ความรู้ทั่วไป สารนิเทศ การศึกษา คอมพิวเตอร์ >>

เกร็ดความรู้ จากสารานุกรมไทย

มูลบทบรรพกิจ

เป็นชื่อแบบเรียนภาษาไทย ผู้แต่งคือ พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารยางกูร)  แต่งขึ้นในปี พ.ศ.2414 แล้วนำขึ้นทูลเกล้า ฯ ถวาย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า ฯ มีห้าตอนคือ  มูลบทบรรพกิจ วาหะนิตินิกร อักษรประโยค สังโยคพิธาน และพิศาลการันต์ ได้รับโปรดเกล้า ฯ ให้ลงพิมพ์ในโรงพิมพ์หลวง สองพันฉบับ เพื่อไว้เป็นแบบให้กุลบุตรศึกษาเล่าเรียนหนังสือไทย เป็นเครื่องเรืองปัญญาให้ได้ความฉลาด รู้ใช้อักษร และไม้เอก โท ให้ถูกถ้วนชำนาญชัดเจน กว้างขวางเป็นคุณแก่ราชการสืบไป

คำว่า มูลบท ได้ใช้เรียกเป็นชื่อย่อของตำราเรียนทั้งห้าตอนนี้ ในเนื้อเรื่องแต่ละตอน จะมีเนื้อความสอนวิธีอ่าน และเขียนหนังสือไทย

ตอนที่หนึ่ง  ใช้ชื่อว่า มูลบทบรรพกิจ มีเนื้อความว่าด้วยการผสมอักษรคือ การผสมพยัญชนะกับสระ ซึ่งเรียกว่า คำสะกด แม่ ก.กา ผู้แต่งได้คัดกาพย์เรื่อง ไชยสุริยา ของพระสุนทรโวหาร (ภู่) ที่แต่งไว้ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้า ฯ  มาเป็นบทอ่านเทียบ ทุกคำเป็นการผสมพยัญชนะกับสระเท่านั้น เมื่อมีการผสมแบบนี้เรียกว่า แม่ ก.กา แต่ถ้ามีตัวสะกดตั้งแต่แม่ กก จนถึงแม่เกย ก็จะมีคำอ่านเทียบเป็นแม่เป็นหมวดไปอีกจนจบเรื่องพระไชยสุริยา
ตอนที่สอง  ว่าด้วยอักษรนำ
ตอนที่สาม  อักษรประโยค ว่าด้วยอักษรควบและการใช้บุรพบท กับ แก่ แต่ ต่อ
ตอนที่สี่  สังโยคพิธาน และไวพจน์พิจารณ์ว่าด้วยคำบาลีสันสกฤตและคำพ้อง
ตอนที่ห้า พิศาลการันต์ ว่าด้วยการใช้การันต์และการใช้วรรณยุกต์ ตรี จัตวา และไม้ไต่คู้

>>> กลับหน้าหลัก สารานุกรมไทย >>>