ความรู้ทั่วไป สารนิเทศ การศึกษา คอมพิวเตอร์ >>
สมุหพระกลาโหม
เป็นตำแหน่งอัครมหาเสนาบดี เจ้ากรมพระกลาโหม มีหน้าที่บังคับบัญชากิจการฝ่ายทหาร ตั้งขึ้นในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ.1991 - 2031) ต่อมาสมุหพระกลาโหม มีอำนาจบังคับบัญชาหัวเมืองภาคใต้ ทั้งกิจการฝ่ายทหารและพลเรือน ต่อมาในปลายสมัยอยุธยา การบังคับบัญชาหัวเมืองฝ่ายใต้ ถูกโอนไปให้เสนาบดีกรมพระคลัง ในสมัยรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้า ฯ โปรดเกล้า ฯ ให้โอนหัวเมืองภาคใต้ส่วนใหญ่ คืนให้สมุหพระกลาโหมปกครอง และให้ปกครองหัวเมืองประเทศราช ในแหลมมลายูด้วย ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า ฯ ได้ยกฐานะกรมพระกลาโหมขึ้นเป็นกระทรวงกลาโหม สมุหพระกลาโหมเป็นเสนาบดี นับเป็นการสิ้นสุดตำแหน่งนี้
สมุหพระกลาโหม มีบรรดาศักดิ์และราชทินนามเป็น "เจ้าพระยามหาเสนาบดี ฯ" ศักดินา 10,000 และมีตราพระคชสีห์ เป็นตราประจำตำแหน่ง มีหน้าที่ดูแลกรมย่อยที่ขึ้นสังกัดสองกรมคือ กรมพระกลาโหมฝ่ายเหนือ และกรมพระกลาโหมฝ่ายพลำภัง
ในพระอัยการตำแหน่งนาทหารหัวเมือง แบ่งกรมฝ่ายทหารเป็นสี่ประเภทคือ
1. กรมที่ทำหน้าที่เป็นกองทหารรักษาพระองค์ และพระราชอาณาเขตได้แก่ กรมทหารอาสาแปดเหล่า ซึ่งประกอบด้วยอาสาใหญ่ซ้ายขวา กรมอาสารองซ้ายขวา กรมเขมทองซ้ายขวา และกรมทวนทองซ้ายขวา นอกจากนี้ยังมีกรมมอญ ซึ่งแบ่งเป็นห้ากรมใหญ่ได้แก่ กรมดั้งทองซ้ายขวา กรมดาบสองมือ กรมอาทมาตซ้ายขวา กรมทหารเหล่านี้เมื่อเกิดสงคราม จะทำหน้าที่เป็นกองทหารหน้า ออกไปปราปปรามศัตรูเป็นประจำ ในยามสงบมีหน้าที่ลาดตระเวณตามชายแดน เพื่อสืบข่าวข้าศึก
2. กรมที่ทำหน้าที่เป็นทหาร เข้ากระบวนเสด็จพระราชดำเนินในราชการสงครามได้แก่ กรมอาสาญี่ปุ่น กรมอาสาฐาน กรมฝรั่งแม่นปืน กรมเกณฑ์หัดอย่างฝรั่ง กรมแตรสังข์ และกรมกลองชนะ กรมเหล่านี้จะถูกเกณฑ์ไปราชการทัพ เฉพาะเมื่อตามเสด็จพระมหากษัตริย์ในราชการสงคราม
3. กรมที่ทำหน้าที่เป็นทหารรักษาพระองค์ มีกรมพระตำรวจหน้าแปดกรม กรมพลพัน กรมทนายเลือก กรมคู่ชัก ขึ้นตรงต่อพระมหากษัตริย์
4. กรมช่างสิบหมู่ เดิมคงทำงานด้านการทหารเช่น การสร้างป้อมค่าย โรงเก็บสรรรพาวุธ ช่างหล่อปืนใหญ่ เป็นกรมฝ่ายทหารที่ขึ้นกับเจ้านายที่ทรงกำกับ ไม่ขึ้นกับสมุหพระกลาโหม
นอกจากนี้กรมพระกลาโหมยังบังคับบัญชากรมรักษาตึกดินกองดำดินและกรมกองแก้วจินดาด้วย
ในสมัยรัตนโกสินทร์ สมุหพระกลาโหมนอกจากจะมีหน้าที่ในด้านการทหารแล้ว ยังมีหน้าที่ควบคุมไพร่และรับผิดชอบการสักเลข ในหัวเมืองที่สังกัด รวมทั้งอำนาจหน้าที่ในการปกครองและด้านการศาลด้วย โดยมีอำนาจว่าการศาล ในราชธานีที่ขึ้นกรมพระกลาโหมคือ ศาลอาญา และยังมีหน้าที่ชำระคดีความหัวเมืองใต้บังคับบัญชาด้วย
>>> กลับหน้าหลัก สารานุกรมไทย >>>
