สังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ การเมือง เศรษฐศาสตร์ >>

อุปสงค์ของการค้ามนุษย์

โดย เดือน วงษา

เวลาเราพูดกันถึงการแก้ไขปัญหาเรื่องการค้ามนุษย์ว่าหลักของการวางแผนเพื่อต่อสู้กับขบวนการค้ามนุษย์อย่างมีประสิทธิภาพจะต้องมุ่งเน้นที่การบังคับใช้กฎหมายอย่างเข้มข้น มีประสิทธิภาพควบคู่ไปกับการช่วยเหลือเยียวยาความเสียหายที่เกิดขึ้นกับผู้เสียหายอย่างถูกต้อง อันเป็นไปบนพื้นฐานของการมีส่วนร่วมและเคารพในศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ ขณะเดียวกันเราพูดถึงการทำงานด้านการป้องกันว่าเป็นสิ่งสำคัญเพื่อป้องกันกลุ่มเสี่ยงเพื่อไม่ให้ตกเข้าสู่กระบวนการค้ามนุษย์และป้องกันมิให้บุคคลผู้เคยตกเป็นผู้เสียหายไม่ให้ย้อนเข้าสู่กระบวนการค้ามนุษย์ซ้ำอีก

ในอีกด้านหนึ่งเราพึงระวังมิให้ผู้เสียหายกลายไปเป็นเครือข่ายของผู้ค้ามนุษย์เสียเอง รวมถึงการป้องกันที่ว่าด้วยการทำงานกับกลุ่มอุปสงค์หรือ Demand Side เป็นที่ทราบกันดีว่าหากไม่มีความต้องการย่อมไม่มีการสนองตอบ ซึ่งประเด็นนี้เกิดขึ้นพร้อมกับความต้องการที่สูงทั้งเรื่องความต้องการแรงงานและในฝั่งธุรกิจการท่องเที่ยวต่างๆ แน่นอนว่าทั้งแรงงานราคาถูก แรงงานเด็กรวมถึงเด็กและหญิงเป็นกลุ่มเป้าหมายเพื่อสนองตอบต่อธุรกิจเหล่านี้ซึ่งส่วนมากจุดที่สร้างปัญหาก็คือธุรกิจแอบแฝงหรือธุรกิจที่ผิดกฎหมาย

ดังนั้นในส่วนของการทำงานเพื่อป้องกันการแสวงประโยชน์และการค้ามนุษย์จากเด็ก ผู้ใช้แรงงาน ผู้หญิง กลุ่มเสี่ยงต่างๆ เราน่าจะให้น้ำหนักในประเด็นเรื่องการทำงานกับผู้ประกอบการ เจ้าของสถานบริการ หรือกลุ่มลูกค้ารวมถึงการสร้างความตระหนักแก่คนทั่วไปในสังคมให้มากขึ้น เนื่องจากที่ผ่านมา เรายังพบเห็นความรุนแรงเกิดขึ้นในแทบทุกกรณีของการค้ามนุษย์และการแสวงประโยชน์จากเด็ก น่าสนใจว่าในหลายกรณีผู้กระทำเป็นผู้มีฐานะดี มีความรู้มีการศึกษาดีแต่ขาดจิตสำนึก พวกเขาคิดว่าการที่นำเด็กต่างชาติมาทำงานบ้านเป็นการช่วยเหลือเสียด้วยซ้ำ ค่าจ้างไม่จำเป็นต้องจ่ายหรือจ่ายเพียงเล็กน้อยก็ได้ แต่เด็กขาดอิสระไม่มีโอกาสในการที่จะได้รับการพัฒนาใดๆ

การใช้แรงงานในโรงงานบางแห่งซึ่งมีทั้งการบังคับข่มขู่กักขังให้ทำงานในสภาพที่เลวร้ายหรือแม้แต่การทำงานบนเรือประมงซึ่งมีสภาพการทำงานเยี่ยงทาส ทั้งนี้รวมไปถึงความรุนแรงที่เด็กและผู้หญิงบางส่วนได้รับผลกระทบจากการค้าประเวณี เรามักได้รับทราบข้อมูลจากการพูดคุยซักถามเด็กและผู้หญิง หลายคนเคยเล่าว่าถูกผู้ซื้อบริการทางเพศทำร้ายร่างกาย ตบหน้า บีบคอเนื่องจากไม่ต้องการใช้ถุงยางอนามัย บางคนถูกลูกค้าใช้ไฟฟ้าช๊อตจนหมดสติเพื่อมีเพศสัมพันธ์ นั่นคือสถานการณ์ที่เด็กและผู้หญิงไม่สามารถต่อรองได้ แม้สถานบริการบางแห่งอ้างว่าหากหญิงบริการบางคนไม่พอใจลูกค้าสามารถร้องให้ช่วยหรือตะโกนออกมาบอกคนคุมข้างนอกได้ก็ตามที แต่เมื่อถึงคราวคับขันหลายคนก็ไม่สามารถออกจากสถานการณ์แบบนั้นได้

กรณีเด็กชายซึ่งถูกส่งไปขายบริการทางเพศให้ลูกค้าซึ่งมีทั้งชาวไทยและต่างชาติ ด้วยความเป็นเด็กบางครั้งขาดความตระหนักและไม่สามารถต่อรองเรื่องการป้องกันเมื่อมีเพศสัมพันธ์เมื่อลูกค้าบางคนไม่ต้องการใช้ถุงยางอนามัย สุดท้ายเด็กหลายคนเคราะห์ร้ายได้รับเชื้อ HIV AIDS เรามักได้รับทราบเสมอจากปากของบุคคลที่เราเคยให้ความช่วยเหลือและทั้งหมดนั้นคือความรุนแรง

เชื่อว่าสิ่งเหล่านี้ไม่ได้เกิดขึ้นกับบุคคลซึ่งถูกคัดแยกแล้วว่าเป็นผู้เสียหายจากการค้ามนุษย์อย่างเดียว รวมไปถึงผู้ที่ทำงานเหล่านี้แต่เข้าไม่ถึงข้อมูลหรือความช่วยเหลือหรือบริการจากภาครัฐและเอกชน รวมถึงไม่กล้าออกมาเปิดเผยหรือเรียกร้องต่อใครเนื่องจากมีความจำเป็นในชีวิตที่ต้องการทำงานเพื่อมีรายได้ นั่นหมายถึงว่าหากเขาไม่เข้มแข็งเพียงพอหรือหากโชคไม่ดีก็มีโอกาสได้รับโรคร้ายหรือถูกกระทำทารุณกรรมได้ เกิดบาดแผลในชีวิตติดตัวไปอีกนาน

ประเด็นถัดมาเป็นเรื่องของการบังคับใช้กฎหมาย หลายครั้งอีกเช่นกันที่เราเคยยกประเด็นว่าเวลามีการดำเนินคดี เจ้าหน้าที่ตำรวจส่วนใหญ่มักจะมุ่งเน้นที่จะดำเนินคดีกับเจ้าของสถานประกอบการหรือผู้ค้ามนุษย์มากกว่าผู้ซื้อผู้กระทำผิดกฎหมาย เช่นกรณีการค้ามนุษย์ในรูปแบบการค้าประเวณี ก็มักเน้นที่เจ้าของหรือผู้ควบคุมการค้าประเวณีมากกว่า

ดังนั้นเมื่อเข้าไปดำเนินการผู้ซื้อบริการมักหลุดรอดไป อย่างไรก็ดีจากประสบการณ์การทำงานด้านกฎหมายของโครงการ TRAFCORD พบว่ามีหลายกรณีที่เจ้าหน้าที่ตำรวจได้ดำเนินคดีกับลูกค้าหรือผู้ซื้อบริการและมีการตัดสินลงโทษผู้กระทำผิดด้วย ตัวอย่างผลการตัดสินคดีค้ามนุษย์ จำนวนสามกรณีซึ่งเกิดขึ้นในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนตั้งแต่ปี 2552 ซึ่งศาลได้มีการตัดสินคดีในปี 2553

กรณีแรก เป็นกรณีจำเลยมีพฤติกรรมเป็นเอเยนต์เป็นธุระจัดหาเด็กหญิงอายุ 15 ปี และพาไปเพื่อขายบริการทางเพศแก่บุคคลต่างๆในชุมชนและแก่นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติ ซึ่งนอกจากจะดำเนินคดีกับเอเยนต์ในฐานะผู้กระทำความผิดฐานค้ามนุษย์แล้ว พนักงานสอบสวนยังดำเนินคดีกับผู้ซื้อบริการโดยได้รับทาจำคุก 2 ปี 4 เดือน จำเลยรับสารภาพลดเหลือ 1 ปี 2 เดือน

กรณีที่สอง จำเลยเป็นพระภิกษุซึ่งซื้อบริการทางเพศจากเด็กชาย อายุ 14 ปี โดยจำเลยถูกตัดสินจำคุกในความผิดฐานกระทำชำเราต่อเด็กอายุต่ำกว่า 15 ปี ถูกตัดสินจำคุก 6 ปี

กรณีที่สาม เป็นกรณีซื้อบริการทางเพศจากเด็กหญิงอายุ 14 ปี ศาลมีคำพิพากษาลงโทษผู้ซื้อบริการ ลงโทษจำคุก 14 ปี จำเลยรับสารภาพลดโทษเหลือจำคุก 7 ปี กรณีนี้น่าสนใจว่าผู้ซื้อบริการยังมิได้กระทำความผิดสำเร็จ เนื่องจากเด็กร้องขอความช่วยเหลือและหนีออกมาจนปลอดภัย กรณีนี้ศาล ตัดสินลงโทษให้มีความผิดตามประมวลกฎหมายอาญา ในความผิดฐาน พาไปเพื่อการอนาจาร พยายามกระทำชำเรา พรากผู้เยาว์ และ “ สมคบกันเพื่อค้ามนุษย์ “ ตาม พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ พ.ศ.2551

ดังนี้ย่อมเห็นได้ว่าหากมีการบังคับใช้กฎหมายอย่างเต็มที่ย่อมเป็นตัวอย่างแก่คนทั่วไปว่าการ การซื้อบริการทางเพศจากบุคคลที่ไม่เต็มใจและจากเด็กเป็นสิ่งผิดกฎหมายและเป็นการละเมิดสิทธิเด็กด้วย ดังนั้นมาตรการด้านการบังคับใช้กฎหมายอย่างและเผยแพร่สร้างความตระหนักให้คนในสังคมได้เรียนรู้ผ่านการบังคับใช้กฎหมายว่านี่คือสิ่งที่ไม่ถูกต้องและสังคมต้องจะต้องไม่ยอมรับ อันจะสามารถสร้างเป็นบรรทัดฐานและค่านิยมของสังคมต่อไปจึงเป็นอีกแนวทางหนึ่งที่เราสามารถหยิบยกมาเป็นข้อมูลในการรณรงค์และสร้างความตระหนักแก่สังคมได้

ดังนั้นจะเห็นได้ว่าการรณรงค์เพื่อสร้างความตระหนักอย่างเข้มข้นและจริงจังต่อฝ่ายผู้ประกอบการ ผู้ซื้อบริการรวมถึงการสร้างค่านิยมและปรับเปลี่ยนทัศนคติมีความจำเป็น การเสริมสร้างความเข้าใจต่อกลุ่มเป้าหมายและให้ความรู้ เช่น บรรดาผู้ประกอบการต่างๆเข้าใจและเห็นอกเห็นใจรวมถึงการรู้โทษทางกฎหมายหากละเมิดหรือฝ่าฝืน และการส่งเสริมให้เจ้าของสถานประกอบการสถานบริการต่างๆมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องแต่ไม่ใช่รู้เพื่อหลบเลี่ยงกฎหมาย การสร้างความร่วมมือเพื่อเลิกและยุติการใช้แรงงานเด็กที่ไม่เป็นธรรม

การบังคับใช้แรงงานและการแสวงประโยชน์ทางเพศจากเด็กและบุคคลที่อ่อนด้อยกว่า จึงเป็นอีกแนวทางหนึ่งซึ่งหน่วยงานต่างๆที่มีหน้าที่เกี่ยวข้องกับการป้องกันและแก้ไขปัญหาการค้ามนุษย์น่าจะได้วางแผนและกำหนดแนวทางการทำงานรวมถึงการออกแบบกิจกรรมที่สอดคล้องกับสถานการณ์ปัญหาในแต่ละพื้นที่อันจะเป็นการเสริมสร้างพลังในการยุติความรุนแรงการเอารัดเอาเปรียบและจะสามารถช่วยแก้ไขปัญหาการค้ามนุษย์ได้รอบด้านมากยิ่งขึ้น