ศิลปะ หัตถกรรม สถาปัตยกรรม ประติมากรรม สันทนาการ >>

หุ่นกระบอก

นาวสาวนภัสวรรณ บุญนิธี หลักสูตรและการสอน รุ่น 7

การบรรเลงและการขับร้อง

การบรรเลงและการขับร้องประกอบการแสดงหุ่นกระบอกจะเหมือนกับการแสดงละครทุกประการ คือ มีเพลงร้องสองชั้น-ชั้นเดียว เพลงร่าย และเพลงหน้าพาทย์ที่ใช้บรรเลงประกอบกิริยาอาการและบทบาทต่างๆของตัวหุ่น ได้แก่

  1. เพลงเข้าม่าน ใช้ประกอบการเดินเข้าฉากในระยะใกล้ๆ ของหุ่นตัวเอก
  2. เพลงเสมอ ใช้ประกอบการไป-มาในระยะใกล้ๆ
  3. เพลงเชิด ใช้ประกอบการไป-มา ในระยะไกลๆและใช้ในการต่อสู้
  4. เพลงตระนิมิต ใช้ประกอบการแปลงกายของตัวหุ่นที่เป็นตัวเอก
  5. เพลงชุบ ใช้ประกอบการเดินของนางกำนัล
  6. เพลงโลม ใช้ประกอบการเกี้ยวพาราสีระหว่างตัวหุ่นที่เป็นตัวเอก และมักต่อด้วยเพลงตระนอน
  7. เพลงตระนอน ใช้เมื่อหุ่นตัวเอกจะเข้านอน โดยบรรเลงต่อจากเพลงโลม
  8. เพลงโอด ใช้ประกอบในตอนที่ตัวหุ่นเศร้าโศกเสียใจ
  9. เพลงโล้ ใช้ประกอบกสนเดินทางทางน้ำ เช่นพระอภัยมณี โดยสารเรือสำเภา หรือเกาะหลังนางเงือกว่ายน้ำหนีนางผีเสื้อสมุทร
  10. เชิดฉิ่ง ใช้ประกอบการเดินทางโดยการเหาะ หรือการติดตามเช่น พระลอตามไก่ รามสูรตามนางเมขลา
  11. เชิดกลอง ใช้บรรเลงต่อจากเพลงเฉิดฉิ่ง
  12. เพลงรัวต่างๆ ใช้ประกอบการแสดงอิทธิฤทธิ์ หรือแปลงตัวอย่างรวบรัด
  13. เพลงกราวนอก ใช้ประกอบการยกทัพตรวจพลของกระบวนทัพฝ่ายมนุษย์
  14. เพลงกราวใน ใช้ประกอบการยกตรวจพลของกระบวนทัพฝ่ายยักษ์

นอกจากนี้ยังมีเพลงที่มีลักษณะเป็นเพลงละครอีกดังนี้

  1. เพลงช้าปี่ ใช้บรรยายบทบาทหรือกิริยาอาการของตัวละครเอก เมื่อออกนั่งเมืองหรือสถานที่ใดสถานที่หนึ่งในโอกาสที่ต้องการความสง่าผ่าเผย เช่น

    “เมื่อนั้น
    พระลักษณ์วงศ์ผู้ทรงศรี
    ตั้งแต่ได้โฉมงามเจ้าพราหมณ์ชี
    ภูมีตรึกตรองเรื่องน้องยา ฯ”
  2. เพลงโอ้ปี่ โอ้ร่าย ใช้แสดงอาการเศร้าโศก คร่ำครวญของตัวละครเอก เช่น พระไวคร่ำครวญเมื่อพบเปรตนางวันทองว่า

    “ทั้งรักทั้งสงสารรำคาญอก
    น้ำตาตกพร่างพรายทั้งซ้ายขวา
    โอ้แม่วันทองของลูกยา
    เคยทำเวรไว้มากมาย ฯ”
  3. เพลงโอ้โลม เพลงโอ้ชาตรี เพลงโลมนอก เพลงฉิ่ง เพลงทั้งหมดนี้ใช้แสดงอาการเล้าโลมเกี้ยวพาราสีของตัวละครเอก เช่น เมื่อเจ้าเงาะเกี้ยวนางรจนาว่า

    “ผิวพักตร์เพียงจันทร์อันทรงกลด
    โฉมนางแน่งน้อยช้อยชด
    อย่ากำสรดเศร้าหมองไม่ต้องการ ฯ”
  4. เพลงชมตลาด ใช้บรรยายความงดงามของตัวละคร เช่น ร้องชมร่างแปลงของนางวันทองเมื่อไปห้ามทัพพระไว

    “นวลละอองผ่องศรีฉวีขาว
    เมื่อแรกรุ่นรูปราวกับนางห้าม
    มวยกระหมวดกวดเกล้าเหมือนเจ้าพราหมณ์
    ใส่สังวาลประจำยามอร่ามพราย ฯ”
  5. เพลงฉุยฉาย ใช้แสดงท่าทีเดินเยื้องย่างกรีดกรายด้วยความอวดโอ้ของตัวละคร เมื่อแปลงหรือแต่งกายได้สวยสดงดงาม เช่น เมื่อนางเบญจกายแปลงเป็นนางสีดาไปเข้าเฝ้าทศกัณฑ์

เพลงหุ่น หลังจากไหว้ครูแล้ว เมื่อจะเริ่มเรื่องราวในการแสดงหุ่นกระบอกมักจะเริ่มด้วยเพลงหุ่นเคล้าซออู้เสมอ เพื่อให้หุ่นออกมาร้องรำบรรยายเรื่องราว เช่น เพลงหุ่นในเรื่องพระอภัยมณีตอนหนีนางผีเสื้อ ที่ว่า

   “จะกล่าวกลับจับความไปตามเรื่อง
ถึงบาทเบื้องปรเมศพระเชษฐา
องค์อภัยมณีศรีโสภา
ตกยากอยู่คูหามาช้านาน
กับด้วยนางอสุรินิรมิต
เป็นคู่ชิดเชยชมสมสมาน
ต้องรักใคร่กันไปตามยามกันดาร
จนนางมารเกิดบุตรบุรุษชาย ฯ”

เมื่อซออู้นำ ผู้ขับร้องต้องเอื้อนก่อนเอ่ยกลอนแรกซึ่งเรียกกันว่า “ร้องท้าว” เพื่อทอดไปสู่เนื้อความที่จะเริ่มกล่าวต่อไป ทำนองเพลงร้องหุ่นกระบอกนี้แม้ในระหว่างบทกลอนที่เป็นเนื้อร้อง ผู้ร้องก็สามารถใส่ลูกเล่นเอื้อนได้ตามแต่จังหวะและช่องทาง ซึ่งต้องอาศัยความสามารถและไหวพริบปฏิภาณของผู้ขัยร้องเอง  ครั้นถึงกลอนคำสุดท้าย อันเรียกว่า “ลง” ซึ่งมีทั้งลงโอด ลงเชิดลงเจรจา ลงตลก เมื่อต้นเสียงทอดจะลงใกล้จะลงใกล้ท้ายคำอยู่แล้ว พวกลูกคู่ก็จะต้องคอยรับอย่างพร้อมเพรียงทันท่วงทีจึงจะไพเราะ

ในการร้องเพลงหุ่นนี้จะมีซออู้สีเคล้าโดยตลอด และจะประกอบจังหวะด้วยกลองต๊อก แต๋ว ฉิ่ง และกรับเท่านั้น เครื่องดนตรีอื่นต้องหยุดบรรเลงหมด ต่อเมื่อจะลงปี่พาทย์จึงค่อยทำเพลงโอดหรือเพลงเชิดต่อท้าย

หุ่นไทย
สมัยอยุธยาตอนกลาง (พ.ศ.2121-2246)
สมัยอยุธยาตอนปลาย (พ.ศ.2246-พ.ศ.2310)
สมัยกรุงธนบุรี (พ.ศ.2310-พ.ศ.2325)
สมัยรัตนโกสินทร์
หุ่นของกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ
กำเนิดของหุ่นกระบอก
หุ่นนายวิง
หุ่นจางวางต่อ
หุ่นจางวางทั่ว
หุ่นกระบอกนายเปียก
หุ่นนายเบี้ยว
หุ่นกระบอกนายปั้น
ลักษณะหุ่นกระบอก
ศีรษะหุ่น
ลำตัวหุ่นกระบอก
มือของหุ่นกระบอก
เสื้อผ้าและเครื่องประดับของหุ่นกระบอก
วิธีเชิดหุ่นกระบอก
การโหมโรง
การแสดง
การบรรเลงและการขับร้อง
การพากย์หุ่น
โรงหุ่นกระบอก
ฉากหุ่นกระบอก
เครื่องประกอบฉาก
เรื่องหุ่นกระบอกที่นิยมแสดง
โอกาสในการแสดงหุ่นกระบอก
การบูชาครูก่อนการแสดงหุ่น
การบูชาครูของวงปี่พาทย์ก่อนการแสดงหุ่น
ความเชื่อและประเพณีในการแสดงหุ่น
หุ่นกระบอกคณะครูชื้น สกุลแก้ว
หุ่นกระบอกของจักรพันธุ์ โปษยกฤต
หุ่นกระบอกกรมศิลปากร
หุ่นกระบอกคณะรอดศิรินิลศิลป์
หุ่นกระบอกสมุทรสงคราม
หุ่นกระบอกคณะแม่เชวง อ่อนละม้าย
หุ่นกระบอกเพชรบุรี
หุ่นกระบอกคณะเพชรหนองเรือ
อัตลักษณ์
วิกฤตของหุ่นกระบอกในปัจจุบัน
แนวทางการอนุรักษ์ฟื้นฟูหุ่นกระบอก

แชร์ไปที่ไหนดี แชร์ให้เพื่อนสิ แชร์ให้เพื่อนได้ แชร์ให้เพื่อนเลย

🍁 การแพทย์แผนโบราณ
ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยา ได้ค้นพบบันทึกว่า มีระบบการจัดหายาที่ชัดเจนสำหรับราษฏร มีแหล่งจำหน่ายยาและสมุนไพรหลายแห่งทั้งในและ นอกกำแพงเมือง

🍁 หลักธรรมในการอยู่ร่วมกันในสังคม
พระพุทธศาสนาได้สอนไว้ว่านักปกครองที่ดีนั้นควรมีคุณธรรม 10 ประการ เรียกว่า ทศพิธราชธรรม

🍁 สมถะวิปัสสนา
ตามแนวพระกรรมฐานมัชฌิมาแบบลำดับ (เถรวาท) ของสมเด็จพระสังฆราชญาณสังวรมหาเถรเจ้า (สุก ไก่เถื่อน)

🍁 พุทธธรรมขั้นพื้นฐาน
ไม่มีมนุษย์คนใดที่จะสามารถมีชีวิตอยู่ได้ลำพังตนเองโดยไม่ติดต่อสัมพันธ์กับคนอื่น เพราะการดำรงชีวิตอยู่ของคนเราจำเป็นจะต้องพึ่งพาอาศัยกันและกัน

🍁 พระสูตรของท่านเว่ยหลาง
สูตรของท่านเว่ยหล่างล้วนแต่เป็นเรื่องของการใช้ปัญญาเพื่อค้นหาหนทางแห่งความเป็นพุทธะ และเพื่อความหลุดพ้นไปจากเครื่องร้อยรัดทั้งปวงในโลกนี้

🍁 พุทธศาสนสุภาษิต
สุภาษิตที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงดำรัสไว้ ซึ่งมีคุณค่าสูงส่ง สามารถใช้ได้ทั้งเป็นแนวทางดำเนินชีวิต เตือนใจ หาคำตอบที่ดีสำหรับปัญหาที่สงสัย

🍁 โอวาทสี่ของเหลี่ยวฝาน
แบบฉบับในการประพฤติดี ปฏิบัติชอบ เพื่อหยุดยั้งกระแสแห่งวัฒนธรรมตะวันตกและอนุรักษ์ความเป็นคนจีนดั้งเดิม

🍁 สาเหตุการเกิดมลภาวะโลกร้อน
ภาวะโลกร้อน หรือ ภาวะภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง (Climate Change) เป็นปัญหาใหญ่ของโลกในปัจจุบัน สังเกตุได้จากอุณหภูมิ ของโลกที่สูงขึ้น

🍁 แนวคิดและหลักการทางวิทยาศาสตร์
วิทยาศาสตร์ คือ องค์ความรู้ของธรรมชาติและวิธีการทางวิทยาศาสตร์ที่ใช้ในการสืบเสาะหาความรู้

🍁 จักรวาล
“จักรวาล” และ “เอกภพ” เป็นคำๆ ที่มีความหมายเหมือนกัน ตรงกับคำภาษาอังกฤษว่า “Universe” ซึ่งหมายถึง ทุกสรรพสิ่งทั้งหมดทั้งปวง

🍁 ลัทธิของค้านท์
ลัทธิที่ยึดมั่นในคุณธรรมหรือเหตุผลอย่างเคร่งครัด หรือ Moral Purism แปลว่า บริสุทธิ์นิยมทางศีลธรรม หรือบางทีก็เรียกว่า หน้าที่นิยม เพราะเน้นที่หน้าที่เป็นหลัก

🍁 ประชุมพงศาวดาร
การศึกษาหาความรู้พงศาวดาร และตำนานเก่าย่อมถือว่าเป็นส่วนสำคัญอย่างหนึ่งใน การศึกษาทั่วทุกประเทศ

🍁 อปริหานิยธรรม 7
ธรรมเป็นที่ตั้งแห่งความไม่เสื่อม 7 ประการ ผู้ปฏิบัติ ธรรมนี้จะเป็นไปเพื่อความเจริญทั้งฝ่ายบ้านเมืองและฝ่ายสงฆ์

🍁 จริยธรรม
จริยธรรมไม่แยกเด็ดขาดจากศีลธรรม แต่มีความหมายกว้างกว่าศีลธรรม

🍁 พุทธศาสนสุภาษิต

🍁 ภาษิต คติพจน์ ของอังกฤษ

🍁 คมคำบาดใจ

🍁 ปรัชญาชาวบ้าน

🍁 ปรัชญาจากพระคัมภีร์ไบเบิล

🍁 บทเพลงสากลจากอดีต (แปลไทย)

🍁 สุภาษิตจีน

🍁 สุภาษิตสอนหญิง

🍁 ภาษิตจีนโบราณ

🍁 ปราชญ์สอนว่า (ขงจื้อ)

🐍 โปรดระวังงูฉก

ความดีงามในความเป็นมนุษย์เริ่มถดถอย
เมื่อเราใช้ความคิดมากขึ้นแต่ใช้ความรู้สึกน้อยลง

ความรักและมนุษยธรรมกลายเป็นเรื่องไร้สาระ
เมื่อความรู้มีไว้ใช้คุยข่ม
ความฉลาดปราดเปรื่องคือความได้เปรียบ

จากสังคมแห่งการแบ่งปัน
สู่สังคมความแห่งการแย่งชิง

ระบบทุนนิยมเต็มรูปแบบ
ขยายอิทธิพลมาถึงหัวบันไดบ้าน

ความอยุติธรรมและความเหลื่อมล้ำ
กินพื้นที่ชีวิตทุกภาคส่วน

ไม่มีช่องว่างให้โอดโอย.

🐍 งูเขียว หางบอบช้ำ : เขียน

เชิญแวะอ่านสักนิดสักหน่อยก็ยังดี...

🌿 เสียมเรียบ นครวัด นครธม
นครวัด สิ่งมหัศจรรย์ของโลก อนุสาวรีย์แห่งความยิ่งใหญ่เยี่ยงมดตัวน้อยตัวนิด วงกลมเล็กๆ ที่ชื่อว่าความเชื่อ ในวงกลมใหญ่ที่เรียกว่าความศรัทธา ยืนยันคำพ่อแม่สั่งสอน ความเพียรพยายามอยู่ที่ไหน ความสำเร็จย่อมอยู่ที่นั่น สักครั้งหนึ่งในชีวิตได้มีโอกาสมองเห็นนครวัด ที่ไหนสักแห่งบนโลกนี้ ย่อมตายตาหลับแล้ว เหล่ามนุษยชาติ

🌿 มาเก๊ามรดกโลก
ดินแดนแห่งการพนันและคาสิโน มาเก๊ามีความทรงจำแห่งอดีตตรงโน้นนิดตรงนี้หน่อยตกหล่นเกลือนกราดไปทั่ว และยังมีโบราณสถานเก่าแก่อีกมากมาย มีความทันสมัยให้เสพสุข มีโชคให้เผชิญ

🌿 สะพายเป้ แบกกล้อง ล่องใต้
การที่ได้รู้จักตัวตนแท้จริง ในสภาพแวดล้อมและสถานการณ์ที่ไม่คุ้นเคย ครั้งหนึ่งในชีวิต ได้มีโอกาสสักครั้งก็นับว่าได้ใช้ชีวิตคุ้มค่า ได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์ไว้ให้ได้คิดถึงคนึงหา ศรัทธาที่จะดำรงค์อยู่อย่างกล้าหาญและน้อมมอบ

ยังมีอีก »


ชีวิตเริ่มต้นอีกครั้งหลังเกษียณ
ภูจอมยุทธ | Podcast

ชีวิตในแบบฉบับของตัวเอง หิวก็กินง่วงก็นอน อยากทำอะไรก็ทำ เบียดเบียนสภาพแวดล้อมแต่พองาม ประสบการณ์แบ่งปันผู้คน มากบ้างน้อยบ้าง วัดกับร้านเหล้าถือเป็นสถานอโคจร ที่ต้องรักษาระยะห่าง คลิกดู👆