ความรู้ทั่วไป สารนิเทศ การศึกษา คอมพิวเตอร์ >>

เกร็ดความรู้ จากสารานุกรมไทย

สมอ

เป็นชื่อพันธุ์ไม้หลายชนิด ฉะนั้นเพื่อความชัดเจนจึงมีการต่อท้ายคำเพื่อเน้นชนิดลงไปด้วย เช่น สมอไทย สมอพิเภก สมอดีงู เท่าที่กำหนดเป็นตัวหลักในการเรียกชื่อ ตามหนังสือพรรณไม้แห่งประเทศไทย พ.ศ.2544 มีสิบชนิดด้วยกันคือ

1. สมอขน  เป็นต้นไม้ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ต้นสูงประมาณ 15 เมตร ใบประกอบแบบขนนก เรียงเวียน ใบย่อยรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก ดอกสีเหลืองหรือสีส้ม ออกรวมเป็นช่อกระจุก แยกแขนงเป็นช่อยาวตามปลายกิ่ง ผลมีเนื้อเมล็ดแข็ง รูปรี

2. สมอกุ้ง  เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก สูงถึง 5 เมตร ใบเดี่ยว เรียงเวียนตามกิ่งรูปขอบขนาน แกมรูปใบหอก ดอกแยกเพศอยู่ข้างต้น ผลแห้งไม่แตก รูปกลมรี

3. สมอจีน  เป็นไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูงถึง 30 เมตร เปลือกเรียบสีขาวอมเทา มักมีชันหรือน้ำมันตามรอยปริ ใบประกอบแบบขนนก ติดเรียงเวียน ใบย่อยรูปไข่ รูปขอบขนาน แกมรูปใบหอก ดอกสีขาวอมเหลืองออกรวมกันเป็นช่อกระจุก แยกแขนงตามปลายกิ่ง และตามง่ามใบใกล้ปลายกิ่ง ผลมีเนื้อเมล็ดแข็งรูปรีแกมรูปไข่

ยางที่ได้จากเปลือกรวมทั้งเปลือกใช้ทำธูปหอม น้ำหอม น้ำมันระเหย และใช้เกี่ยวกับอุตสาหกรรมการพิมพ์ เนื้อผลใช้บริโภค หรือใช้เป็นส่วนผสมของยารักษาอหิวาตกโรค แก้โรคปวดตามข้อ เมล็ดใช้น้ำมันใช้บริโภคได้ เช่นเดียวกับน้ำมันพืช

4. สมอดีงู  เป็นไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ สูงได้ถึง 30 เมตร เปลือกเรียบสีน้ำตาลปนเทา ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม หรือเยื้องกันเล็กน้อย รูปรีแกมรูปขอบขนาน ดอกสีขาวหรือเหลืองอ่อน ออกรวมเป็นช่อกระจะ ออกเป็นช่อเดี่ยวตามง่ามใบ ดอกแยกเพศ แต่รวมอยู่ในช่อเดียวกัน ผลแห้งมีเนื้อเมล็ดเดียว แข็งทรงรูปไข่ ผลใช้เป็นยาสมุนไพร  ใช้ระบายท้อง ลดไข้ และแก้โลหิตเป็นพิษ ผลดิบใช้บริโภคแทนผัก

5. สมอทะเล  เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก สูงถึง 8 เมตร  มักแตกกิ่งต่ำ และลำต้นโค้งงอ ใบเดี่ยวติดเรียงเวียนตามกิ่ง รูปรี รูปขอขนานแกมรูปหอก ดอกแยกเพศ อาจอยู่ในช่อเดียวกัน  หรือในต้นเดียวกัน ดอกสีเขียวอ่อน ออกรวมกันเป็นช่อเชิงลด ผลแห้งแตกกลมโต มีเมล็ดเดียว

6. สมอไทย  เป็นไม้ต้นขนาดกลาง ถึงขนาดใหญ่ สูงถึง 25 เมตร ลำต้นค่อนข้างเปลาตรง ใบเดี่ยวติดตรงข้ามตามกิ่ง รูปรี รูปไข่แกมรูปขอบขนาน ดอกสีขาว หรือเหลืองอ่อน กลิ่นหอมอ่อน ออกรวมกันเป็นช่อกระจะ ผลมีเนื้อเมล็ดเดียว แข็งทรงรูปไข่ ผลและเปลือก ให้สีดำ สำหรับย้อมผ้า และแห อวน ผลสดใช้บริโภคแทนผัก และใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ

7. สมอนั่ง  เป็นไม้พุ่ม สูง 1 - 2 เมตร ลำต้นคดงอ ใบเดี่ยวติดเรียงตรงข้ามตามกิ่ง รูปไข่ หรือรูปรีแกมไข่ ดอกสีขาว หรือเหลืองอ่อน กลิ่นหอมอ่อน ออกรวมเป็นช่อกระจะ อาจเป็นช่อเดี่ยว หรือแยกแขนง 3 - 4 ช่อย่อย ตามปลายกิ่ง และง่ามใบใกล้ปลายกิ่ง ผลมีเนื้อเมล็ดเดียวแข็ง รูปรี หรือค่อนข้างกลม  เปลือกและผล ให้สีดำ สำหรับย้อมผ้าและแห อวน ผลสดใช้บริโภคแทนผักและใช้เป็นยาระบาย เช่นเดียวกับสมอไทย

8. สมอใบขน  เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก สูงถึง 10 เมตร ใบเดี่ยวเรียงเวียนตามกิ่ง รูปไข่หรือรูปไข่แกมรูปรี ดอกสีเหลือง แกมเขียวอ่อน ออกรวมเป็นช่อแบบช่อกระจะ ส่วนมากเป็นช่อเดียว ตามง่ามใบ ผลแบบผลแห้ง

9. สมอพิเภก  เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ สูงถึง 40 เมตร โคนเป็นพุพอน เปลือกสีเทา อมขาวค่อนข้างเรียบ ใบเดี่ยวเรียงเวียนรูปไข่กลับ ดอกแยกเพศแต่อยู่ในช่อเดียวกัน สีขาวหรือเหลืองอ่อน ออกรวมเป็นช่อกระจุกเดี่ยว ๆ ตามง่ามใบ หรือเหนือรอบแผลใบ ใกล้ปลายกิ่ง ผลมีเนื้อเมล็ดเดียวแข็ง รูปไข่กลับ ผลให้น้ำฝาด ใช้ในการฟอกหนัง ให้สีดำใช้ย้อมผ้าและแห อวน ใช้ทำน้ำหมึก และใช้เป็นยาสมุนไพร ป้องกัน หรือรักษาอหิวาตกโรค

10. สมอร่อง  เป็นไม้ต้นขนาดเล็ก สูงถึง 10 เมตร ใบเดี่ยวเรียงตรงข้าม รูปไข่ รูปรีแกมรูปไข่ ดอกสีชมพู ออกรวมเป็นช่อกระจุก แยกแขนง ออกตามปลายกิ่ง และตามง่ามใบ ใกล้ปลายกิ่ง ผลแห้งแตกรูปไข่

>>> กลับหน้าหลัก สารานุกรมไทย >>>