พระไตรปิฎกฉบับประชาชน

พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๕

เล่มที่ ๓๘

๓. อายตนยมก

( ธรรมเป็นคู่คืออายตนะ )

ในหมวดนี้ มีหัวข้อเช่นเดียวกับขันธยมก คือ๑. ปัณณัตติวาร วาระว่าด้วยบัญญัติ๒. ปวัตติวาร วาระว่าด้วยความเป็นไป๓. ปริญญาวาร วาระว่าด้วยการกำหนดรู้

๑. ปัณณัตติวาร วาระว่าด้วยการบัญญัติ คือข้อนัดหมายกันรู้ คือ อายตนะ ( ที่ต่อ ) มี ๑๒ ได้แก่ อายตนะ คือ ตา , หู , จมูก , ลิ้น , กาย, รูป, เสียง, กลิ่น, รส, โผฏฐัพพะ , ใจ , ธรรม . ในปัณณัตติวารนี้ แบ่งออกเป็นวารย่อยอีก ๒ คือ อุทเทสวาร วาระว่าด้วยบทตั้ง โดยกล่าวถึงอายตนะ ๑๒ ไปทีละข้อ เช่น ตาเป็นอายตนะคือตา , อายตนะคือตา เป็นตา ฯลฯ นิทเทสวาร วาระว่าด้วยบทอธิบาย เช่น ตาเป็นอายตนะใช่หรือไม่ ? ตาที่เป็น ตาทิพย์ , ตาปัญญา ไม่ใช่อายตนะคือตา ส่วนอายตนะคือตาเป็นตาด้วย เป็นอายตนะคือตาด้วย , อายตนะคือตาเป็นตาใช่หรือไม่ ? ใช่ ฯลฯ .

๒. ปวัตติวาร วาระว่าด้วยความเป็นไปแบ่งออกเป็น ๓ ส่วนย่อย เช่นเดียวกับในขันธยมกดังต่อไปนี้?-

ก. อุปปาทวาร วาระว่าด้วยความเกิดขึ้น คำว่า อายตนะคือตาเกิดขึ้นแก่ผู้ใด อายตนะคือหูย่อมเกิดแก่ผู้นั้น ใช่หรือไม่ ? ผู้เกิดเป็นสัตว์ที่มีตา แต่ไม่มีหู มีอายตนะคือตาเกิดขึ้น แต่ไม่มีอายตนะคือหูเกิดขึ้น ผู้เกิดเป็นสัตว์ทีทางทั้งตาทั้งหู อายตนะคือตา และอายตนะคือหู ย่อมเกิดขึ้นอนึ่ง อายตนะคือหูเกิดขึ้นแก่ผู้ใด อายตนะคือตาย่อมเกิดขึ้นแก่ผู้นั้นใช่หรือไม่ ? ผู้เกิดเป็นสัตว์ที่มีหู แต่ไม่มีตา มีอายตนะคือหูเกิดขึ้น แต่ไม่มีอายุตนคือตาเกิดขึ้น ผู้ใดเกิดเป็นสัตว์ที่มีอายตนะคือหู และอายตนะคือตาย่อมเกิดมีทั้งอายตนะคือหูทั้งอายตนะคือตาเกิดขึ้น ฯลฯ

ข. นิโรธวารวาระว่าด้วยความดับ คำว่า อายตนะคือตาของผู้ใดดับ อายตนะของผู้นั้นยย่อมดับด้วยใช่หรือไม่ ? ผู้ที่กำลังเคลื่อนจากความเป็นสัตว์ที่มีตา แต่ไม่มีหูอายตนะย่อมดับ แต่อายตนะคือหูย่อมไม่ดับ ส่วนผู้ทีกำลังเคลื่อนจากควาเมป็นสัตว์ที่มีทั้งตาทั้งหู อายตนะคือตาและอายตนะคือหูย่อมดับ อนึ่ง อายตนะคือหูของผู้ใดย่อมดับ อายตนะของผู้นั้นย่อมดับใช่หรือไม่? ผู้ที่กำลังเคลื่อนจากความเป็นสัตว์ที่มีหูแต่ไม่มีตา อายตนะคือตาย่อมไม่ดับ ส่วนผู้มี่กำลังจะเคลื่อนจากความเป็นสัตว์ที่มีทั้งหูทั้งตา อายตนะคือหูและอายตนะคือตาย่อมดับ ฯลฯ

ค. อุปปาทนิฏรธวาร วาระว่าด้วยความเกิดความดับ อายตนะคือตาเกิดขึ้นแก่ผู้ใด อายตนะคือหูของผู้นั้นย่อมดับใช่หรือไม่ ? ไม่ใช่อนึ่ง อายตนะคือหูของผู้ใดดับ อายตนะคือตาของผู้นั้นย่อมเกิดขึ้นใช่หรือไม่ ? ไม่ใช่ ฯลฯ

๓. ปริญญาวาร วาระว่าด้วยการกำหนดรู้ผู้ใดกำหนดรู้อายตนะคือตา ผู้นั้นชื่อว่ากำหนดรู้ อายตนะคือหูใช่หรือไม่ ? ใช่ .อนึ่ง ผู้ใดกำหนดรู้อายตนะคือหู ผู้นั้นชื่อว่ากำหนดรู้อายตนะคือตาใช่หรือไม่ ? ใช่ ฯลฯ

<< ย้อนกลับ || หน้าถัดไป >>

- มูลยมก
- ขันธยมก
- อายตนยมก
- ธาตุนยมก
- สัจจยมก
- สังขารยมก
- อนุสยมก

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๒

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๓

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๔

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๕

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๖

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๗

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๘

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๙

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑๐

» พระะอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑๑

» พระอภิธรรมปิฎก เล่ม ๑๒