เทคโนโลยี นวัตกรรม สิ่งประดิษฐ์ วิศวกรรม เกษตรศาสตร์ >>

ข้อมูลการเกษตร

ปศุสัตว์

การตรวจสุขภาพสัตว์เบื้องต้น

โดย สพญ.ภาวิณี วงศ์สนสุนีย์

สุขภาพสัตว์ป่วย

กรณีสัตว์ที่ป่วย หรือสัตว์ที่มีสุขภาพไม่สมบูรณ์ อาการที่ผู้เลี้ยงสัตว์สามารถสังเกตพบได้ มีดังนี้

1. การกินอาหาร สัตว์ป่วยจะกินอาหารน้อยลงหรือไม่สนใจที่จะกินอาหาร
2. อุณหภูมิของร่างกาย สัตว์ป่วยจะมีอุณหภูมิของร่างกายสูงกว่าปกติ หรือเรียกว่า "สัตว์มีไข้"
   
   โค ป่วย อุณหภูมิร่างกายสูงกว่า 103 องศาฟาเรนไฮต์
   แพะ ป่วย อุณหภูมิร่างกายสูงกว่า 105 องศาฟาเรนไฮต์
   แกะ ป่วย อุณหภูมิร่างกายสูงกว่า 104 องศาฟาเรนไฮต์
   สุกร ป่วย อุณหภูมิร่างกายสูงกว่า 103 องศาฟาเรนไฮต์
   กระต่าย ป่วย อุณหภูมิร่างกายสูงกว่า 103 องศาฟาเรนไฮต์
   
   อุณหภูมิของร่างกายสูงกว่าปกติเมื่อสัตว์ป่วย สาเหตุก็เนื่องจากเชื้อโรคไปรบกวนการควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย
   
3. ความสนใจกับสภาพแวดล้อม สัตว์ป่วยจะแสดงอาการซึม ไม่สนใจต่อสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลง หรือเสียงเคาะเรียก
   
4. จมูก บริเวณปลายจมูกของสัตว์ป่วยจะแห้ง อาจพบน้ำมูกใสหรือขุ่นเขียวก็ได้แล้วแต่ชนิดของเชื้อโรค
   
5. ไอหรือจาม โดยเฉพาะสุกรหรือกระต่ายที่ป่วยด้วยโรคติดเชื้อทางระบบหายใจ จะมีอาการไอหรือจามมาก
   
6. ผิวหนังและขน สัตว์ป่วยจะมีผิวหนังซีดขาว (สุกร) และขนจะหยาบยาวไม่เป็นมันหรือเป็นแผล หรือมีฝีหรือตุ่มแดงที่ผิวหนัง
   
7. เยื่อตาและเหงือก จะมีสีชมพูเข้มหรือแดงเมื่อสัตว์ป่วยมีไข้ หรือมีสีขาวซีดเมื่อสัตว์ป่วยเป็นโรคโลหิตจาง หรือโรคพยาธิภายใน หรือมีเลือดตกภายในช่องท้อง หรือช่องอกหรือมีพาราไซค์ในเลือด เป็นต้น
   
8. การกินน้ำ สัตว์ป่วยจะกินน้ำน้อยลง และถ้าสัตว์ไม่สนใจที่จะกินน้ำเลยแสดงว่าสัตว์ป่วยหนัก หรือใกล้ตาย
   
9. การหายใจ อัตราการหายใจของสัตว์ป่วยอาจจะเพิ่มมากขึ้นหรือน้อยลงกว่าปกติก็ได้ และการหายใจขึ้นลงของทรวงอกจะไม่สม่ำเสมอ สาเหตุส่วนมากเนื่องมาจากการติดเชื้อโรคทางระบบหายใจ หรือโรคหัวใจ
   
10. การเต้นของหัวใจ อัตราการเต้นของหัวใจของสัตว์ป่วยอาจจะเร็วหรือช้ากว่าปกติ ซึ่งสาเหตุอาจเนื่องมาจากโรคโลหิตเป็นพิษ โรคติดเชื้อทางระบบหายใจ โรคหัวใจ หรือมีเลือดตกในช่องท้องหรือช่องอกก็ได้
    
11. การขับถ่ายอุจจาระ อุจจาระของสัตว์ป่ามักจะมีลักษณะแข็งเป็นเม็ด หรือเหลวเป็นน้ำหรือมีเลือดหรือมูกเลือดปนออกมา
    
12. การขับถ่ายปัสสาวะ ปัสสาวะของสัตว์ป่ามักจะมีลักษณะขุ่นหรือมีเลือดปน หรือมีสีเหลืองเข้มขึ้น
    
13. การเจริญเติบโต สัตว์ป่วย จะโตช้า ผอม ซึ่งสาเหตุที่พบเป็นปัญหามากคือ โรคพยาธิภายในและภายนอก หรือโรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง หรือโรคปอดเรื้อรัง
    
14. การสืบพันธุ์ สัตว์เพศเมียและผู้เมือถึงอายุสมบูรณ์เพศหรือสมบูรณ์พันธุ์ แต่ไม่แสดงอาการหรือลักษณะของเพศ หรือความต้องการทางเพศออกมาให้เห็น
    
15. การคลอดลูก เมื่อสัตว์ตั้งท้องและถึงกำหนดคลอดลูกแล้ว แต่ไม่มีการคลอด (ท้องเทียม) เกิดขึ้น หรือระยะเวลาการคลอดนานกว่าปกติ หรือการคลอดที่ผิดปกติ เนื่องจากเชิงกรานแคบ หรือลูกตัวโตเกินไป หรือช่องคลอดไม่เปิด หรือมดลูกไม่มีแรงบีบตัว
    
16. เต้านม สัตว์ป่วยด้วยโรคเต้านมอักเสบ จะพบอาการเต้านมบวม แดง ร้อนและแข็ง (ไม่นุ่มหรือ)
    
17. ช่องคลอด ภายหลังการผสมพันธุ์ หรือการคลอดลูกที่มีการจัดการไม่สะอาด จะพบหนองสีครีมหรือเขียวไหลออกมาจากช่องคลอด
    
18. การเดินและท่าเดิน การเดินและท่าเดินจะผิดปกติเมื่อสัตว์ป่วยด้วยโรคทางระบบประสาท ตัวอย่างเข่น เดินเป็นวงกลมหรือเดินแข็งเกร็ง เพราะเป็นโรคบาดทะยัก เป็นต้น

หลักการตรวจสุขภาพสัตว์เบื้องต้น ที่จะใช้ประกอบการวินิจฉัยโรคเบื้องต้นนั้น จะต้องอาศัยข้อมูลดังต่อไปนี้มาประกอบกัน คือ

1. ประวัติสุขภาพสัตว์

ซึ่งมีรายละเอียดตามประเภทของสัตว์ ดังตัวอย่างต่อไปนี้

ประวัติโคหรือแพะ หรือแกะ หมายเลข.........................

วันเดือน ปี เกิด....................................................เพศ...................................
พ่อหมายเลข.........................................แม่หมายเลข......................................
ทำวัคซีนโรคปากเท้าเปื่อยชนิด........................................................................
ครั้งต่อไปเมื่อ.................................ครั้งต่อไปเมื่อ..........................
ครั้งต่อไปเมื่อ........................................ครั้งต่อไปเมื่อ...................................
ทำวัคซีนโรคคอบวม (เฮโมรายิกเซพติเมีย)เมื่อ...................................................
ครั้งต่อไปเมื่อ................................ครั้งต่อไปเมื่อ...........................
ทำวัคซีนโรคไข้ขา (แบคก์เลกซ์) เมื่อ................................................................
ครั้งต่อไปเมื่อ................................ครั้งต่อไปเมื่อ...........................
ทำวัคซีนโรคแท้งติดต่อ (บรูเซลโลซีส) สเตรน .......................เมื่อ......................
ตรวจโรคแท้งติดต่อเมื่อ.....................................ผล........................................
ครั้งต่อไปเมื่อ.........................ผล.............................กรณีไม่ได้ทำวัคซีน)
ตรวจพยาธิเมื่อ...............................................พบพยาธิ.................................
ยาถ่ายพยาธิชื่อ................................................ถ่ายพยาธิเมื่อ........................
ครั้งต่อไปเมื่อ...............................ครั้งต่อไปเมื่อ............................
ป่วยครั้งแรกเมื่อ..............................................อาการที่พบ.............................
...............................................................................................................
ยาที่ใช้รักษา.............................................................................................
...............................................................................................................
ผลการรักษา..............................................................................................
...............................................................................................................
ป่วยครั้งที่สองเมื่อ...........................................อาการที่พบ.............................
...............................................................................................................
ยาที่ใช้รักษา..............................................................................................
...............................................................................................................
ผลการรักษา...............................................................................................
...............................................................................................................
ป่วยครั้งที่สามเมื่อ...........................................อาการที่พบ.............................
...............................................................................................................
ยาที่ใช้รักษา..............................................................................................
...............................................................................................................
ผลการรักษา..............................................................................................
...............................................................................................................
หมายเหตุ...................................................................................................
...............................................................................................................

ประวัติสุกรพันธุ์.............................เบอร์.....................
วัน เดือนปีเกิด.............................................เพศ...........................................
ฉีดธาตุเหล็กเมื่อ.......................................ปริมาณ..............................มิลลิกรัม
ทำวัคซีนโรคอหิวาต์สุกรเมื่อ.............................ครั้งต่อไปเมื่อ.............................
ครั้งต่อไปเมื่อ........................................ครั้งต่อไปเมื่อ.....................................
ทำวัคซีนโรคปากเท้าเปื่อยชนิด..........................................เมื่อ.........................
ครั้งต่อไปเมื่อ...........................ครั้งต่อไปเมื่อ................................
ครั้งต่อไปเมื่อ...........................ครั้งต่อไปเมื่อ................................
ตรวจพยาธิเมื่อ......................................พบพยาธิชนิด....................................
ถ่ายพยาธิด้วยยา.....................................เมื่อ...............................................
ครั้งต่อไปเมื่อ...........................ตรวจพยาธิเมื่อ.............................
ผล..........................................................................
ตรวจโรคแท้งติดต่อเมื่อ.................................ผล............................................
ครั้งต่อไปเมื่อ....................................ผล....................................
ป่วยครั้งแรกเมื่อ..........................................อาการที่พบ..................................
ยาที่ใช้รักษา...............................................................................................
ผลการรักษา...............................................................................................
ป่วยครั้งที่สองเมื่อ........................................อาการที่พบ.................................
ยาที่ใช้รักษา...............................................................................................
ผลการรักษา..............................................................................................
หมายเหตุ..................................................................................................

2. ข้อมูลเกี่ยวกับจำนวนสัตว์ป่วย

ข้อมูลเกี่ยวกับจำนวนสัตว์ป่วยที่เกิดขึ้น ก็ยังสามารถนำมาใช้ประกอบการวินิจฉัยโรคเบื้องต้นได้อีกด้วย ดังนี้

1. ถ้ามีจำนวนสัตว์ป่วย 1 หรือ 2 ตัวในฝูงเดียวกันหรือคอกเดียวกัน และจำนวนสัตว์ป่วย ไม่เพิ่มจำนวนมากขึ้นในวันต่อมา อาจจะวินิจฉัยว่าสัตว์ป่วยตัวนั้นเป็น โรค ไม่ระบาด
   
2. ถ้ามีจำนวนสัตว์ป่วยมากว่า 3 ตัวขึ้นไปในฝูงเดียวกันหรือคอกเดียวกันและจำนวนสัตว์ป่วย เพิ่มจำนวนมากขึ้นในวันต่อมา อาจจะวินิจฉัยว่าสัตว์ป่วยเหล่านั้นเป็นโรคระบาด หรือการจัดการฟาร์มในด้านการเลี้ยงดู หรืออาหารล้มเหลว

จากจำนวนสัตว์ป่วยจึงสามารถช่วยบ่งบอกถึงความรุนแรงของสาเหตุที่ทำให้สัตว์ป่วย และความยากง่ายในการรักษาหรือการแก้ไขและในกรณีที่เกิดโรคระบาด ควรรีบแจ้งหน่วยงานสัตว์แพทย์ของราชการให้ช่วยแก้ไขโดยด่วน

3. อาการที่สัตว์ป่วยแสดงออกมาให้เห็น

ซึ่งอาการที่สัตว์ป่าแสดงออกนั้น สามารถตรวจพบได้โดย

1. การซักถามจากคนเลี้ยงสัตว์ การซักถามอาการของสัตว์จากคนเลี้ยงสัตว์นั้น จะมีความเชื่อถือได้ไม่เกิน 70 เปอร์เซ็นต์ เพราะคนเลี้ยงสัตว์ ถ้ารักสัตว์เลี้ยงของตนเองมากก็จะเล่าอาการป่วยของสัตว์มากเกินความจริง หรือถ้าไม่สนใจสัตว์เลี้ยงของตนเองคนเลี้ยงก็ยังคงไม่กล้าเล่าอาการป่วยจริงอีก เพราะกลับจะถูกต่อว่า ว่าไม่สนใจสัตว์ปล่อยให้สัตว์ป่วยหนักแล้วจึงมาแจ้ง ส่วนมากคนเลี้ยงสัตว์ประเภทหลังนี้ จะบอกว่าสัตว์เพิ่งป่วย ถึงแม้ว่าความจริงสัตว์ป่วยตัวนั้นจะป่วยมาแล้วหลายวันก็ตาม
   
2. การตรวจพบอาการได้จากการสังเกต อาการที่ตรวจพบได้นั้น ได้มาจากการสังเกตจากตัวสัตว์ป่วยประกอบกับสภาพแวดล้อมรอบ ๆ ตัวสัตว์ อาการที่สามารถตรวจพบได้ด้วยการสังเกตได้แก่ อาการซึม เบื่ออาหารไม่กินอาหารหรือกินอาหารน้อย น้ำมูกไหล ขี้ตากรัง หายใจลำบาก หรือหายใจแรง ไอหรือจาม น้ำลายไหล ปลายจมูกแห้ง ผิวหนังซีดขาวหรือหยาบแห้งไม่เป็นมัน ขนยาวไม่เป็นมัน การเดิน-นั่ง-นอนผิดปกติ อุจจาระเป็นเม็ด (ยกเว้นกระต่าย) หรือเหลวเป็นน้ำ หรือมีมูกเลือดปนออกมาด้วยปัสสาวะสีเหลืองเข้ม หรือขุ่น หรือมีเลือดปน เป็นต้น
   
3. การตรวจพบอาการได้โดยการใช้มือสัมผัส อาการที่ตรวจพบได้โดยการใช้มือสัมผัส ได้แก่ อาการไข้ (โดยใช้หลังมือแนบที่บริเวณหลังหู หรือบริเวณขาหนีบของสัตว์) หรือบริเวณที่มีการบวมเพื่อตรวจดูว่าเป็นฝีหรือเนื้องอกหรือบริเวณท้องของสัตว์ที่มีอาการบวม เพื่อดูว่าเป็นฝีหรือไส้เลื่อน เป็นต้น
   
4. การตรวจพบอาการไข้โดยการใช้ปรอทวัดไข้ ปรอทวัดไข้สามารถบอกให้ผู้เลี้ยงสัตว์ทราบว่าสัตว์เลี้ยงของตนป่วยหรือไม่ และช่วยให้ผู้เลี้ยงสัตว์ทราบว่ายาที่ใช้รักษานั้นออกฤทธิ์ทำลายเชื้อโรคในตัวสัตว์ได้ดีแค่ไหน การใช้ปรอทวัดไข้ยังสามารถช่วยบ่งบอกถึงระยะเวลาของการรักษาว่าจะรักษานานกี่วัน ถ้าการรักษาด้วยยารักษาโรคนั้นออกฤทธิ์ทำลายเชื้อโรคในตัวสัตว์ได้ดีแล้ว อุณหภูมิของร่างกายสัตว์ป่วยก็จะลดลงเป็นปกติในวันต่อมา และให้ทำการรักษาต่ออีก 2 วัน และถ้าอุณหภูมิของร่างกายสัตว์ป่วยลดลงเป็นปกติในวันที่ 2 หรือวันที่ 3 ให้ทำการรักษาต่ออีก 2 วันเช่นกัน แต่ถ้าสัตว์ยังคงมีอาการไข้เหมือนเดิมแสดงว่ายารักษาโรคนั้นใช้ไม่ได้ผล ระยะเวลาของการรักษาก็จะนานขึ้น

จากการตรวจหาอาการสัตว์ป่วยทั้ง 4 วิธีนั้น จะช่วยให้ผู้เลี้ยงสัตว์ทราบว่าสัตว์ของตนป่วยหรือไม่ แต่ถ้ามีประสบการณ์และความรู้มากพอผู้เลี้ยงสัตว์ก็จะสามารถบอกได้ว่าสัตว์ของตนป่วยเป็นโรคเกี่ยวกับระบบใดของร่างกายสัตว์ หรือป่วยเป็นโรคระบาดหรือไม่ เพื่อจะได้ทำการแก้ไขได้ถูกต้องก่อนที่สัตว์จะตายหรือแก้ไขไม่ทัน

ถ้าผู้เลี้ยงสัตว์ไม่มีความรู้เกี่ยวกับการตรวจสุขภาพสัตว์เบื้องต้นแล้ว สัตว์ที่เพิ่งเริ่มป่วยก็จะไม่ได้รับการบำบัดรักษาอย่างถูกต้องในทันที ซึ่งอาจจะมีผลทำให้สัตว์บางตัวตายและบางตัวป่วยเรื้อรัง เนื่องจากร่างกายสามารถต่อสู้เชื้อโรคได้บ้าง จึงอาจไม่ถึงตายแต่จะแสดงอาการป่วยหนักออกมาให้เห็น ซึ่งในช่วงนี้การรักษาจะยากขึ้นและสัตว์ป่วยจะโตช้าและผอมลง

» สุขภาพสัตว์ปกติ
» สุขภาพสัตว์ป่วย
» โรคต่าง ๆที่พบโดยทั่วไป

🍁 "บ้าน" มรดกทางวัฒนธรรม
"บ้าน" คือการบอกเล่าความเป็นมา คือการบอกล่าวถึงพัฒนาการในการดำรงชีพของมนุษย์ "บ้าน" ที่อยู่อาศัยหนึ่งในปัจจัยสี่ ซึ่งมีความจำเป็นสำหรับมนุษย์ และบ่งบอกถึงความั่นคง

🍁 ภูมิปัญญากีฬาไทย
กีฬาไทยที่บรรพชนไทยค้นคิด และถ่ายทอดมาสู่ลูกหลาน บางชนิดกลายเป็นตำนานและความทรงจำ และบางชนิดยังคงมีการเล่นกันอยู่

🍁 สะพานสู่ฟ้าใหม่
สะพานข้ามน้ำเป็นสัญลักษณ์การข้ามอุปสรรคขวางกั้นไปสู่จุดหมาย และการเชื่อมโยงสิ่งตรงข้ามมา เพื่อสร้างเอกภาพอันกลมกลืนมั่นคง

🍁 ทิวธงมงคลชัย
สิ่งสะท้อนความคิด และสืบทอดคติความเชื่อ ขนบธรรมเนียมประเพณี ของชนรุ่นแล้วรุ่นเล่า จากยุคสมัยหนึ่งสู่อีกยุคสมัยหนึ่ง ดุจตัวแทนที่น้อมนำสู่มงคลแห่งชีวิต

🍁 พระราชลัญจกรประจำรัชกาล
ตราประจำพระมหากษัตริย์ แต่ละรัชกาล ซึ่งจะทรงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นเมื่อเริ่มต้นรัชกาล เพื่อประทับกำกับพระปรมาภิไธย ในเอกสารสำคัญต่างๆของชาติ ที่เกี่ยวกับราชการแผ่นดิน

🍁 สามล้อไทย
วิถีหนึ่งของสายทาง ซึ่งแม้เวลาจะหมุนเวียนเปลี่ยนไป หากสายทางของสามล้อยังคงผูกพัน เป็นส่วนหนึ่งของสังคมไทย

🍁 กีฬาสัตว์
ด้วยนิสัยช่างสังเกตของคนไทย จึงเป็นที่มาของกีฬาซึ่งใช้สัตว์เป็นผู้แข่งขัน จนกลายเป็นกิจกรรมบันเทิงพื้นบ้าน ยามว่างนับแต่อดีต

🍁 ตาลปัตร พัดรอง
พัดที่ทำจากใบตาลมีหลายรูปแบบ สำหรับใช้โบกให้ความเย็น และใช้เป็นการบ่งบอกถึงฐานะ บรรดาศักดิ์ของผู้ใช้

🐍 โปรดระวังงูฉก

สภาพสังคมที่เปลี่ยนไป
สภาพแวดล้อมเริ่มไม่เป็นมิตร

ผลกระทบต่อการดำเนินชีวิต
คือความแปรปรวนทางจิตใจ
ขาดความมั่นคงทางอารมณ์

ความเสี่ยงสูงต่อการที่จะความล้มเหลว
ถ้าไม่ปรับตัวรับมือความเปลี่ยนแปลง

ประคับประคองชีวิต
เปลี่ยนแนวคิดและเป้าหมายถ้าจำเป็น

ซื่อสัตย์ต่อตนเองและหลักการ
แน่วแน่แก้ไข...

ไม่มีอะไรมาทำร้ายได้.

🐍 งูเขียว หางบอบช้ำ : เขียน

ชีวิตเริ่มต้นอีกครั้งหลังเกษียณ
ภูจอมยุทธ | Podcast

ชีวิตในแบบฉบับของตัวเอง หิวก็กินง่วงก็นอน อยากทำอะไรก็ทำ เบียดเบียนสภาพแวดล้อมแต่พองาม ประสบการณ์แบ่งปันผู้คน มากบ้างน้อยบ้าง วัดกับร้านเหล้าถือเป็นสถานอโคจร ที่ต้องรักษาระยะห่าง คลิกดู👆