จอมยุทธ แห่งบ้านจอมยุทธ.
ภูจอมยุทธ.เทคโนโลยี นวัตกรรม สิ่งประดิษฐ์ วิศวกรรม เกษตรศาสตร์ >>
นวัตกรรมสิ่งทอสีเขียว
(Eco-Innovative Textiles)
อานนท์ เศรษฐเกรียงไกร : สำนักนโยบายอุตสาหกรรมรายสาขา 2
หากกล่าวถึงกระแสนิยมในปัจจุบัน ไม่มีใครปฏิเสธได้ว่า กระแสอนุรักษ์นิยมสิ่งแวดล้อมมีผู้สนใจในวงกว้างมาก และมีแนวโน้มจะมากขึ้นเรื่อย ๆ เนื่องจากผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการทำลายสิ่งแวดล้อมมีให้ทุกคนเห็นอย่างชัดเจน เช่น สภาวะอากาศที่เปลี่ยนแปลงไปในหลายประเทศ รวมทั้งประเทศไทยที่ฤดูหนาวที่ผ่านมามีอากาศหนาวกว่าปีก่อนมาก
ดังนั้น การพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมจึงเป็นส่วนหนึ่ง ซึ่งสามารถตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคที่มีความรู้สึกรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมได้ นวัตกรรมสิ่งทอสีเขียว (Eco-Innovative Textiles) คือ การพัฒนาผลิตภัณฑ์ และกระบวนการผลิตในอุตสาหกรรมสิ่งทอ ให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม โดยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมด้วยความรู้และเทคโนโลยี รวมทั้งมุ่งพัฒนาอุตสาหกรรมสิ่งทอสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน โดยที่การพัฒนานวัตกรรมสิ่งทอสีเขียวมีการดำเนินการอย่างต่อเนื่องจากอดีตจนถึงปัจจุบัน
ในขณะนี้ผู้บริโภคให้ความสนใจ หรือความต้องการมีมากขึ้น
และตลาดยินดีที่จะซื้อสินค้าเหล่านี้ไม่ว่าด้วยราคาที่สูงขึ้นเมื่อเปรียบเทียบกับสินค้าทั่วไป
หรือในราคาที่เท่ากัน ดังนั้นประเทศไทยควรหันมาพัฒนาสินค้านวัตกรรมสิ่งทอสีเขียว
เพื่อตอบสนองความต้องการของตลาดได้ดีขึ้น
การพัฒนานวัตกรรมสิ่งทอสีเขียวสามารถทำได้หลากหลายรูปแบบ
เนื่องจากโอกาส ในการปรับปรุงผลิตภัณฑ์
และกระบวนการผลิตให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมีหลายด้าน
โดยนักวิจัยสามารถพัฒนาจากสาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี วิศวกรรม
รวมถึงนักออกแบบสามารถนำความรู้และความเชี่ยวชาญมาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์
กระบวนการผลิตสิ่งทอให้เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น
โดยตัวอย่างการพัฒนามีดังต่อไปนี้
1. การนำวัสดุที่ใช้แล้วมาใช้ใหม่ (recycling and use of waste as raw
materials)
หลักการนี้เป็นที่สนใจจากผู้บริโภคมากขึ้น
ในการวิจัยตลาดพบว่าผู้บริโภคส่วนมากเห็นชอบที่จะซื้อสินค้าที่มีวัสดุที่ใช้แล้ว
ในทางปฏิบัติรัฐควรส่งเสริมและช่วยในการสนับสนุนให้ราคาวัสดุเหล่านี้มีราคาต้นทุนที่ต่ำลง
รวมทั้งภาคเอกชนควรทำการตลาดเพื่อเพิ่มความต้องการของผู้บริโภค
ตัวอย่างนวัตกรรมสิ่งทอประเภทนี้ เช่น
การนำพรมที่ใช้แล้วมาย่อยและพัฒนาเป็นแผ่นรองพื้น (underlay) ที่เก็บเสียงได้
การนำเส้นใยไนล่อนจากพรมที่ใช้แล้วมาใช้เป็นวัสดุเสริมแรงในคอนกรีต
ซึ่งสามารถลดปัญหาการจัดการขยะทางอ้อมได้ เป็นต้น
2. การออกแบบผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม (ecodesign)
เป็นการออกแบบที่ช่วยลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมโดยพิจารณาถึงผลกระทบของสินค้าตั้งแต่เริ่มผลิตจนถึงหลังการใช้งาน
เป็นการออกแบบที่เป็นที่นิยมในอุตสาหกรรมไฟฟ้า และยานยนต์
และขณะนี้เริ่มเป็นที่นิยมสำหรับสิ่งทอด้วย
ซึ่งอุตสาหกรรมตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำในห่วงโซ่อุปทานต้อง ร่วมมือกัน
ตัวอย่างนวัตกรรมสิ่งทอประเภทนี้ เช่น เส้นใยพอลิแล็คติก แอซิด (polylactic acid;
PLA) ซึ่งเป็นเส้นใยประดิษฐ์ที่ใช้วัตถุดิบจากข้าวโพด
จึงสามารถย่อยสลายได้ตามธรรมชาติ เป็นต้น
3. การใช้วัตถุดิบที่สามารถผลิตใหม่ได้ (renewables)
โดยการมุ่งเน้นใช้วัตถุดิบจากธรรมชาติซึ่งสามารถผลิตเพิ่มเติมได้ในอัตราเร็วกว่าการนำไปใช้เพื่อทดแทนวัถุดิบสังเคราะห์และสารเคมี
เป็นการพัฒนาที่ยั่งยืนเนื่องจากสามารถผลิตได้ต่อเนื่องในอัตราที่เร็วกว่าการใช้งาน
เส้นใยธรรมชาติและสารสกัดจากสมุนไพรสามารถนำมาประยุกต์ในการใช้งานต่าง ๆ
ตัวอย่างนวัตกรรมสิ่งทอประเภทนี้ เช่น
การพัฒนาสิ่งทอเทคนิคที่ต้องการความแข็งแรงสูง โดยเลือกใช้เส้นใยธรรมชาติ เช่น ป่าน
ปอ กัญชง เป็นต้น
4. การจัดการกับของเสีย (waste management)
โดยมุ่งเน้นการจัดการของเสียจากการผลิตให้มีการนำสารข้างเคียงจากการผลิตบางประเภทที่สามารถผลิตเป็นสินค้าอื่นได้ออกมา
การบำบัดของเสียก่อนปล่อยออกสู่สิ่งแวดล้อม ให้มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด
ตัวอย่างนวัตกรรมการจัดการของเสีย เช่น บริษัท Lenzing จำกัด ประเทศออสเตรีย
ที่ผลิตเส้นใย regenerated cellulose สามารถเอาสารข้างเคียงจากการผลิต เช่น xylitol
ออกมาและนำไปทำเป็นสารให้ความหวาน
และยังมีการบำบัดของเสียได้อย่างดีเยี่ยมซึ่งทำให้ได้ฉลากสิ่งแวดล้อม (Eco Lable)
โดยทางบริษัทได้ประชาสัมพันธ์กิจกรรมต่าง ๆ
ที่เกี่ยวข้องกับความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
ซึ่งลูกค้าก็ได้ให้การตอบรับเป็นอย่างดี
5. การใช้เทคโนโลยีใหม่ในการผลิต (novel technology)
ความก้าวหน้าในเทคโนโลยีมีอยู่มากมายและนำไปใช้ในอุตสาหกรรมสิ่งทอมากขึ้น เรื่อย ๆ
เทคโนโลยีเหล่านี้สามารถทำให้การผลิตใช้พลังงานน้อยลง และลดของเสีย
ตัวอย่างนวัตกรรม สิ่งทอประเภทนี้ เช่น
เทคโนโลยีพลาสมาที่สามารถตกแต่งสิ่งทอโดยไม่ใช้น้ำและ สารเคมี
การใช้กาวไหมในการตกแต่ง ฝ้ายโดยทดแทนสารเคมี
รวมทั้งนาโนเทคโนโลยีที่เข้ามามีบทบาทมากในอุตสาหกรรม สิ่งทอ เป็นต้น
ตัวอย่างนวัตกรรมสิ่งทอสีเขียวของประเทศไทย
สถาบันพัฒนาอุตสาหกรรมสิ่งทอได้ร่วมกับวิทยาลัยปิโตรเลียม
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พัฒนานวัตกรรมสิ่งทอสีเขียว คือ
ผ้าปิดจมูกที่ใช้เส้นใยที่ย่อยสลายได้ (PLA) และใช้เทคโนโลยีอิเลคโตรสปินนิ่ง
(electrospinning) ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
รวมทั้งผสมสารสกัดจากธรรมชาติของเปลือกมังคุด ซึ่งมีฤทธิ์ในการต้านทานเชื้อวัณโรค
ในการวิจัยนี้ได้เลือกพอลิแอลแล็คติกแอซิด (poly L-lactic acid)
เนื่องจากเป็นวัสดุที่สามารถย่อยสลายได้เองตามธรรมชาติ
ซึ่งพอลิแล็คไทด์ถูกนำมาใช้ทางการแพทย์ เช่น ใช้ในการเย็บแผล
จากการวิจัยพบว่า เส้นใยพอลิแอลแล็คติกแอซิด
ไม่สามารถต้านเชื้อแบคทีเรียชนิดใด ๆ ได้เลย
แต่เมื่อใส่สารสกัดจากเปลือกมังคุดในเส้นใยพอลิแอลแล็คติกแอซิด
จึงสามารถต้านเชื้อแบคทีเรียชนิด S.aureus และ B.Subtilis ได้
โดยเมื่อปริมาณสารสกัดจากเปลือกมังคุดที่ใส่ในเส้นใยมากขึ้นการต้านเชื้อแบคทีเรียก็เพิ่มขึ้นด้วย
ผลการทดสอบฤทธิ์ในการยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อวัณโรคดื้อยาโดยสารสกัดจากเปลือกมังคุดที่เคลือบบนแผ่นอิเล็คโตรสปินพบว่าสารสกัดจากเปลือกมังคุดเข้มข้น
30% และ 50% ที่เคลือบบนแผ่นเส้นใยอิเล็คโตรเลสปิน
สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของวัณโรคดื้อยาได้มากกว่า 99.99%
แผ่นอิเล็คโตรสปินดังกล่าวถูกนำไปพัฒนาเป็นองค์ประกอบของแผ่นปิดจมูกเพื่อใช้ในสาธารณะ
ซึ่งช่วยในการป้องกันเชื้อวัณโรค และแผ่นกรองอากาศในเครื่องปรับอากาศ
ซึ่งสามารถลดเชื้อแบคทีเรียและวัณโรคได้
จากตัวอย่างที่ได้กล่าวมาและหลักการต่าง ๆ
ในการพัฒนาข้างต้นประเทศไทย มีศักยภาพสูงในการพัฒนานวัตกรรมสิ่งทอสีเขียว
เนื่องจากประเทศไทยมีวัตถุดิบจากธรรมชาติค่อนข้างมาก
นอกจากนี้การออกแบบและเทคโนโลยีที่ใช้ภูมิปัญญาชาวบ้านผสมผสานเทคโนโลยีทันสมัยสามารถนำมาสู่สินค้าสีเขียวได้
ในขณะเดียวกันสินค้าประเภทนี้มีความต้องการในตลาดที่สำคัญ เช่น ตลาดสหภาพยุโรป
และตลาดญี่ปุ่น มากขึ้นเรื่อย ๆ หรือแม้แต่ตลาดในประเทศเอง ก็มีการตื่นตัวมากขึ้น
เช่น ถุงช็อปปิ้งที่ทำจากผ้าเป็นต้น
สำหรับอุตสาหกรรมสิ่งทอไทยในการพัฒนาสิ่งทอสีเขียว
สามารถทำได้โดยการสนับสนุนให้มีงานวิจัยด้านนี้มากขึ้น
การส่งเสริมความร่วมมือระหว่างนักวิจัยด้านสิ่งทอและด้านอื่น ๆ
รวมทั้งนักออกแบบจะช่วยเปิดโอกาสใหม่ให้กับอุตสาหกรรมสิ่งทอในภาวะการแข่งขันที่รุนแรงนี้
ข้อมูลจาก
: นวัตกรรมสิ่งทอ (Innovative Textiles)
: สถาบันพัฒนาอุตสาหกรรมสิ่งทอ
