปลูกเป็นพืชรองหลังจากปลูกเป็นพืชหลักอื่นๆ แล้ว
3. ลำต้นใช้เลี้ยงสัตว์ หลังจากตัดรวงแล้ว ลำต้นข้างฟ่างไม้กวาดยังสดอยู่สามารถตัดไปเป็นอาหารสัตว์ เช่น วัว ควาย ได้อีก
4. ไว้ต่อได้ ถ้ามีฝนพอเพียงภายหลังตัดรวงและต้นแล้ว สามารถไว้ตอข้าวฟ่างไม่กวาด ให้เจริญงอกงาม เพื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตได้อีดครั้งหนึ่ง

พันธุ์

ปัจจุบันเป็นพืชที่มีเมล็ดสีน้ำตาลดำ โดยบริษัทเอกชนนำมาจากประเทศไตหวัน แล้วขายเมล็ดพันธุ์ให้แก่เกษตรกรปลูก โดยมีสัญญาจะรับซื้อรวงคืน ราคาจึงขึ้น อยู่กับบริษัทเป็นผู้กำหนด ซึ่งที่ศูนย์วิจัยข้าวโพดข้าวฟ่างแห่งชาติ แนะนำคือ พันธุ์เคยูบี 1

ลักษณะทางการเกษตร และคุณภาพในการทำไม้กวาด

พันธุ์เคยูบี 1 ที่แนะนำมีลักษณะเด่นคือ ให้ผลผลิตรวงสูง ถึงไร่ละ 910 กิโลกรัม อายุถึงวันออกดอก 55 วัน อายุถึงวันเก็บเกี่ยว 64 วัน ความสูงของลำต้น 180 เซนติเมตร ต้นหักล้ม 3.5 เปอร์เซนต์ ผลผลิตเมล็ด ไร่ละ 202 กิโลกรัม ความยาวแส้ 37.5 เซนติเมตร จำนวน 27 แส้ต่อรวง เส้นรอบวงก้านช่อ 2.7 เซนติเมตร เป็นข้างฟ่างไม้กวาดพันธุ์ดีที่เกษตรกร จะได้ใช้เป็นพันธุ์ปลูกต่อไป

ฤดูปลูก

สามารถปลูกได้ตลอดปี แต่การปลูกจะอาศัยน้ำฝนมากกว่าอาศัยน้ำชลประทาน ฤดูปลูกมี 2 ช่วง คือ ช่วงต้นฤดูฝนเริ่มปลูกเดือนมีนาคม เก็บเกี่ยวรวงจำหน่ายในเดือนพฤษภาคม ช่วงปลายฤดูฝนเริ่มปลูกเดือนสิงหาคม - กันยายน สามารถเก็บเกี่ยวรวงจำหน่ายในเดือนตุลาคม - พฤศจิกายน

การเตรียมดิน

ก่อนปลูกข้าวฟ่างไม้กวาดควรไถพรวนดินให้ละเอียดพอสมควร เนื่องจากเมล็ดข้าวฟ่างไม้กวาดมีขนาดเล็ก และต้นกล้าค่อนข้าง อ่อนแอต่อการเบียดเบียนของวัชพืช หากเตรียมดินไม่ดีข้าวฟ่าง ไม้กวาดจะเจริญเติบโตช้ารวงข้าวฟ่างไม่สมบูรณ์ ผลผลิตต่ำ และคุณภาพไม่ดีเท่าที่ควร

วิธีปลูก

การปลูกข้าวฟ่างไม้กวาดทำได้เช่นเดียวกับข้าวฟ่างทั่วไป คือ ปลูกแบบหยอดเป็นหลุม ให้ระยะห่างระหว่างหลุม 10 เซนติเมตร และระยะห่างระหว่างแถว 50 เซนติเมตร ปลูกหลุมละ 2 ต้น จะใช้เมล็ดพันธุ์ประมาณไร่ละ 2.0 -2.5 กิโลกรัม

ปัจจุบันมีการปลูกโดยใช้เครื่องหยอดเมล็ดติดท้ายรถแทรกเตอร์ซึ่งประหยัดเวลา และแรงงานเหมาะสำหรับพื้นที่ปลูกขนาดใหญ่ๆ การปลูกด้วยเครื่องหยอดควรปลูก หลุมละ 1 ต้น ใช้ระยะห่างระหว่างต้น 5 เซนติเมตร และระหว่างแถว 50 เซนติเมตร ก่อนปลูกควรใส่ปุ๋ยรองพื้นสูตร 15 - 15 -15 อัตราไร่ละ 30 กิโลกรัม

การปฏิบัติดูแลรักษา

ควรเอาใจใส่ตั้งแต่ต้นข้าวฟ่าง เริ่มงอก ซึ่งจะเป็น ภายหลังที่เมล็ด ข้าวฟ่างไม้กวาดได้รับน้ำ 3 - 5 วัน ถ้าต้นข้าวฟ่างงอกหนาแน่นมาก ควรถอนแยกออกบ้าง เพื่อให้ ต้นที่เหลือ เจริญเติบโตได้ดีให้รวงขนาดใหญ่แส้ยาวและมีจำนวนแส้ต่อรวงมาก

การกำจัดวัชพืชควรกระทำเมื่อข้าวฟ่างอายุ 21 - 28 วัน ซึ่งเป็นช่วงเวลา ที่ข้าวฟ่างไม้กวาด กำลังสร้างตาดอก ซึ่งจะมีผลต่อคุณภาพของรวงข้าวฟ่างโดยตรง ในระยะนี้ต้นข้าวฟ่างมีใบซีดเหลือง ลำต้นเล็กแสดงอาการขาดปุ๋ยไนโตรเจน ควรใส่ปุ๋ยสูตร 21 - 0 - 0 อัตราไร่ละ 30 กิโลกรัม ถ้ามีวัชพืชรบกวนมาก อาจใช้สารกำจัดวัชพืช เช่น อาทราซีน อัตรา 400 กรัมต่อไร่ พ่นหลังหยอดเมล็ดเสร็จ

โรคและแมลงศัตรู

แมลงและศัตรูพืชยังมีไม่มากเนื่องจากปลูกกันน้อยและมักจะปลูก สลับกับ พืชอื่น โรคที่สำคัญได้แก่โรคใบไหม้ จะพบโรคนี้เมื่อต้นข้าวฟ่างไม้กวาดติดเมล็ดแล้วและเริ่มแก่จัด แต่ไม่มีผลกระทบต่อผลผลิตข้าวฟ่างไม้กวาด ส่วนแมลงศัตรูที่สำคัญก็ยังไม่มีมาก แต่อาจจะพบบ้างในแหล่งที่เคยปลูก ข้าวฟ่างมาก่อน และพบในแปลงข้าวฟ่าไม้กวาดที่ปลูกล่ากว่าแปลงอื่นๆ

ในแหล่งดังกล่าวต้นข้าวฟ่างไม้กวาดจะถูกหนอนแมลงวันเจาะทำลายทำให่เกิดอาการยอดแห้ง ในระยะต้นกล้า จึงควรหลีกเลี่ยงการปลูกข้าวฟ่างในแหล่งดังกล่าว ถ้าจะเป็นต้องปลูก ล่ากว่าแปลงอื่นๆ ควรจะหยอดเมล็ดให้มากกว่าปกติ เพื่อให้มีจำนวนต้นที่เหลือรอดจากการทำลายมากพอที่จะให้ผลผลิตได้ หรืออาจใช้สารฆ่าแมลง คาร์โบซัลแฟน 1-2 ครั้ง ในระยะต้นกล้าหรือระยะข้าวฟ่างมี 3-5 ใบ แต่การใช้สารฆ่าแมลงไม่คุ้ม กับการลงทุน

การเก็บเกี่ยว

ข้าวฟ่างไม้กวาดจะเริ่มเก็บเกี่ยวได้เมื่อมีอายุ 65 วัน หรือประมาณ 15 วัน หลังออกดอก ระยะนี้เปลือกหุ้มเมล็ดจะเริ่มเปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีน้ำตาลอ่อนๆ ส่วนก้านรวงและแส้ยังมีสีเขียวอยู่ เมื่อนำไปทำไม้กวาดจะได้ไม้กวาดสีเขียวธรรมชาติ แส้เหนียวและยืดหยุ่นได้ดี ถ้าเก็บเกี่ยวช้าแส้จะแห้งเปราะเป็นสีน้ำตาลไม่สวยงาม เท่าที่ควร ถ้านำไปทำไม้กวาดต้องย้อมสีเพื่อให้สวยงามขึ้น ถ้าจะเก็บเกี่ยวเมล็ด ไว้ทำพันธุ์ ต้องปล่อยให้เมล็ดแก่จัด หรือเก็บเกี่ยวเมื่ออายุ 100 วัน

วิธีเก็บเกี่ยว ใช้เคี่ยวหรือมีดตัดก้านให้ยาวประมาณ 50 เซนติเมตร แล้วมัดเป็นกำนำไปเข้าเครื่องตัดก้านยาว 30 เซนติเมตร เพื่อจำหน่ายให้แก่โรงงาน ผลผลิตรวงข้าวฟ่างไม่กวาดที่เกษตรกรเพาะปลูก อยู่ระหว่งไร่ละ 500-1000 กิโลกรัม ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับพันธุ์ที่ใช้ปลูกและการปฏิบัติดูแลรักาาของเกษตรกร

เผยแพร่โดย : กองเกษตรสัมพันธ์ กรมส่งเสริมการเกษตร