วรรณกรรมท้องถิ่นภาคเหนือ

วรรณกรรมพื้นบ้านภาคเหนือส่วนใหญ่เป็นเรื่องที่มาจาก ปัญญาสชาดก กวีพื้นบ้านได้เนื้อหามาจากชาดกเรื่องนี้มาประพันธ์ด้วยฉันทลักษณ์ของท้องถิ่น เช่น โคลง ค่าวธรรม ค่าวซอ เป็นต้น

วรรณกรรมพื้นบ้านภาคเหนือ มี ๔ ประเภทคือ วรรณกรรมโคลง วรรณกรรมค่าวธรรม วรรณกรรมค่าวซอ และวรรณกรรมเบ็ดเตล็ด

วรรณกรรมประเภทโคลง

โคลง หรือเรียกตามสำเนียงท้องถิ่นภาคเหนือว่า กะโลง เป็นฉันทลักษณ์ที่เจริญรุ่งเรืองในสมัยราชวงศ์มังรายตอนปลาย กวีสมัยอยุธยาได้นำรูปแบบโคลงของภาคเหนือมาประพันธ์เป็น โคลงสอง
โคลงสาม และโคลงสี่ ตัวอย่างวรรณกรรมโคลงของภาคเหนือที่รู้จักกันแพร่หลาย ได้แก่ โคลงหงส์ผาคำ โคลงพรหมทัต โคลงเจ้าวิทูรสอนหลาน โคลงพระลอสอนโลก โคลงปทุมสงกา เป็นต้น

วรรณกรรมประเภทค่าวธรรม

ค่าวธรรม หรือ ธรรมค่าว คือ วรรณกรรมที่ประพันธ์ตามแนวชาดก ฉันทลักษณ์ของค่าวธรรมส่วนใหญ่ เป็นร่ายยาว แทรกคาถาภาษาบาลี ภิกษุจะนำค่าวธรรมมาเทศน์ในอุบาสกอุบาสิกาฟังในวันอุโบสถศีล ค่าวธรรมจึงจัดเป็นวรรณกรรมศาสนา ตัวอย่างวรรณกรรมค่าวธรรม เช่น พรหมจักร บัวรมบัวเรียว มหาวงศ์แตงอ่อน จำปาสี่ต้น แสงเมืองหลงถ้ำ สุพรหมโมขะ หงส์ผาคำ วัณณพราหมณ์ เป็นต้น

วรรณกรรมประเภทค่าวซอ

ค่าวซอ เป็นคำประพันธ์ภาคเหนือรูปแบบหนึ่ง นิยมนำมาอ่านในที่ประชุมชน เรียกว่า เล่าค่าว หรือใส่ค่าวเนื้อเรื่องเป็นนิทานพื้นบ้าน เป็นที่นิยมของชาวบ้าน เพราะได้ฟังเสียงไพเราะจากผู้อ่านและได้รับความเพลิดเพลินจากเนื้อเรื่องนิทาน การอ่านค่าวนิยมในงานขึ้นบ้านใหม่ งานแต่งงาน บวชลูกแก้ว (บวชเณร) และงานปอยเข้าสังข์ (งานทำบุญอุทิศส่วนกุศลแก่ผู้ล่วงลับ) ได้แก่ วรรณพราหมณ์ หงส์หิน จำปาสี่ต้น บัวระวงศ์หงส์อำมาตย์ เจ้าสุวัตรนางบัวคำ ก่ำก๋าดำ เป็นต้น

วรรณกรรมเบ็ดเตล็ด

คำอู้บ่าวอู้สาว เป็นคำสนทนาเกี้ยวพาราสีของหนุ่มสาวชาวบ้านลานนาในอดีต
การจ๊อย เป็นการขับลำนำโดยไม่มีดนตรีบรรเลงประกอบ เนื้อหาเป็นการคร่ำครวญถึงความรักระหว่างชายหนุ่มกับหญิงสาว
คำเรียกขวัญหรือคำร้องขวัญ เป็นบทสวดสู่ขวัญใช้ในพิธีกรรมต่างๆ เช่น คำเรียกขวัญของคู่บ่าวสาว คำเรียกขวัญควาย เป็นต้น
การซอหรือซอ เป็นการขับลำค่อนข้างจะมีพิธีรีตอง คือช่างซอจะต้องได้รับการฝึกฝนและมีดนตรีประกอบ
<< ย้อนกลับ | หน้าถัดไป>>