สังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ การเมือง เศรษฐศาสตร์ >>

ยุทธศาสตร์การเจรจา FTA ไทย-สหรัฐฯ

ยุทธศาสตร์ที่ 1: ยุทธศาสตร์หลักและกลยุทธ์การเจรจา
สำหรับยุทธศาสตร์หลักของการเจรา FTA ไทย-สหรัฐฯนั้น ควรมียุทธศาสตร์ดังนี้

ฝ่ายไทยจะต้องให้ความสำคัญในการประสานท่าทีระหว่างหน่วยงานต่าง ๆ เพื่อที่จะทำให้ท่าทีการเจรจามีลักษณะเป็นทีมและจะเป็นการเพิ่มอำนาจการต่อรองกับฝ่ายไทย
ฝ่ายไทยควรกำหนดยุทธศาสตร์การเจรจาโดยนำเอาเรื่องต่าง ๆ มาผูกเข้าด้วยกันเพื่อใช้ประโยชน์ในการต่อรอง ตัวอย่างเช่น ฝ่ายสหรัฐฯอาจต้องการความร่วมมือจากไทยในการต่อต้าน การก่อการร้าย หรือในการสกัดกั้นอิทธิพลของจีนในภูมิภาค ฝ่ายไทยก็อาจใช้ไพ่เหล่านี้มาใช้เพิ่มอำนาจการต่อรองในการเจรจา
กลยุทธ์การเพิ่มอำนาจการต่อรองโดยใช้แรงกดดันจากการเมืองภายในซึ่งจะช่วยเพิ่มอำนาจการต่อรอง โดยการทำให้ประเด็นการเจรจา FTA เป็นประเด็นทางการเมือง ซึ่งจะนำไปสู่พฤติกรรมการเจรจาที่แข็งกร้าวขึ้น หน่วยงานของฝ่ายไทยมีจุดยืนร่วมกันมากขึ้น
ฝ่ายไทยจะต้องพยายามโน้มน้าวให้ฝ่ายสหรัฐฯเห็นด้วยกับหลักการที่ว่า FTA ควรจะอยู่ภายในบริบทที่กว้าง โดยคำนึงถึงผลประโยชน์ความสัมพันธ์ในภาพรวม และ FTA จะก่อให้เกิดผลประโยชน์ร่วมกันทั้ง 2 ฝ่า
สาขารายการสินค้าที่ฝ่ายไทยควรจะโน้มน้าวให้ฝ่ายสหรัฐฯเปิดเสรีได้แก่ สิ่งทอ สินค้าเกษตร ชิ้นส่วนยานยนตร์ สินค้าเหล็กและเหล็กกล้า เป็นต้น สำหรับรายการสินค้าที่ฝ่ายสหรัฐฯต้องการให้ไทยเปิดเสรี ซึ่งฝ่ายไทยจะต้องนำไปอยู่ในบัญชียกเว้นไม่เปิดเสรีหรือถ้าจำเป็นต้องเปิดก็ควรที่จะค่อย ๆ เปิด รายการดังกล่าว ได้แก่ การคุ้มครองทรัพย์สินทางปัญญา การเปิดเสรีการค้าภาคบริการ การลดอุปสรรคในการลงทุนของบริษัทสหรัฐฯ การเชื่อมโยงประเด็นทางด้านการค้ากับมาตรฐานแรงงานและสิ่งแวดล้อม
เน้นมิติผลประโยชน์ทางด้านยุทธศาสตร์และภูมิรัฐศาสตร์ โดยฝ่ายไทยจะต้องทำให้ฝ่ายสหรัฐฯเห็นว่า การมี FTA กับไทยจะเป็นการถ่วงดุลอำนาจกับจีน และฝ่ายไทยจะต้องแสดงให้เห็นว่า ไทยมีตำแหน่งทางด้านภูมิรัฐศาสตร์ที่สำคัญทั้งทางด้านความมั่นคงและเศรษฐกิจ โดยไทยจะเป็นประเทศที่เชื่อม หรือเป็น gateway สู่ประเทศอื่น ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นอกจากนั้นฝ่ายไทยควรเน้นความสำคัญของไทย ในการเป็นพันธมิตรกับสหรัฐฯ

ยุทธศาสตร์ที่ 2: ยุทธศาสตร์ด้านกรอบระยะเวลา
สำหรับเรื่องกรอบระยะเวลาของการดำเนินการเปิดเสรี ฝ่ายไทยจะต้องมีนโยบายไม่เร่งรีบทำ FTA เกินไป การเจรจาที่ผ่านมามีการตั้งข้อสังเกตว่าเร่งรีบมากเกินไป ทำให้บุคลากรในหน่วยราชการต่าง ๆ ไม่มีความพร้อมและไม่ได้ศึกษายุทธศาสตร์และกำหนดท่าทีอย่างรอบคอบ

ยุทธศาสตร์ที่ 3 : ยุทธศาสตร์การรับฟังความคิดเห็นและมีส่วนร่วมของประชาชน
รัฐบาลจะต้องรับฟังความเห็นและให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียได้มีส่วนร่วมในการกำหนดท่าทีของไทยโดยจะต้องมีกลไกรับฟังความเห็นอย่างแท้จริง รัฐบาลจะต้องเปิดกว้างรับฟังความคิดเห็นของฝ่ายต่าง ๆ มากขึ้น ทั้งนี้ เพื่อจะทำให้กระบวนการกำหนดท่าทีไทยต่อสหรัฐฯมีประสิทธิภาพมากขึ้น และจะก่อให้เกิดฉันทามติ ความชอบธรรม และการสนับสนุนทางการเมือง ซึ่งจะนำไปสู่ท่าทีไทยที่จะมีน้ำหนักมากขึ้น และจะเพิ่มอำนาจการต่อรองให้กับฝ่ายไทย

ยุทธศาสตร์ที่ 4 : ยุทธศาสตร์ความโปร่งใสของกระบวนการเจรจา
กระบวนการเจรจา FTA ไทย-สหรัฐฯนั้น จะต้องมีความโปร่งใส โดยเฉพาะอย่างยิ่ง จะต้องทำให้ FTA เป็นผลประโยชน์ต่อชาติโดยส่วนรวม โดยไม่เอื้อแก่กลุ่มผลประโยชน์บางกลุ่ม และต้องไม่เป็นผลประโยชน์ทับซ้อน ไม่ใช่ในที่สุดจะกลายเป็นว่า FTA ไทย-สหรัฐฯ คนรวยหรือนายทุนชาติ บริษัทใหญ่ ๆ จะได้ประโยชน์ แต่คนจน เกษตรกรรายย่อย ธุรกิจรายย่อย อาจจะไม่ได้อะไร และอาจจะได้รับผลกระทบในทางลบเสียด้วยซ้ำ

ยุทธศาสตร์ที่ 5 : ยุทธศาสตร์ด้านโครงสร้างและกลไกเจรจา
ในอดีต การเจรจา FTA อยู่ที่กระทรวงพาณิชย์มาตลอด อย่างไรก็ตาม รัฐบาลทักษิณมี นโยบายที่ต้องการแข่งกับสิงค์โปร์ในการเจรจา FTA ให้ได้มากที่สุด จึงเกิดปัญหาเรื่องการขาดคนในกระทรวงพาณิชย์ที่จะเป็นหัวหน้าทีมเจรจา รัฐบาลจึงแก้ไขโดยการปรับโครงสร้างใหม่ เอาเรื่องการเจรจา FTA ทั้งหมดไปอยู่ที่คณะกรรมการนโยบายเศรษฐกิจระหว่างประเทศหรือ กนศ. และให้ ดร.สมคิด จาตุศรีพิทักษ์ในฐานะประธาน กนศ. ดูแลควบคุมการเจรจา FTA ทั้งหมด และมีการตั้งคณะอนุกรรมการขึ้นมา 8 คณะ คณะหนึ่งจะเจรจากับประเทศหนึ่ง โดยคณะอนุกรรมการไทย-สหรัฐฯ ก็เอาคนนอกเข้าเป็นหัวหน้าทีมเจรจาคือ นิตย์ พิบูลย์สงคราม อดีตทูตไทยประจำสหรัฐฯ ผลดีของการปรับโครงสร้างแบบนี้คือ ทำให้มีหัวหน้าทีมเจรจาเพียงพอ แต่ผลเสียคือ การทำให้การเจรจาขาดเอกภาพ ขาดการประสานงาน หัวหน้าทีมเจรจาก็ไม่มีประสบการณ์เจรจาการค้า หน่วยงานที่จะมาสนับสนุนก็กระจัดกระจาย

หน่วยงานหลักในการเจรจา FTA ไทย-สหรัฐฯ จึงเป็นกระทรวงต่างประเทศแทนที่จะเป็นกระทรวงพาณิชย์ ซึ่งได้ก่อให้เกิดความขัดแย้งกันระหว่างกระทรวงต่างประเทศและกระทรวงพาณิชย์ ถึงขั้นล่าสุดทูตนิตย์ พิบูลสงครามซึ่งเป็นคนของกระทรวงต่างประเทศ ประกาศลาออกจากการเป็นหัวหน้าทีมเจรจา โดยมีข่าวลือว่า เพราะทนแรงกดดันจากทีมของ ดร. สมคิดไม่ไหว เพราะนอกจาก ดร.สมคิดเป็นรองนายกฯแล้ว ยังเป็นรัฐมนตรีกระทรวงพาณิชย์ด้วย ดูแล้วคิดว่าน่าจะมีความขัดแย้งลึก ๆ ระหว่างกระทรวงพาณิชย์และกระทรวงต่างประเทศ และจากการลาออกของทูตนิตย์จะทำให้ ดร. สมคิด และกระทรวงพาณิชย์ ได้ควบคุมกระบวนการเจรจา FTA ไทย-สหรัฐฯ อย่างสมบูรณ์ นอกจากนี้ยังมีข่าวว่า รัฐบาลทักษิณมีแผนการจะจัดตั้งสำนักงานการเจรจาการค้าระหว่างประเทศ ในลักษณะเดียวกับ USTR ของสหรัฐ ขึ้นด้วย

การปรับไปปรับมาของกลไกการเจรจา FTA ของไทยนั้น ย่อมจะไม่เป็นผลดีต่อการเจรจาของไทย จึงขอเสนอประเด็นเรื่องการปรับกลไกการเจรจา FTA ไทย-สหรัฐฯ ดังนี้ คือ การปรับกลไกการเจรจาโดยอาศัยหน่วยงานอื่นที่ไม่ใช่กระทรวงพาณิชย์และมีลักษณะเฉพาะกิจ หน่วยงานเหล่านั้นก็จะไม่พร้อมและไม่มีประสบการณ์การเจรจา จึงควรมีการจัดตั้งหน่วยเจรจาการค้าอย่างถาวร (โดยตัวแบบ

ที่น่าจะพิจารณาคือ ตัวแบบกระทรวงการค้าระหว่างประเทศ ผมไม่ค่อยเห็นด้วยกับตัวแบบ USTR ของสหรัฐฯ เพราะ USTR ของสหรัฐฯ ขาดสถานะการเป็นกระทรวง ที่จะทำให้หน่วยงานอื่น ๆ ยอมรับการเป็นแกนนำในการประสานการเจรจานโยบาย FTA) นโยบายไทยต่อสหรัฐฯในอนาคต ถ้าจะกำหนดนโยบายต่างประเทศไทยต่อสหรัฐฯสำหรับอนาคต จะมีกระบวนการขั้นตอนกำหนดอย่างไร

ประเด็นปัญหา

ลำดับแรก คือ การค้นหาประเด็นปัญหา (Issue search) การวิเคราะห์ประเด็นปัญหา ต้องวิเคราะห์สภาวะแวดล้อม ต้องวิเคราะห์ถึงภัยและโอกาส นี่คือประเด็นหลักในการเริ่มต้นการวิเคราะห์นโยบายต่างประเทศไทยต่อสหรัฐฯ

» ช่วงก่อนสงครามเย็น-1960

» ช่วงทศวรรษ 1970-1990

» ความสัมพันธ์ไทย-สหรัฐฯ ในยุควิกฤติเศรษฐกิจ

» ท่าทีไทยในช่วงหลังเหตุการณ์ 11 กันยาฯ

» ยุทธศาสตร์ของรัฐบาลทักษิณ

» สถานะพันธมิตรนอกนาโต้

» สถานการณ์ความสัมพันธ์ล่าสุด

» การเจรจาเขตการค้าเสรีไทย-สหรัฐฯ