ประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ บุคคลสำคัญ ประเทศและทวีป >>
ประชุมพงศาวดาร
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงพระนิพนธ์อธิบายเกี่ยวกับหนังสือประชุมพงศาวดารไว้
มีความว่า
ที่จริง การศึกษาหาความรู้พงศาวดาร
และตำนานเก่าย่อมถือว่าเป็นส่วนสำคัญอย่างหนึ่งใน การศึกษาทั่วทุกประเทศ
ในสยามประเทศแต่โบราณมา
ท่านผู้เป็นใหญ่ในแผ่นดินตั้งต้นแต่สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในรัชกาลก่อน ๆ มา
ก็ย่อมเป็นพระราชธุระทำนุบำรุงความรู้พงศาวดารตลอดมาแทบทุกรัชกาล
ยกตัวอย่างเพียงชั้นกรุงรัตนโกสินทร์นี้ ในรัชกาลที่ 1
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ก็ได้เป็นพระราชธุระชำระ พระราชพงศาวดารกรุงเก่า
และโปรดให้ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย แต่เมื่อครั้งดำรงพระเกียรติยศ
กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ทรงรับหน้าที่ชำระ หนังสือพงศาวดารเหนือ
อันเป็นเรื่องพงศาวดารก่อน สร้างกรุงศรีอยุธยา อีกเรื่องหนึ่ง
มาในรัชกาลที่
3 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
ดูเหมือนจะได้โปรดให้ผู้ใดรวบรวมเรื่องราวเมืองสุโขทัย ครั้งเป็นราชธานี
ที่ว่าเป็นหนังสือนางนพมาศ แต่งเรื่อง 1
และได้ทรงอาราธนากรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรสทรงเรียบเรียงพระราชพงศาวดาร
ต่อที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก ได้ทรงไว้ คือ ตั้งแต่ตอนตั้งกรุงธนบุรี
มาจนถึงปี ชวด จัตวาศก จุลศักราช 1154 พ.ศ.2335 ในรัชกาลที่ 1
หนังสือพระราชพงศาวดาร ฉบับนี้มาถึงรัชกาลที่ 4 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ได้โปรดให้กรมหลวงวงศาธิราชสนิทชำระ แลทรงตรวจแก้ไขเองอีกครั้งหนึ่ง คือ
พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา ซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
เจ้าฟ้าภานุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภานุพันธ์วงศ์วรเดช ได้ทรงพิมพ์เป็นครั้งแรกนั้น
ต่อมาในรัชกาลที่ 4 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ได้เอาพระทัยใส่เสาะแสวงหาหนังสือพงศาวดารรวบรวมไว้ ในหอหลวงหลายเรื่อง
ที่ได้พบฉบับแล้วคือ เรื่องราวครั้งกรุงสุโขทัยเป็นราชธานี
ที่อ่านและแปลจากศิลาจารึก ซึ่งเสด็จไปพบแต่ครั้งยังทรงผนวช
แลโปรดให้เอามาไว้ในวัดพระศรีรัตนศาสดารามนั้น ก็ควรนับเป็นเรื่องหนึ่ง
หนังสือพงศาวดารกรุงเก่า แปลจากภาษารามัญที่เรียกกันว่า คำให้การขุนหลวงหาวัด
เรื่องหนึ่ง หนังสือพงศาวดารเขมร มีรับสั่งให้แปลออกเป็นภาษาไทย เมื่อปีเถาะ สัปตศก
จุลศักราช 1217 พ.ศ.2398 เรื่องหนึ่ง พงศาวดารพม่ารามัญโปรดให้แปลออกเป็นภาษาไทย
เมื่อปีมะเส็ง นพศก จุลศักราช 1219 พ.ศ.2400 ยัง ตำนานต่าง ๆ
ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ก็หลายเรื่อง
มาถึงรัชกาลที่ 5 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
มีรับสั่งให้เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค) แต่งหนังสือ
พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์
ต่อเรื่องที่กรมสมเด็จพระปรมานุชิตชิโนรสได้ทรงไว้ใน รัชกาลที่ 1
ลงมาจนสิ้นรัชกาลที่ 4 เรื่องหนึ่ง
ในส่วนพระองค์ได้ทรงพระราชนิพนธ์เองก็มีหลายเรื่องคือ หนังสือพระราชวิจารณ์ เป็นต้น
นอกจากที่ทรงพระราชนิพนธ์ ยังโปรดให้พิมพ์หนังสือพงศาวดารต่าง ๆ
ซึ่งยังมิได้เคยพิมพ์มาแต่ก่อนให้ปรากฏแพร่หลายขึ้นในรัชกาลที่ 5 เป็นอันมาก
แลที่สุดเมื่อปีมะแม นพศก จุลศักราช 1219 พ.ศ.2450 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ตั้ง
โบราณคดีสโมสร แลเมื่อปีมะเส็ง สัปตศก จุลศักราช 1267 พ.ศ.2448
ทรงพระกรุณาโปรดให้ตั้ง หอสมุดสำหรับพระนครขึ้น
การศึกษาโบราณคดีจึงเป็นหลักฐานยิ่งขึ้นกว่าแต่ก่อน
พระราชพงศาวดารเหนือ
พระราชพงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐ
ศิลาจารึก
พงศาวดารเขมร
พงศาวดารมอญพม่า
พงศาวดารล้านช้าง
ที่มา : หอมรดกไทย
