เหตุการณ์หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475

ประเทศต่างจากประเทศอื่นๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คือ ไม่ได้ตกเป็นอาณานิคมของประเทศจักรวรรดินิยมตะวันตก เพียงแต่ต้องเสียดินแดนบางส่วน เช่น มณฑลบูรพา (เขมรส่วนใน คือ พระตะบอง เสียมราฐ และศรีโสภณ ให้แก่ฝรั่งเศสในปี พ.ศ.2449 และเสียไทรบุรี ปะลิศ กลันตัน ตรังกานู แก่อังกฤษในปี พ.ศ.2452) เพื่อแลกอำนาจศาลคืนมาจากฝรั่งเศสและอังกฤษ และต่อมาในปี พ.ศ.2475 ได้มีการเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์เป็นระบอบประชาธิปไตย

อย่างไรก็ตาม ประเทศไทยได้มีการปกครองภายใต้ระบอบเผด็จการทหารอย่างต่อเนื่องกันเป็นเวลาหลายปี นับตั้งแต่จอมพลแปลก พิบูลสงคราม ผู้ซึ่งเป็นผู้หนึ่งที่ร่วมก่อการเปลี่ยนแปลงการปกครองของไทยจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษัตริย์อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ ในปี พ.ศ.2475 จอมพลแปลก พิบูลสงคราม ได้นำประเทศไทยเข้าร่วมกับฝ่ายอักษะ คือ ญี่ปุ่น เยอรมนี และอิตาลี ในสงครามโลกครั้งที่ 2 และเป็นผู้ใช้อำนาจทางการเมืองอย่างเด็ดขาดระหว่างปี พ.ศ.2481 – 2500 (แต่ระหว่างปี พ.ศ.2488 – 2491 ไทยอยู่ภายใต้การปกครองของรัฐบาลพลเรือน)

ในปี พ.ศ.2500 จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ทำการปฏิวัติยึดอำนาจจาก จอมพลแปลก พิบูลสงคราม และขึ้นดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีในปี พ.ศ.2502 ได้ใช้อำนาจเด็ดขาดจนถึงแก่อสัญกรรมในปี พ.ศ.2506 และจอมพลถนอม กิตติขจร ได้ขึ้นสืบต่ออำนาจและได้ยุบรัฐสภาแล้วประกาศกฎอัยการศึก โดยบริหารประเทศภายใต้คณะกรรมาธิการบริหารแห่งชาติ ในเดือนธันวาคม พ.ศ.2515 จอมพลถนอม กิตติขจร ประกาศใช้รัฐธรรมนูญปกครองราชอาณาจักรที่ทำให้ตนมีอำนาจเด็ดขาด และได้แต่งตั้งสมาชิกธรรมนูญแห่งชาติที่เป็นตำรวจและทหารจำนวน 200 คน จากจำนวนทั้งสิ้น 299 คน ธรรมนูญการปกครองฉบับนี้หลังจาก จอมพลถนอม กิตติขจร หมดอำนาจในปี พ.ศ.2516 แล้วรัฐบาลใหม่ที่มีนายสัญญา ธรรมศักดิ์ เป็นนายกรัฐมนตรีได้ใช้ต่อมาอีก 1 ปี

ในวันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ.2516 รัฐบาลทหารของจอมพลถนอม กิตติขจร และจอมพลประภาส จารุเสถียร ได้ถูกพลังประชาชน นิสิต และนักศึกษาปลดออกจากอำนาจเผด็จการทหาร (ซึ่งได้บริหารประเทศมาตั้งแต่ปี พ.ศ.2506) หลังจากเกิดเหตุการณ์วันอาทิตย์นองเลือด (Bloody Sunday) แล้วรัฐบาลพลเรือนของนายสัญญา ธรรมศักดิ์ ได้ปกครองประเทศต่อมา

ในวันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ.2519 ได้เกิดการจลาจลร้ายแรงซึ่งมีผลให้รัฐบาลที่มีจากการเลือกตั้ง ซึ่งมี ม.ร.ว.เสนีย์ ปราโมช เป็นนายกรัฐมนตรีต้องล้มไป (การจลาจลดังกล่าวเป็นผลทำให้คนไทยบางกลุ่มแบ่งออกเป็น 2 ฝ่าย ทำการรบราฆ่าฟันจนล้มตายเรื่อยมาถึงปี พ.ศ.2525 จึงได้ยุติการสู้รบต่อกัน) และนายธานินทร์ กรัยวิเชียร ได้เข้ามาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีเพียง 1 ปี ก็เกิดการปฏิวัติขึ้นอีกครั้ง ในครั้งนี้ พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ ได้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี และในปี พ.ศ.2522 พลเอกเกรียงศักดิ์ ได้ประกาศยุบสภาแล้วจัดให้มีการเลือกตั้งใหม่ในวันที่ 22 เมษายน พ.ศ.2522 ซึ่งปรากฏผลต่อมาว่าได้รัฐบาลใหม่ที่มีพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ ผู้บัญชาการทหารสูงสุด เป็นผู้ได้รับการเสนอชื่อให้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี พลเอกเปรม ติสูณลานนท์ ได้ถูกกลุ่มทหารหนุ่มที่มีชื่อว่า “ยังเติร์ก” ทำการรัฐประหารล้มรัฐบาลถึง 2 ครั้ง คือ ครั้งแรกในวันที่ 1- 4 เมษายน พ.ศ.2524 และครั้งที่ 2 ในวันที่ 9 กันยายน พ.ศ.2528 นำโดย พลเอกเสริม ณ นคร แต่ไม่สำเร็จทั้งสองครั้ง พลเอกเปรม ติสูณลานนท์ ได้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี บริหารประเทศถึง 8 ปี 5 เดือน และได้ขอลาออกจากตำแหน่งในเดือนกรกฎาคม พ.ศ.2531 เพื่อเปิดโอกาสให้มีการเลือกตั้งทั่วไป จึงได้พลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ ซึ่งเป็นหัวหน้าพรรคชาติไทยในขณะนั้นเป็นนายกรัฐมนตรีจัดตั้งรัฐบาลผสมบริหารประเทศต่อไปนานถึง 2 ปี 7 เดือน ส่วนพลเอกเปรม ติสูณลานนท์ ก็ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งรัฐบุรุษและประธานองคมนตรีในปัจจุบัน (สืบแทนนายสัญญา ธรรมศักดิ์ ซึ่งมีสุขภาพไม่ดี และได้ถึงแก่อสัญกรรมในปี พ.ศ.2544 อายุ 95 ปี)

ต่อมาในวันที่ 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2534 ได้เกิดการรัฐประหารของคณะรักษาความสงบเรียบร้อยแห่งชาติ (รสช.) นำโดยพลเอกสุนทร คงสมพงษ์ ได้โค่นล้มรัฐบาลพลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ และแต่งตั้งนายกรัฐมนตรีคนที่ 18 คือ นายอานันท์ ปันยารชุน ต่อมาได้มีการเลือกตั้งทั่วไป ในวันที่ 22 มีนาคม พ.ศ.2535 ปรากฏว่า นายณรงค์ วงศ์วรรณ หันหน้าพรรคสามัคคีธรรมได้คะแนนสูงสุดพร้อมที่จะจัดตั้งงรัฐบาลได้ แต่นายณรงค์ วงศ์วรรณ ถูกกล่าวหาว่าไปพัวพันกับการค้ายาเสพติด จึงทำให้ พอเอกสุจินดา คราประยูร ซึ่งไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง แต่อยู่ในกลุ่มคณะรัฐประหาร รสช. ได้เข้ามาเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 19 แต่อยู่ในตำแหน่งได้เพียง 2 เดือน ก็เกิดการเดินขบวนประท้วงขับไล่ พลเอกสุจินดา คราประยูร เหตุการณ์ลุกลามเป็นการจลาจลนองเลือดในเดือนพฤษภาคม พ.ศ.2535 ทำให้นายอานันท์ ปันยารชุน ต้องกลับมาเป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 20 ต่อมาได้มีการเลือกตั้งใหม่ในวันที่ 13 กันยายน พ.ศ.2535 ปรากฏว่า นายชวน หลักภัย หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ ขึ้นดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีร่วมกับคณะรัฐบาลที่มาจากหลายพรรค แต่นายชวน ต้องทำการยุบสภาจากกรณีอื้อฉาว สปก.4-01 และจากการที่พลตรีจำลอง ศรีเมือง ลาออกจากการร่วมรัฐบาล

ต่อมามีการเลือกตั้งทั่วไปขึ้นใหม่ในวันที่ 2 กรกฎาคม พ.ศ.2538 และเป็นปีที่รัฐธรรมนูญกำหนดให้บุคคลที่มีอายุ 18 ปีบริบูรณ์ มีสิทธิ์ลงคะแนนเสียงเลือกตั้งเป็นครั้งแรก ปรากฏว่า นายบรรหาร ศิลปอาชา หันหน้าพรรคชาติไทย ได้ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนที่ 21 ของไทย บริหารประเทศได้เพียง 1 ปี ก็ต้องยุบสภาหลังจากถูกพรรคประชาธิปัตย์ซึ่งเป็นฝ่ายค้านในขณะนั้นกล่าวโจมตีเรื่องเชื้อชาติของท่านอย่างรุนแรง และถูกกดดันจากพรรคร่วมรัฐบาล ทำให้มีการเลือกตั้งทั่วไปขึ้นใหม่ ในครั้งนี้ พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ หันหน้าพรรคความหวังใหม่ ได้คะแนนเสียงเลือกตั้งเข้ามามากกว่าพรรคอื่นจึงจัดตั้งรัฐบาลผสมขึ้น โดยพลเอกชวลิต ยงใจยุทธ ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีเพียง 9 เดือน จึงได้ขอลาออกจากตำแหน่ง (เนื่องจากถูกประท้วงขับไล่รายวันจากการทุ่มค่าเงินบาทกับดอลลาร์สหรัฐฯ ประจวบกับเศรษฐกิจฟองสบู่ที่เกิดขึ้นมาตั้งแต่รัฐบาลพลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ ได้แตกสลายลง ทำให้พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ ต้องประกาศให้ค่าเงินบาทลอยตัว (Managed Float) ขึ้นในเดือนกรกฎาคม พ.ศ.2540 รัฐบาลไทยต้องไปขอความช่วยเหลือและกู้เงินจากกองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) มากู้เศรษฐกิจที่ระบบกรเงินการธนาคารของชาติที่พังพินาศ) พรรคประชาธิปัตย์ภายใต้การนำของหัวหน้าพรรค คือ นายชวน หลีกภัย ได้ชิงชัยกับพรรคร่วมรัฐบาลเก่าและได้ชัยชนะจากการแปรพักตร์ของ 12 ส.ส. จากพรรคประชากรไทยที่มาเข้าร่วมกับพรรคประชาธิปัตย์ดำเนินการจัดตั้งรัฐบาลผสม เป็นนายกรัฐมนตรีคนที่ 23 ในวันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ.2540 นับว่าเป็นสมัยที่ 2 ของนายกรัฐมนตรีนายชวน หลีกภัย

ในเดือนมีนาคม พ.ศ.2543 ไทยได้จัดให้มีการเลือกตั้งวุฒิสภาเป็นครั้งแรก มีกำหนดวาระ 6 ปี ซึ่งแต่ก่อนวุฒิสภามาจากการแต่งตั้ง รัฐบาลของนายชวน หลีกภัยได้บริหารต่อไปอีกเกือบ 3 ปี จึงได้ยุบรัฐสภา จัดให้มีการเลือกตั้งทั่วไปในวันที่ 6 มกราคม พ.ศ.2544 ปรากฏว่า พ.ต.ท. ดร.ทักษิณ ชินวัตร ได้เข้ามาดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีคนปัจจุบัน ในสมัยรัฐบาลของนายกรัฐมนตรี นายชวน หลีกภัย ไทยได้เป็นประเทศเจ้าภาพจัดกีฬาเอเชียนเกมส์ ครั้งที่ 13 ในเดือนธันวาคม พ.ศ.2541 ที่กรุงเทพฯ รัฐบาลได้เฉลิมฉลองถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช มีพระชนมายุครบ 72 พรรษา ในเดือนธันวาคม พ.ศ.2542 และเป็นเจ้าภาพจัดประชุม UNTAD (องค์การสหประชาชาติว่าด้วยการค้าและพัฒนา ขึ้นที่ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ.2543 แต่รัฐบาลปัจจุบันต้องมาเผชิญกับการขึ้นราคาน้ำมันของกลุ่ม OPEC อย่างขนานใหญ่ ส่งผลให้เศรษฐกิจไทยที่คาดว่าจะเติบโตถึง 4.5% ต้องถดถอยลงมา โดยเขยิบขึ้นไปไม่ถึงการประเมินของสำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สภาพัฒน์) ได้ตามสิติปี พ.ศ.2533 ไทยมีประชากร 60 ล้านคน โดยประชากรร้อยละ 30.4 อาศัยอยู่ในจังหวัดภาคกลาง ร้อยละ 35.2 อยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ร้อยละ 12.5 อยู่ในจังหวัดภาคใต้ ร้อยละ 21.9 อยู่ในจังหวัดภาคเหนือ

รัฐบาลพยายามทำให้ช่องว่างระหว่างคนรวยในตัวเมืองใหญ่และคนจนตามชนบทแคบเข้ามาให้ได้ แต่ก็ไม่ประสบความสำเร็จ ประกอบกับมีการฉ้อราษฎร์บังหลวงอย่างมากมายในหน่วยงานของรัฐบาลและมีหนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ (NPL) ในหลายๆ ธนาคารของรัฐและเอกชนภายใต้นายกรัฐมนตรี พ.ต.ท. ดร.ทักษิณ ชินวัตร ซึ่งเป็นรัฐบาลปัจจุบันก็ได้พยายามแก้ไข ซึ้งนับว่าเป็นปัญหาหนักหน่วงที่รัฐบาลจะต้องดำเนินการแก้ไขอย่างจริงจัง เพื่อให้เศรษฐกิจกระเตื้องขึ้นมาให้จงได้