การเมืองการปกครองไทย

มูลเหตุที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475

การเปลี่ยนแปลงการปกครองของไทยในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ คนไทยเราก็มิได้ถือว่ามีความสำคัญอะไรมากนัก เพราะยังอยู่ภายใต้การปกครองของกษัตริย์อยู่เหมือนเดิม คือ กษัตริย์ยังมีอำนาจเด็ดขาดในการจัดการปกครองประเทศ หรือแม้แต่การปรับปรุงเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการบริหารราชการแผ่นดินของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประชาชนคนไทยยังถือว่าเป็นเพียงความก้าวหน้าของการจัดการปกครองชั้นหนึ่งภายใต้การปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เท่านั้น ส่วนการเปลี่ยนแปลงที่ถือว่ามีความสำคัญยิ่งต่อชีวิตและความเป็นอยู่ของคนไทยทั้งประเทศและเป็นเหตุการณ์ที่ประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกได้ยอมรับว่าการเปลี่ยนแปลงวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 นี้เป็นการเปลี่ยนแปลงการปกครองของไทยที่สำคัญยิ่ง เพราะเป็นการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยซึ่ง มีพระมหากษัตริย์เป็นประมุขของประเทศ แต่ทรงอยู่ภายใต้กฎหมายรัฐธรรมนูญการปกครองของไทย ส่วนมูลเหตุของการเปลี่ยนแปลงการปกครองครั้งนี้ ได้มาจากหลายทาง เช่น การไหลเข้าแห่งวัฒนธรรมทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตย ประชาชนได้รับการศึกษามากขึ้น สภาพเศรษฐกิจตกต่ำ ความไม่เป็นธรรมในสังคมและความผันผวนทางการเมืองในประเทศ เป็นต้น

กระมล ทองธรรมชาติ และคณะ ได้อธิบายถึงมูลเหตุของการก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองเกิดขึ้นเมื่อ 24 มิถุนายน 2475 ไว้ดังนี้

2.1 ปัญหาเศรษฐกิจของประเทศตกต่ำ
สภาพเศรษฐกิจในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ถือว่า รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นระยะที่เศรษฐกิจเฟื่องฟูที่สุดหลังจากการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงโครงสร้างการบริหารราชการแผ่นดิน แต่หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 1 ทำให้ประเทศต่าง ๆ ได้รับผลกระทบจากสงครามทำให้เศรษฐกิจตกต่ำ ทั้งนี้เนื่องจากหลายประเทศได้หยุดการผลิตสินค้าหันมาผลิตอาวุธแทน การเปลี่ยนแปลงโดยวิธีนี้ทำให้ประเทศอเมริกาได้รับผลประโยชน์มาก แต่ผลเสียกลับตกไปลู่ประเทศต่าง ๆ ตลอดถึงประเทศไทย ในสมัยของรัชกาลที่ 6 และ 7 พระองค์ก็ได้พยายามอย่างยิ่งที่จะแก้ไขปัญหาเศรษฐกิจตกต่ำ จึงทำให้พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงใช้วิธีการหลายประการแก้ปัญหาเศรษฐกิจ เช่น การยุบหน่วยงานของทางราชการที่พระองค์เห็นว่าไม่มีความจำเป็นและเป็นหน่วยงานที่มีความซ้ำซ้อนกับหน่วยงานอื่น และให้ข้าราชการบางส่วนออกจากราชการจนเป็นเหตุให้ผู้ที่ออกจากงานเกิดความไม่พอใจ เพราะตนได้รับความเดือดร้อนเป็นอย่างมาก
ความยุ่งยากทางเศรษฐกิจของประเทศนี้ คณะบุคคลผู้ก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครองหรือ “คณะราษฎร” ได้กล่าวโจมตีว่าเป็นเพราะระบบการปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ล้าสมัย ไม่มีประสิทธิภาพ ประกอบทั้งรัฐบาลอ่อนแอไม่มีความสามารถจึงไม่สามารถจะแก้ปัญหาเศรษฐกิจให้เกิดผลดีได้ จึงจำเป็นที่จะต้องเปลี่ยนแปลงการปกครองประเทศให้ทันสมัยเช่นนานาประเทศ มิฉะนั้นราษฎรจะเดือดร้อนมากขึ้น

2.2 ปัญหาความไม่เป็นธรรมของสังคม
การเลื่อนชั้นเลื่อนตำแหน่งในวงราชการย่อมจะมีปัญหา แม้แต่ 2 ขั้นของเงินเดือนข้าราชการยังมีปัญหาทุกหน่วยงานทุกวงการว่าทำกันอย่างนั้นไม่เป็นธรรม ไม่ยุติธรรม แล้วแต่จะว่าไป สำหรับผู้สร้างความหวังว่าจะได้แต่ไม่ได้ ในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวก็เหมือนกัน บรรดาผู่ที่ไม่ได้รับการเลื่อนขั้นเลื่อนตำแหน่งหรือผู้ที่ถูกถอดถอนออกจากตำแหน่ง เกิดความไม่พอใจเห็นถึงความไม่เป็นธรรมในวงราชการ
อีกอย่างหนึ่งผู้ที่รับราชการเป็นเชื้อพระวงศ์ย่อมจะมีโอกาสได้ตำแหน่งที่สำคัญ ๆ กว่าสามัญชนที่รับราชการ จึงทำให้คนบางคนบางกลุ่มประจบสอพลอทำการทุจริตฉ้อราษร์บังหลวงเกิดขึ้น ยิ่งไปกว่านั้นกลุ่มบุคคลที่มีความคิดก้าวหน้ายังเห็นถึงความเลื่อมล้ำต่ำสูงทางสังคมของชนชั้นปกครอง อันได้แก่พวกเจ้าและขุนนางข้าราชการชั้นผู้ใหญ่กับชนชั้นที่อยู่ใต้ปกครอง อันได้แก่ประชาชนทั่ว ๆ ไปว่ามีชีวิตความเป็นอยู่ที่แตกต่างกัน พวกชนชั้นปกครองนั้นมีชีวิตความเป็นอยู่อย่างหรูหราฟุ่มเฟือย ในขณะที่ประชาชนส่วนใหญ่มีชีวิตอยู่อย่างแร้นแค้นแสนทุกข์สาหัส สภาพความทุกข์ยากของสังคมดังกล่าวเป็นมูลเหตุของการเปลี่ยนแปลงการปกครอง

2.3 ปัญหาความตื่นตัวทางการเมืองแบบตะวันตกของคนรุ่นใหม่
พวกคนรุ่นใหม่ที่ได้รับการศึกษาจากประเทศตะวันตก และนิยมชมชอบลัทธิการเมืองการปกครองแบบเสรีนิยมและแบบประชาธิปไตยของประเทศตะวันตก ต่างก็มองเห็นความล้าหลังของการจัดการปกครองของไทยที่ยังเป็นแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์อยู่ ซึ่งทำให้ผู้ปกครองเพียงคนเดียวเท่านั้นมีอำนาจเด็ดขาดในการปกครอง

การปกครองแบบนี้ทำให้ประเทศชาติไม่เจริญรุ่งเรือง ไม่ทันต่อสภาพการณ์เปลี่ยนแปลงของโลกอย่างรวดเร็ว พวกคนหนุ่มรุ่นใหม่ที่ได้รับการศึกษาเห็นว่า การเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นแบบประชาธิปไตยเท่านั้นจึงจะทำให้ประเทศเจริญก้าวหน้าทัดเทียมกับอารยประเทศ แนวความคิดอันนี้จึงเป็นแรงผลักดันก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครองปี 2475 ดังกล่าว
สรุปได้ว่าสาเหตุของการเปลี่ยนแปลงการปกครองนั้น เนื่องมาจากความอดอยากของไพร่ฟ้าประชาราษฎร์ การไม่ได้รับความเป็นธรรมในสังคมและการไหลเข้ามาซึ่งวัฒนธรรมทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยจากประเทศตะวันตก