สังคมศาสตร์ รัฐศาสตร์ การเมือง เศรษฐศาสตร์ >>
ชุมชนทางการเมืองในอดีต
พัฒนาการสู่ความเป็นรัฐสมัยใหม่
กำเนิดของรัฐ
องค์ประกอบของรัฐสมัยใหม่
การรับรองรัฐ
รูปของรัฐ (Form of State)
ชาตินิยมหรือความเป็นรัฐชาติ (Nationalism and Nation State)
รูปของรัฐ (Form of State)
รูปของรัฐ ใช้เกณฑ์รูปของรัฐบาล แบ่งออกเป็น 2 รูปแบบ คือ
1. รัฐเดี่ยว (Unity State) รัฐส่วนใหญ่ในโลกเป็นรัฐเดี่ยว เช่น
ไทย สวีเดน ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส จีน สหราชอาณาจักร (อังกฤษ) ฯลฯ
มีรูปแบบที่รัฐบาลกลางมีอำนาจสูงสุด ดำเนินการตามเจตนารมณ์และอำนาจหน้าที่ของรัฐ
ตัวแทนในภูมิภาคต้องมาจากรัฐบาลกลาง เช่น ผู้ว่าราชการจังหวัด นายอำเภอ ตำรวจ
ข้าราชการในท้องถิ่นต่างๆ
พิจารณาดูจากประวัติศาสตร์จะเห็นได้ว่าเดิมประเทศรัฐเดี่ยวจะมีการขยายอาณาเขตด้วยการรุกราน
บังคับ แต่อาจจะมีการแบ่งอำนาจในท้องถิ่นปกครองตัวเองได้ตามที่รัฐบาลเห็นสมควร
2. รัฐรวม (Composite State) เมื่อพิจารณาจากประวัติศาสตร์นั้น
รัฐรวมจะเกิดจากการรวมตัวของแว่นแคว้นต่างๆ เข้าด้วยกันโดยความสมัครใจ
ไม่มีการบังคับขู่เข็ญ
การเข้ามาร่วมกันนั้นเป็นเรื่องของผลประโยชน์ร่วมกันอย่างชัดแจ้ง
ทั้งนี้อาจจะเกิดจากการที่มีการเรียกร้องหรือก่อกบฏของท้องถิ่นต่างๆ
ที่ต้องการปกครองตัวเองในรัฐเดี่ยวต่างๆ
ก็อาจจะมีการยินยอมให้บางส่วนมีสิทธิในการปกครองตัวเอง จัดให้เป็นเขตปกครองตนเอง
(Autonomous) โดยการจัดให้มีรัฐสภาได้เป็นเอกเทศ เรียกวิธีการนี้ว่า Devolution
ตัวอย่างที่ดีสำหรับประเทศที่มีลักษณะเป็นรัฐรวม ได้แก่ สหรัฐอเมริกา
แคนาดา ออสเตรเลีย ซึ่งมีรัฐบาลเป็นสองระดับ คือ รัฐบาลกลางกับรัฐบาลมลรัฐ (หรือ
แคว้น, มณฑล ก็ได้ตามแต่จะเรียก) คือ
ให้รัฐบาลกลางมีอำนาจอธิปไตยในส่วนที่เป็นกิจการเกี่ยวเนื่องกับประโยชน์ของประเทศเป็นส่วนรวม
เช่น การป้องกันประเทศ การประกาศสงคราม ทำสนธิสัญญากับประเทศอื่นๆ
อำนาจในการดูแลควบคุมเงินตราของประเทศ
การติดต่อกับนานาประเทศในการแต่งตั้งตัวแทนของประเทศในฐานะทูต
ส่วนรัฐบาลระดับมลรัฐจะมีอำนาจอธิปไตยภายในเขตแดนมลรัฐของตนเองอย่างเต็มที่
กล่าวคือ มีอำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร
และอำนาจตุลาการโดยรัฐบาลกลางจะยุ่งเกี่ยวหรือแทรกแซงไม่ได้
หน้าที่ของรัฐบาลมักจะเกี่ยวข้องกับ การศึกษา การเทศบาล
ส่วนถ้าเป็นปัญหาระหว่างมลรัฐจะเป็นอำนาจของรัฐบาลกลาง
ดังนั้น ลักษณะที่เป็นรัฐบาลซ้อน (Dual Government) นี้
ต่างเป็นอิสระไม่ขึ้นต่อกัน มีการแบ่งแยกอำนาจอย่างชัดเจน
และมีการกำหนดว่าเรื่องใดเป็นเรื่องของรัฐบาลท้องถิ่น
และเรื่องใดมีผลต่อส่วนรวมหรือทั้งประเทศ ก็จะเป็นเรื่องรัฐบาลกลาง