สุขภาพ ความงาม อาหารและยา สมุนไพร สาระน่ารู้ >>
พืชสมุนไพร
มีการแบ่งยารักษาโรคออกเป็น 3 ประเภทด้วยกัน คือ
1. ยาพื้นบ้าน (traditional)
2. สมุนไพร (herbal)
3. เภสัชกรรมยา (pharmaceutical)
การเลือกชนิดของพืชเพื่อนำมาใช้เป็นยารักษาโรคนั้น
ขึ้นอยู่กับชนิดของพืชซึ่งมีอยู่ตามธรรมชาติใกล้ ๆ กับที่ชุมชนอาศัยอยู่
โดยมีการเสาะแสวงหาชนิดของพืชที่มีสรรพคุณในการปรุงยารักษาโรคต่าง ๆ
อย่างต่อเนื่องกันมาจากบรรพบุรุษ
ในบางครั้งอาจจำเป็นต้องเสาะแสวงหาพืชที่ต้องการจากท้องถิ่นอื่นที่อยู่ห่างไกลออกไป
จึงจำเป็นต้องมีการนำพืชสมุนไพรต่าง ๆ ที่จำเป็นต้องใช้อยู่เป็นประจำมาปลูก
ในครัวเรือนเพื่อสะดวกต่อการนำมาใช้
การผลิตยารักษาโรคในปัจจุบันมีการพัฒนาจากการนำส่วนต่าง ๆ
ของพืชสมุนไพรมาใช้โดยตรง มาเป็นการนำไปสกัดสารออกฤทธิ์ที่ต้องการมาใช้
แต่ต้องสั่งซื้อวัตถุดิบจากแหล่งที่สามารถปลูกพืชเหล่านี้
หรือแหล่งกำเนิดของพืชที่ไม่สามารถเพาะปลูกได้
ต้องอาศัยการเก็บชื้นส่วนของพืชที่ต้องการจากแหล่งที่อยู่ตามธรรมชาติเท่านั้น
ดังนั้นพืชสมุนไพรจึงเป็นพืชที่มีความสำคัญต่อเศรษฐกิจเป็นอย่างมาก
เนื่องจากมีการนำวัตถุดิบจากพืชสมุนไพรเหล่านี้มาสกัดเป็นสารบริสุทธิ์ที่ออกฤทธิ์เฉพาะทางตามต้องการ
ตัวอย่างเช่นการสกัดสารควินิน(quinine) และควินิดีน(quinidine)
จากเปลือกของลำต้นซินโคนา(Cinchona) การเตรียมสารตั้งต้น(precursors)
สำหรับสังเคราะห์วิตามิน เช่น การเตรียมน้ำมันสำหรับจับกับโมเลกุลของวิตามินอี
และการเตรียมสารสเตียรอยด์(steroids) จากรากของพืชสกุลไดออสคอเรีย(Dioscorea)
และซมิแรกซ์(Smilax) หรืออาจมีการนำส่วนต่าง ๆ
ของพืชสมุนไพรมาผ่านกรรมวิธีให้พร้อมใช้ต่อการนำมาเป็นยารักษาโรค เช่น
การตากแห้งแล้วบดเป็นผง การปั้นเป็นยาลูกกลอน หรือยาน้ำ ยาหม้อขนานต่าง ๆ
หรืออาจทำเป็นผงแล้วบรรจุแคปซูล หรืออัดเม็ดในปัจจุบัน
พืชไม่ได้เป็นอาหารของมนุษย์และสัตว์แต่เพียงอย่างเดียวเท่านั้น
แต่ยังเป็นแหล่งของวิตามินและเกลือแร่ชนิดต่าง ๆ
ที่ทำให้ร่างกายแข็งแรงและสุขภาพดีด้วย ตัวอย่างเช่น
การได้รับวิตามินซีจากพืชในสกุลส้มจะช่วยป้องกันโรคเลือดออกตามไรฟัน
นอกจากจะมีความรู้เกี่ยวกับสมุนไพรที่ใช้รักษาโรคของคนสืบเนื่องต่อกันมาจากครั้งบรรพบุรุษแล้ว
ในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ซึ่งมีความหลากหลายทางพันธุกรรมของพืชสมุนไพรนานาชนิด
ยังมีการใช้พืชสมุนไพรรักษาโรคสัตว์สืบเนื่องกันมาแล้ว โดยใช้เป็นยารักษาแผล
ยารักษาโรคหวัด โรคท้องร่วง และยาถ่ายพยาธิ
พืชที่มีกลิ่นหอมเนื่องจากมีน้ำมันหอมระเหยเป็นองค์ประกอบอยู่ก็ยังถูกนำมาใช้ปรุงเป็นยารักษาโรคด้วย
พืชชั้นต่ำหลายชนิด เช่น เชื้อรา เห็ด สาหร่าย มอส ไลเคนส์ พืชมีท่อลำเลียงชั้นต่ำ
และเฟิร์นหลายชนิดก็ถูกนำมาใช้ในการปรุงยารักษาโรคด้วย
มีการค้นพบหลักฐานเกี่ยวกับการใช้พืชสมุนไพรของมนุษย์ย้อนหลังไปได้ไกลถึง 60,000 ปี
โดยมนุษย์นีแอนเดอร์ทาล(Neanderthal) ที่อาศัยอยู่ในถ้ำที่ค้นพบในประเทศอิรักในปี
ค.ศ. 1960 โดยพบละอองเรณูของพืช 8 ชนิด รอบ ๆ โครงกระดูกมนุษย์ และพบว่ามีพืช 7
ชนิด เป็นพืชที่คนในท้องถิ่นใช้เป็นพืชสมุนไพรต่อเนื่องกันมาถึงปัจจุบัน
ประวัติการใช้พืชสมุนไพรในประเทศไทย
สารประกอบทางเคมีในพืช (Phytochemistry)
พืชสมุนไพรซึ่งเป็นที่รู้จักและมีความสำคัญต่อเศรษฐกิจของประเทศไทย
