สังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ การเมือง เศรษฐศาสตร์ >>

สังคมมนุษย์

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกฎหมาย

กฎหมาย หมายถึง กฎเกณฑ์หรือข้อบังคับที่รัฐกำหนดขึ้น เพื่อใช้ควบคุมความประพฤติของบุคคลในสังคม ผู้ใดฝ่าฝืนจะถูกลงโทษ และเป็นสิ่งที่ศาลใช้ตัดสินคดี

ลักษณะของกฎหมาย

1. กฎหมายต้องมีสภาพบังคับลงโทษแก่ผู้ฝ่าฝืน
2. กฎหมายต้องมีลักษณะเป็นคำสั่งหรือข้อบังคับของรัฐที่ทุกคนต้องปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด
3. กฎหมายเป็นคำสั่งหรือข้อบังคับที่ใช้ได้เสมอไป จนกว่าจะมีการยกเลิก

วิวัฒนาการของกฎหมายไทย

• สมัยสุโขทัย กฎหมายลายลักษณ์อักษรฉบับแรกและถือว่าเป็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกของไทย คือ ศิลาจารึกพ่อขุนราม คำแหง
• สมัยอยุธยาและธนบุรี มีการใช้พระราชศาสตร์และพระธรรมศาสตร์เป็นกฎหมายที่ใช้สืบต่อกันมา
• สมัยรัตนโกสินทร์ ในช่วงสมัยรัชกาลที่ 1 โปรดให้ชำระกฎหมายใหม่ เรียกว่า กฎหมายตราสามดวง ได้แก่
  
  - ตราราชสีห์ ประจำตำแหน่งสมุหนายก
  - ตราคชสีห์ ประจำตำแหน่งสมุหกลาโหม
  - ตราบัวแก้ว ประจำตำแหน่งโกษาธิบดี

ในช่วงสมัยรัชกาลที่ 4 ทรงโปรดเกล้าฯให้แก้ไขกฎหมายตราสามดวงออกเป็นพระราชกำหนดฉบับต่าง ๆ 500 ฉบับ เพื่อปรับปรุงให้ทันสมัยขึ้นทัดเทียมกับประเทศทางตะวันตก ในช่วงสมัยรัชกาลที่ 5 มีการปฏิรูปกฎหมายครั้งใหญ่ มีการตั้งโรงเรียนสอนกฎหมาย มีการยกเลิกการไต่สวนคดีแบบจารีตนครบาล และตรากฎหมายอาญาขึ้นซึ่งถือว่าเป็น ประมวลกฎหมายอาญาฉบับแรกของไทย ผู้ที่มีบทบาทเกี่ยวกับการวางรากฐานกฎหมายไทย คือ กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ โดยได้รับยกย่องว่าเป็นบิดาแห่งกฎหมายไทย

ประเภทของกฎหมาย

• กฎหมายเอกชน เป็นกฎหมายที่บัญญัติถึงความสัมพันธ์ระหว่างเอกชนกับเอกชน ได้แก่
  - กฎหมายแพ่ง เป็นกฎหมายระหว่างเอกชนต่อเอกชนว่าด้วยสิทธิหน้าที่และความรับผิดชอบของบุคคลทั่วไป
  - กฎหมายพาณิชย์ เป็นกฎหมายระหว่างบุคคลต่อบุคคลในทางการค้า อุตสาหกรรม การกสิกรรม และการธนาคาร
  
• กฎหมายมหาชน เป็นกฎหมายเกี่ยวกับการปกครองรัฐ ระหว่างรัฐกับเอกชน หรือประชาชนทั่วไป ได้แก่
  - กฎหมายรัฐธรรมนูญ เป็นกฎหมายสูงสุดว่าด้วยการจัดระเบียบการปกครอง
  - กฎหมายปกครอง เป็นกฎหมายที่ว่าด้วยการจัดระเบียบทางการปกครองของประเทศ หรือการบริหารราชการ แบ่งเป็น 3 ส่วน คือ ส่วนกลาง (สำนักนายกรัฐมนตรี , กระทรวง , ทบวง , กรม) ส่วนภูมิภาค (จังหวัด , อำเภอ) และส่วนท้องถิ่น (องค์การบริหารส่วนจังหวัด , เทศบาล , องค์การปกครองพิเศษกรุงเทพฯ และเมืองพัทยา)
  - กฎหมายอาญา คือ กฎหมายที่บัญญัติถึงความผิด และลักษณะโทษที่ผู้กระทำผิดจะได้รับ
  - กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา เป็นกฎหมายว่าด้วยการจับกุมคุมขัง การฟ้องร้อง การพิจารณาพิพากษา เป็นต้น
  - กฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง เป็นกฎหมายเป็นกำหมายที่บัญญัติถึงการยื่นคำฟ้อง คำให้การ การพิจารณาคดี ศาลชั้นต้น ศาลอุทธรณ์ และศาลฎีกา กฎหมายระหว่างประเทศ คือ กฎหมายที่กำหนดความเกี่ยวพันระหว่างประเทศต่อประเทศ หรือรัฐต่อรัฐ แบ่ง เป็น 3 แระเภท คือ
  - กฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีเมือง
  - กฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคล
  - กฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีอาญา

ลำดับความสำคัญของกฎหมาย

1. พระราชบัญญัติ

• รัฐมนตรีหรือสภาผู้แทนราษฎรเป็นผู้เสนอ
• ผู้ตราพระราชบัญญัติ คือ พระมหากษัตริย์
• ตราขึ้นเพื่อจัดระเบียบทางสังคม
• สามารถใช้ได้จนกว่าจะมีการยกเลิก
• ต้องประกาศในราชกิจจานุเบกษา

2. พระราชกำหนด

• ออกเฉพาะเรื่องในกรณีพิเศษ
• มีสภาพบังคับเท่าพระราชบัญญัติ
• ผู้เสนอ คือ รัฐมนตรี
• ผู้พิจารณา คือ รัฐมนตรี
• ผู้ตรา คือ พระมหากษัตริย์
• ประกาศใช้ในราชกิจจานุเบกษา

3. พระราชกฤษฎีกา

• ออกโดยฝ่ายบริหาร
• จะขัดกับพระราชบัญญัติหรือพระราชกำหนดไม่ได้
• มีสภาพเฉพาะเรื่อง เพื่อกำหนดรายละเอียดในพระราชบัญญัติ
• ประกาศใช้ในราชกิจจานุเบกษา

4. กฎกระทรวง

• ออกโดยรัฐมนตรีประจำกระทรวงนั้น
• ผู้ตรา คือ รัฐมนตรีผู้รักษาการตามพระราชบัญญัติ
• เป็นกฎหมายกำหนดรายละเอียดต่าง ๆ ตามที่พระราชบัญญัติหรือพระราชกำหนดให้อำนาจไว้

5. ข้อบัญญัติจังหวัด

• ออกโดยสภาจังหวัด
• ประกาศ ณ ศาลากลางจังหวัด

6. เทศบัญญัติ

• ออกโดยสภาเทศบาล
• ผู้ตรา คือ ผู้ว่าราชการจังหวัด หรือรัฐมนตรีกระทรวงมหาดไทย

7. ข้อบัญญัติกรุงเทพมหานคร

• ออกโดยสมาชิกสภากรุงเทพมหานคร
• ผู้ตรา คือ ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร

วัฒนธรรม
โครงสร้างสังคม
การจัดระเบียบทางสังคม
สถาบันทางสังคม
สังคมไทย
ลักษณะการเปลี่ยนแปลงของสังคมไทย
ปัญหาสังคมไทย
หลักธรรมของศาสนาต่าง ๆ ของโลก
ศาสนาพราหมณ์ - ฮินดู
ศาสนาพุทธ
ศาสนาคริสต์
ศาสนาอิสลาม
รัฐและการจัดระเบียบปกครองภายในรัฐ
ระบบการเมืองการปกครองและระบบเศรษฐกิจ
ความสัมพันธ์ของรัฐบาลกับพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย
การเมืองการปกครองของไทย
การเมืองการปกครองของไทยปัจจุบัน
ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับกฎหมาย
กระบวนการยุติธรรมของไทย
กฎหมายที่เกี่ยวกับชีวิตประจำวัน