ความรู้ทั่วไป สารนิเทศ การศึกษา คอมพิวเตอร์ >>

เกร็ดความรู้ จากสารานุกรมไทย

เชียงตุง

เป็นเมืองใหญ่ เมืองหนึ่งของพม่า อยู่ในรัฐฉาน หรือไทยใหญ่ใต้ ตั้งอยู่ระหว่างแม่น้ำโขงกับแม่น้ำสาลวิน มีอาณาเขตทิศเหนือจดประเทศจีน ทิศตะวันออกจดประเทศลาว ทิศใต้จดประเทศไทย ทิศตะวันตกจดประเทศพม่า

เมืองเชียงตุง มีชื่อเรียกอีกสองชื่อคือ เขมรัฐ หรือเขมราษฎร กับเขิน การที่ชื่อเขมรัฐกับเขินนั้น มีผู้ให้เหตุผลว่า เมืองนี้ตามเค้าเดิมเป็นแดนขอม แต่พวกลาวเรียกว่า เขิน แต่ ดร.วิลเลียม คลิฟตัน ดอดด์ กล่าวว่า เขินเป็นคนไทยสาขาหนึ่งเรียกว่า ไทยเขิน พวกไทยเขินนี้ขึ้นมาจากทางใต้แล้วมาอยู่ที่เชิยงตุง มีเครื่องจักสานทารักจากเชียงตุง ชนิดหนึ่งคือเครื่องเขิน ว่าเป็นของที่พวกไทยเขินคิดขึ้น

เชียงตุงมีภูมิประเทศเป็นเทือกเขายาวจากเหนือมาใต้กับมีหนองน้ำมาก มีทางระบายน้ำออกได้ทางเดียวคือ น้ำเขินซึ่ง ไหลลงสู่แม่น้ำโขง มีคำพูดเป็นปริศนาชี้ลักษณะของเมืองว่า "เจ็ดเชียง เก้าหนอง สิบสองประตู"  ผู้สร้างเมืองเชียงตุงนอกจากเป็นนิยายฤษีสร้างแล้ว หมอดอดด์ได้อ้างประวัติศาสตร์ที่อังกฤษ พิมพ์เมื่อปี พ.ศ.2450 ว่าก่อนปี พ.ศ.1772 เรื่องราวของเมืองเชียงตุงเป็นเพียงนิยายปรัมปรากล่าวว่า เชียงตุงนี้แต่เดิมเป็นทะเลสาบกว้างใหญ่ แล้วมีชนชาติหนึ่งจากทางเหนือ หรือประเทศจีนอพยพมาตั้งภูมิลำเนา พวกจีนพยายามตีเอาเป็นเมืองขึ้น แต่ไม่สำเร็จ ต่อมาพวกว้ายึดได้ แต่เมงรายมาขับไล่พวกว้าให้ถอยไปอยู่ตามภูเขา เมงรายได้สร้างเมืองเชียงตุง และเมืองเล็มขึ้น พาไทยเขินมาตั้งถิ่นฐานที่เชียงตุง

ในปี พ.ศ.1955 - 1958 ปรากฏว่าเชียงตุงเป็นอิสระส่งทูตมาเจริญทางพระราชไมตรีกับเชียงใหม่ จนถึง พ.ศ.2103 พระเจ้าบุเรงนองกษัตริย์พม่า ได้แผ่อำนาจมายึดเมืองต่าง ๆ ในรัฐฉานรวมทั้งเชียงตุงได้ เชียงตุงพยายามกู้เอกราชหลายครั้ง แต่ต้องตกเป็นเมืองขึ้นของพม่าอีกในรัชสมัยพระเจ้าอลองพญา ตลอดมาจนพม่าตกเป็นเมืองขึ้นของอังกฤษ เมื่อปี พ.ศ.2432 เชียงตุงก็ตกเป็นของอังกฤษด้วย เมื่ออังกฤษยอมให้พม่าเป็นเอกราชในปี พ.ศ.2491 เชียงตุงก็ยังรวมอยู่กับประเทศพม่า

สมัยเมื่อยังเป็นอิสระ เชียงตุงเท่ากับเป็นประเทศหนึ่ง มีเชียงตุงเป็นเมืองหลวง มีหัวเมืองอื่น ๆ และหมู่บ้านปกครองลดหลั่นกันลงไป ทำนองเดียวกับเมืองสมัยก่อนในถิ่นแถบนี้โดยทั่ว ๆ ไป ผู้ปกครองมีตำแหน่งเป็นเจ้าฟ้าเรียกกันว่า เจ้าฟ้าเชียงตุง เมื่อตกเป็นเมืองขึ้นของพม่า กิจการในรัฐ เจ้าฟ้ายังคงปกครองอย่างเดิม เป็นแต่ส่งส่วยให้ผู้มีอำนาจเหนือ แต่เมื่อตกเป็นเมืองขึ้นอังกฤษ เชียงตุงมีฐานะเป็นมณฑล ต้องยอมให้อังกฤษเข้ามาอยู่รักษาความปลอดภัย และกิจการต่างประเทศต้องยอมให้เป็นหน้าที่ของอังกฤษ

ขนบธรรมเนียมประเพณีของเชียงตุง เดิมคล้ายกับทางลานนาไทยหลายอย่าง เดิมชาวเชียงตุงมีภาษาใช้คือภาษาไทยเขินซึ่งคล้ายภาษาทางลานนาไทย  เชียงตุงมีส่วนเกี่ยวข้องกับไทยในสมัยรัตนโกสินทร์คือ เมื่อปี พ.ศ.2345 พระยากาวิละ เจ้าเมืองเชียงใหม่นำทัพเชียงใหม่ ลำปางและน่าน ขับไล่ทัพพม่าที่ยกมารบกวนทางเหนือแตกพ่ายไป และตีเมืองเชียงตุงมาเป็นข้าขอบขัณฑสีมาของไทยได้ แต่ไทยมิได้จัดการปกครอง หรือติดต่อแบบเมืองขึ้นโดยทั่ว ๆ ไป จนถึงปี พ.ศ.2393 ไทยจึงมีเรื่องกับเชียงตุง สาเหตุเนื่องจากพม่าได้เข้ามาเกลี้ยกล่อมพวกเจ้าฟ้าในเชียงรุ้ง แล้วยกกำลังเข้ายึดเมืองต่าง ๆ เป็นของพม่า เจ้าอุปราชเมืองเชียงรุ้งพาครอบครัว และราษฎรหนีเข้ามาพึ่งไทย ทางไทยเห็นว่าเชียงรุ้งเคยเป็นของไทยมาก่อน ต้องตีคืน และเห็นควรตีเชียงตุงด้วย จึงเกณฑ์ให้ทางเชียงใหม่ ลำพูนและลำปาง จัดทัพไปตีเชียงตุง แต่ทำการไม่สำเร็จ ในปี พ.ศ.2395 ได้ยกกำลังจากกรุงเทพ ฯ ขึ้นไปตีเชียงตุงอีกแต่ก็ไม่สำเร็จ ได้ยกไปอีกครั้งในปี พ.ศ.2397 ก็ไม่สำเร็จอีก

เมื่อเกิดสงครามมหาเอเชียบูรพา ไทยได้ยกกองทัพไปตีเชียงตุง และยึดเชียงตุงได้ เมื่อปี พ.ศ.2485 แล้วตั้งชื่อเชียงตุงเสียใหม่ว่า สหรัฐไทยเดิม มีฐานะเป็นจังหวัดหนึ่งของไทย แต่พอสิ้นสงคราม เชียงตุงต้องกลับคืนไปเป็นมณฑลหนึ่งในรัฐฉานของอังกฤษอย่างเดิม

>>> กลับหน้าหลัก สารานุกรมไทย >>>