เรื่องหุ่นกระบอกที่นิยมแสดง

เรื่องที่หุ่นกระบอกที่นิยมแสดงก็คือเรื่องที่ละครนิยมนำมาเล่นแต่ไม่นิยมนำละครในมาเล่น เนื่องด้วยละครในดำเนินเรื่องช้า มีบทร้องและการบรรเลงที่ต้องการแสดงถึงความงดงามในการร่ายรำของตัวละคร ซึ่งไม่เหมาะกับการแสดงหุ่น ยกเว้นละครในเพียง 2 เรื่อง คือ อิเหนา และอุณรุทที่หุ่นกระบอกนำมาแสดง

เรื่องและตอนที่หุ่นกระบอกนิยมแสดงมีดังนี้

พระอภัยมณี นิยมเล่นตอนหนีผีเสื้อ ศึกเจ้าละมาน ศึกเก้าทัพ และหลงรูปละเวง
ลักษณวงศ์ นิยมเล่นตอนประหารลักษณวงศ์กับนางสุวรรณอำภา ยุขันพาพราหมณ์เข้าเฝ้าถวายตัว และตอนยี่สุ่นขึ้นหึง-ฆ่าพราหมณ์
คาวี นิยมเล่นตอนสันนุราชชุบตัว-คันธมาลีขึ้นหึง
สุวรรณหงส์ นิยมเล่นตอนกุมภณฑ์ถวายม้า และชมเขาเพชร
ไชยเชษฐ์ นิยมเล่นตอนขับนางสุวิญชา และนางแมวเย้ยซุ้ม
ไกรทอง นิยมเล่นตอนชาละวัน (เมื่อชาละวันคาบนางตะเภาทองลงน้ำและไกรทองจุดเทียนชนวนลงไปปราบชาละวัน) และตอนพ้อล่าง พ้อบน (ตะเภาแก้ว ตะเภาทองขึ้นหึงนางวิมาลา)
ขุนช้าง-ขุนแผน นิยมเล่นตอนวันทองห้ามทัพพระไวยยก(พระไวยแตกทัพ) จับเถรขวาด และจับเสน่ห์สร้อยฟ้า
วงศ์สวรรค์-จันทวาส นิยมเล่นตอนตรีสุริยา-จินดาสมุทร พี่น้องรบกัน และตอนจินดาสมุทรหนีแม่
พระปิ่นทอง (แก้วหน้าม้า) นิยมตอนแก้วหน้าม้าถวายลูกและตอนลูกแก้วหน้าม้า

นอกจากนี้ยังมีนิทานคำกลอนและเรื่องจักรๆวงศ์ๆที่ “ที่โรงพิมพ์วัดเกาะ” พิมพ์ออกจำหน่ายและคนนิยมอ่าน จึงมีผู้นำมาดัดแปลงเล่นกับหุ่นกระบอก เช่น เรื่องศรนรินทร์ สุริยัน ลิ้นทอง มาลัยทอง โกมินทร์ ฯลฯ
วรรณคดีอีกเรื่องหนึ่งที่นิยมนำมาเล่นในหุ่นกระบอกก็คือ “รามเกียรติ์” ดังเห็นได้จากศีรษะหุ่นกระบอกของทุกคณะที่ยังเหลือให้เห็นอยู่ในปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นศีรษะยักษ์ ลิงฯลฯ ขณะที่ตัวเอกบางตัวมีถึง 2 ศีรษะ เช่น คระหุ่นจางวางต่อ ณ ป้อมเพชร มีหัวหนุมาน 2 หัวทศกัณฑ์ทั้งหน้าเขียวและหน้าทองอย่างละหัว หรือคณะหุ่นจางวางทั่ว พาทยโกศล ก็เป็นอีกคณะหนึ่งที่มีหัวหุ่นเรื่องรามเกียรติ์อยู่ครบชุด

เรื่องรามเกียรติ์ตอนที่นิยมนำมาแสดงในหุ่นกระบอกมีดังนี้

สามทหารยก (พระรามใช้ให้ชมพูพาน หนุมาน องคต สืบมรรคาไปลงกา)
นางลอย
ท้าวมาลีวราชว่าความ
สีดาหาย-พระรามตามกวาง
จองถนน

แม้เรื่องรามเกียรติ์จะเป็นที่นิยมมาแสดงในคณะหุ่นกระบอกหลายคณะ แต่มีคณะหุ่นกระบอกอยู่คณะหนึ่งที่ไม่แสดงเรื่องนี้ นั่นก็คือหุ่นกระบอกคณะนายเปียก ประเสริฐกุล ทั้งนี้เพราะนายเปียกถือว่าการแสดงโขนมีเพลงหน้าพาทย์มาก แต่หุ่นกระบอกทำท่าได้ไม่มากเท่ากับคนจริง ทั้งยังต้องใช้คนเชิดเยอะ แต่ถึงแม้จะไม่ได้เล่นเรื่องรามเกียรติ์ คณะนายเปียกก็ยังมีศีรษะยักษ์-ลิงในเรื่องรามเกียรติ์อยู่เช่นกัน อาทิ หัวหนุมาน หัวทศกัณฑ์หน้าทอง อินทรชิต สุครีพ องคต ฯลฯ